Hof van Justitie EU 16-06-1966 ECLI:EU:C:1966:34

I — Ten aanzien van de feiten

Overwegende, dat de aan het geding ten grondslag liggende feiten als volgt kunnen worden samengevat:

Op 9 oktober 1963 vroeg de firma Altons Lütticke GmbH, te Keulen-Deutz, verzoekster, aan het douanekantoor te Nennig inklaring van 15. 000 kg volle melkpoeder van Luxemburgse herkomst. Het douanekantoor voldeed hieraan en verlangde van verzoekster — op grondslag van een douanewaarde van 29,815,50 DM — betaling van 3,279,70 DM voor douanerechten en van 1,323,80 DM ter compensatie van omzetbelasting („Umsatzausgleichsteuer”).

Tegen de beschikking van het douanekantoor werd, voorzoveel deze compenserende heffing betreft, namens verzoekster langs administratieve weg beroep ingesteld op grond dat dezelve niet op de wet zou berusten. Volgens verzoekster was volle melkpoeder van binnenlandse herkomst sedert 1 februari 1956 op grond van paragraaf 4, no. 20 f, van de Wet op de Omzetbelasting („Umsatzsteuergesetz”) van deze belasting vrijgesteld. Ook zou ingevolge paragraaf 4, no. 25, van genoemde wet sedert 30 juni 1961 op levering van het basisprodukt, melk, geen omzetbelasting meer worden geheven, zodat een compenserende heffing op grond van artikel 95 van het E.E.G.-Verdrag is verboden.

Het „Hauptzollamt” verwierp op 23 januari 1964 het beroep als ongegrond, beschikking waartegen de vennootschap Lütticke zich voorzag bij het Finanzgericht voor Saarland.

Het Finanzgericht overwoog bij interlocutoir vonnis van 25 november 1965, dat de beslissing van het geschil enerzijds afhing van de vraag of de compenserende heffing een binnenlandse belasting is dan wel een heffing van gelijke werking als douanerechten en anderzijds van de vraag of de bepalingen van artikel 95 van het Verdrag al dan niet onmiddellijk bindend zijn — in die zin, dat particulieren daaraan rechten kunnen ontlenen, waarmede door de nationale rechterlijke instanties rekening moet worden gehouden — en hield zijn beslissing aan met verzoek aan het Hof van Justitie om ingevolge artikel 177 van het Verdrag in verband met de navolgende vragen een prejudiciële beslissing te geven:

1. Is artikel 95, eerste alinea, van het E.E.G.-Verdrag rechtstreeks bindend en kunnen particulieren daaraan rechten ontlenen, waarmede door de nationale rechterlijke instanties rekening moet worden gehouden ?

   Bijaldien de eerste vraag in ontkennende zin zou moeten worden beantwoord:

2. Is sedert 1 januari 1962 artikel 95, alinea 3, van het E.E.G.-Verdrag juncto artikel 95, alinea 1, van dat Verdrag, rechtstreeks bindend en kunnen particulieren daaraan rechten ontlenen, waarmede door de nationale rechterlijke instanties rekening moet worden gehouden ?

   Bijaldien deze tweede vraag in ontkennende zin moeten worden beantwoord:

3. Is artikel 95, alinea's 1 en 3, van het E.E.G.-Verdrag juncto artikel 12 c.q. artikel 13 van dat Verdrag rechtstreeks bindend en kunnen particulieren daaraan rechten ontlenen, waarmede door de nationale rechterlijke instanties rekening moet worden gehouden ?

Het verzoek werd bij brief van de voorzitter van de Tweede Kamer van het Finanzgericht, ingekomen ter Griffie op 26 november 1965, aan de President van het Hof van Justitie voorgelegd.

Schriftelijke opmerkingen als bedoeld in artikel 20 van het Protocol betreffende het Statuut van het Hof van Justitie van de E.E.G. werden ingediend:

• op 24 februari 1966 door de Regering van het Koninkrijk der Nederlanden,

• op 26 februari 1966 door de Commissie van de E.E.G.,

• op 28 februari 1966 door verzoekster in de hoofdzaak,

• op 1 maart 1966 door de Regering van de Duitse Bondsrepubliek,

• op 1 maart 1966 door de Regering van het Koninkrijk België.

Ter openbare terechtzitting van 24 maart 1966 zijn verzoekster in de hoofdzaak, de E.E.G.-Commissie en de Regering van de Duitse Bondsrepubliek gehoord.

Nadat op 19 april 1966 door de Regering van de Duitse Bondsrepubliek stukken waren overgelegd heeft het Hof ter zitting van 28 april 1966 genoemde partijen wederom gehoord.

De Advocaat-Generaal heeft ter zitting van 4 mei 1966 mondeling zijn met redenen omklede conclusies genomen;

II — Schriftelijke opmerkingen ingevolge artikel 20 van het Statuut bij het Hof ingediend

Overwegende, dat de ingevolge artikel 20, 2e alinea, van het Statuut ingediende opmerkingen als volgt kunnen worden samengevat:

1. De beide eerste vragen

Overwegende, dat het Finanzgericht voor Saarland het Hof in de eerste plaats om een uitspraak verzocht met betrekking tot de vraag of artikel 95, eerste alinea, van het Verdrag rechtstreeks bindend is en voor particulieren rechten doet ontstaan, waarmede de nationale rechterlijke instanties rekening moeten houden;

dat het Finanzgericht, bijaldien de vraag ontkennend zou moeten worden beantwoord, wenst te weten of een en ander dan sedert 1 januari 1962 ten aanzien van alinea 3 van genoemd artikel juncto alinea 1 het geval is;

Overwegende, dat termen aanwezig zijn beide vragen gezamenlijk te behandelen en eerst de verhouding tussen beide alinea's nader vast te stellen;

Overwegende, dat de eerste alinea van artikel 95 — als duurzame algemene regel van gemeenschapsrecht — verbiedt de produkten van andere Lid-Staten aan zwaardere binnenlandse belastingen te onderwerpen dan vergelijkbare nationale produkten;

dat zulk een stelsel — in het Verdrag dikwijls toegepast teneinde te verzekeren, dat de onderdanen der Gemeenschap voor de in de verschillende landen geldende nationale wet gelijk worden behandeld — op fiscaal gebied als de onmisbare grondslag der gemeenschappelijke markt moet worden beschouwd;

dat alinea 3, ten einde de aanpassing van de nationale wettelijke regelingen aan deze algemene regel te vergemakkelijken, de Lid-Staten een uitstel tot het begin van de tweede etappe der overgangsperiode — derhalve tot 1 januari 1962 — toestaat ten einde „de bepalingen die bij de inwerkingtreding van dit Verdrag bestaan en strijdig zijn met bovengenoemde regels”, af te schaffen of te herzien;

dat in artikel 95 derhalve een algemene regel is geformuleerd alsmede een uitzonderingsclausule, die voor bij inwerkingtreding van het Verdrag bestaande bepalingen zonder meer uitstel mogelijk maakt;

dat hieruit dient te worden afgeleid, dat de algemene regel na ommekomst van de uitsteltermijn onverkort en zonder voorbehoud zal gelden;

Overwegende, dat de door het Finanzgericht gestelde vragen in het licht van de voorgaande overwegingen moeten worden bezien;

Overwegende, dat artikel 95, eerste alinea, een discriminatieverbod behelst, dat als duidelijk en onvoorwaardelijk bindend is te beschouwen;

dat de hieruit voortvloeiende verbintenis — behoudens in alinea 3

van geen enkele voorwaarde afhankelijk is gesteld en uitvoerbaar is en rechtsgevolgen sorteert zonder enige nadere handeling van gemeenschapsinstellingen of Lid-Staten;

dat de verbodsbepaling derhalve volledig is en als juridisch perfect moet worden beschouwd en alzo rechtstreeks op de rechtsbetrekkingen tussen de Lid-Staten en hun justitiabelen kan inwerken;

dat waar in dit artikel wat de verplichting tot non-discriminatie betreft de Lid-Staten als subjecten worden aangeduid zulks niet inhoudt, dat particulieren niet tot het genot van de hiermede samenhangende rechten bevoegd kunnen zijn;

Overwegende, dat in de derde alinea aan de Lid-Staten weliswaar de verplichting wordt opgelegd om bepalingen, strijdig met de in de voorafgaande alinea's omschreven beginselen, af te schaffen of te herzien;

dat aan de Lid-Staten echter wat betreft de datum, waarop deze verplichting moet zijn nagekomen — te weten 1 januari 1962 — geen enkele speelruimte is gelaten;

dat de nationale rechter, ten einde in ieder geval aan de eerste alinea een rechtstreeks bindend karakter te doen toekomen, er vanaf genoemde datum mede kan volstaan te constateren, dat handelingen ter uitvoering van de betrokken nationale regelingen nadien hebben plaatsgehad;

dat de bepaling van artikel 3 derhalve aan toepassing van de algemene regel slechts in de weg behoeft te staan voorzoveel betreft handelingen ter uitvoering van bij inwerkingtreding van het Verdrag bestaande bepalingen, die voor 1 januari 1962 hebben plaatsgehad;

Overwegende, dat drie Regeringen in hun gedurende het geding gemaakte schriftelijke en mondelinge opmerkingen op grond van artikel 97 tot een andere uitlegging van artikel 95 kwamen;

dat genoemd artikel, dat aan de Lid-Staten, die omzetbelasting heffen volgens het cummulatieve cascadestelsel, toestaat gemiddelde percentages per produkt of groep van produkten vast te stellen, een speciale bepaling is de aanpassing van artikel 95 betreffende, bepaling, die uit haar aard niet rechtstreeks op de verhouding tussen de Lid-Staten en hun justitiabelen kan inwerken;

dat deze met artikel 97 samenhangende bijzondere omstandigheid in geen geval van invloed kan zijn op de uitlegging van artikel 95;

Overwegende, dat uit vorenstaande overwegingen volgt, dat — onverminderd de uitzondering van alinea 3, tot 1 januari 1962 geldende voor bij inwerkingtreding van het Verdrag bestaande bepalingen — het verbod van artikel 95 rechtstreeks bindend is en voor particulieren rechten doet ontstaan, waarmede de nationale rechterlijke instanties rekening moeten houden;

2. De derde vraag

Overwegende, dat het Finanzgericht in zijn derde vraag het Hof om een uitspraak verzoekt met betrekking tot de vraag of „artikel 95, eerste en derde lid, van het E.E.G.-Verdrag, juncto artikel 12 c.q. artikel 13 van dat Verdrag … rechtstreeks bindend is en … voor particulieren rechten doet ontstaan waarmede de nationale rechterlijke instanties rekening moeten houden”;

Overwegende, dat op deze vraag, die slechts werd gesteld bijaldien het Hof op de beide eerste vragen ontkennend zou antwoorden, niet behoeft te worden ingegaan;

dat er echter op dient te worden gewezen, dat de artikelen 12 en 13 enerzijds en 95 anderzijds niet tegelijker tijd op één en dezelfde casuspositie kunnen worden toegepast;

dat heffingen van gelijke werking als douanerechten enerzijds en binnenlandse belastingen anderzijds tot verschillende stelsels behoren;

dat in dit verband moet worden opgemerkt, dat een belasting bestemd om de werking van een binnenlandse belasting te compenseren, uit dien hoofde evenzeer als van binnenlandse aard moet worden beschouwd als de belasting welker werking zij beoogt te compenseren;