Hof van Justitie EU 29-04-1999 ECLI:EU:C:1999:213

De draagwijdte van de prejudiciële vraag

Voor een antwoord op de gestelde vraag moeten om te beginnen de gegevens van het dossier betreffende de draagwijdte en de juridische gevolgen van het litigieuze arrest en van het faillissementsvonnis in het licht worden gesteld.

Uit de bewoordingen zelf van het litigieuze arrest blijkt, dat het uitvoerbaar is verklaard. Het is op 24 februari 1993 aan de echtelieden Coursier-Bellami betekend en aangezien ertegen geen beroep is ingesteld, is het in kracht van gewijsde gegaan.

Vaststaat, dat een dergelijke beslissing binnen de werkingssfeer van het Executieverdrag valt en dat het in titel III van dat Verdrag geregelde stelsel van erkenning en tenuitvoerlegging erop van toepassing is.

Blijkens de stukken beweren de echtelieden Coursier-Bellami niet, dat de verplichting tot betaling van de bij het litigieuze arrest gerechtelijk vastgestelde schuld is vervallen doordat deze schuld zou zijn voldaan, of door een andere oorzaak, zoals verjaring.

Het faillissementsvonnis heeft betrekking op een materie, te weten het faillissement, die bij artikel 1, tweede alinea, punt 2, uitdrukkelijk van de werkingssfeer van het Executieverdrag is uitgesloten.

Uit de stukken van het hoofdgeding blijkt, dat het Tribunal de commerce de Briey overeenkomstig artikel 167 van wet nr. 85-98 heeft besloten tot opheffing van het faillissement, omdat de voortzetting van de faillissementsprocedure wegens gebrek aan baten onmogelijk was geworden.

Overeenkomstig artikel 169, eerste alinea, van wet nr. 85-98 heeft het vonnis tot opheffing van het faillissement wegens gebrek aan baten tot gevolg, dat de schuldeisers niet individueel tegen de debiteur kunnen optreden. Volgens de gegevens waarover het Hof beschikt, leidt deze bepaling er niet toe, dat de debiteur niet langer verplicht is tot betaling. Er blijft een natuurlijke verbintenis bestaan en wanneer de schuldenaar vrijwillig aan de schuldeiser betaalt, kan die betaling niet als een terugvorderbare onverschuldigde betaling worden aangemerkt.

De prejudiciële vraag

Volgens Fortis verleent artikel 169 van wet nr. 85-98 uitsluitend aan Coursier, en enkel in Frankrijk, een soort immuniteit van tenuitvoerlegging, die aan het litigieuze arrest niet zijn intrinsieke uitvoerbaarheid in de zin van artikel 31, eerste alinea, Executieverdrag ontneemt.

Volgens Coursier is het litigieuze arrest op grond van artikel 169 van wet nr. 85-98 te zijnen aanzien niet langer uitvoerbaar. In het bijzonder zou uit de bewoordingen van artikel 31, eerste alinea, Executieverdrag volgen, dat de persoonlijke immuniteit van tenuitvoerlegging die hij in Frankrijk geniet, hem ook in de andere verdragsluitende staten toekomt.

Naar de mening van de Commissie voldoet het litigieuze arrest niet aan de voorwaarde van artikel 31, eerste alinea, Executieverdrag, dat de beslissing in de staat van herkomst daadwerkelijk uitvoerbaar moet zijn. Aan het litigieuze arrest kan niet méér gezag en kan geen sterkere werking worden toegekend dan het in de staat van herkomst reeds bezit. Daarbij merkt de Commissie op, dat het faillissementsvonnis, ook al valt het ingevolge artikel 1, tweede alinea, punt 2, niet binnen de werkingssfeer van het Executieverdrag, onvermijdelijk zal doorwerken bij de tenuitvoerlegging van het litigieuze arrest.

Gelet op de bewoordingen van de prejudiciële vraag moet worden beklemtoond, dat een arrest zoals het litigieuze arrest in beginsel kan vallen onder de toepassing van het stelsel van erkenning van beslissingen, neergelegd in afdeling 1 van titel III (artikelen 26-30) van het Executieverdrag.

Het stelsel van tenuitvoerlegging van beslissingen is neergelegd in afdeling 2 van titel III (artikelen 31-45) van het Verdrag. Uit het daartoe behorende artikel 31, eerste alinea, blijkt, dat de uitvoerbaarheid van de beslissing in de staat van herkomst een voorwaarde is voor de tenuitvoerlegging van die beslissing in de aangezochte staat.

Evenwel moet onderscheid worden gemaakt tussen de vraag of een beslissing formeel gezien uitvoerbaar is, en de vraag of deze beslissing wegens betaling van de schuld of om een andere reden niet meer ten uitvoer kan worden gelegd.

Het Executieverdrag wil het vrije verkeer van vonnissen vergemakkelijken door de invoering van een eenvoudige, snelle procedure in de verdragsluitende staat waar de tenuitvoerlegging van een in het buitenland gegeven beslissing wordt gevraagd. Deze exequaturprocedure vormt een volledig, autonoom stelsel (zie, in die zin, arresten van 2 juli 1985, Deutsche Genossenschaftsbank, 148/84, Jurispr. blz. 1981, punt 17, en 21 april 1993, Sonntag, C-172/91, Jurispr. blz. I-1963, punten 32 en 33).

Zo wordt de procedure tot het verkrijgen van verlof tot tenuitvoerlegging volgens artikel 34 van het Executieverdrag ten spoedigste afgehandeld, zonder dat de partij tegen wie de tenuitvoerlegging wordt gevraagd, in die stand van de procedure wordt gehoord.

Volgens artikel 36 Executieverdrag kan de partij tegen wie de tenuitvoerlegging wordt gevraagd, pas in een latere fase van de procedure opmerkingen maken, namelijk in het kader van een verzet tegen de beslissing waarbij de tenuitvoerlegging is toegestaan, voor een van de in artikel 37, eerste alinea, van het Verdrag genoemde rechterlijke instanties.

Naar het Hof heeft overwogen, stelt het Executieverdrag enkel regels voor de procedure tot verkrijging van verlof tot tenuitvoerlegging van buitenlandse executoriale titels en niet voor de tenuitvoerlegging zelf, die onderworpen blijft aan het nationale recht van de aangezochte rechter (zie arrest Deutsche Genossenschaftsbank, reeds aangehaald, punt 18, en arrest van 4 februari 1988, Hoffmann, 145/86, Jurispr. blz. 645, punt 27).

Uit het algemene opzet van het Executieverdrag volgt dus, dat het begrip „uitvoerbaar” in artikel 31 van dat Verdrag enkel ziet op de formele uitvoerbaarheid van de in het buitenland gegeven beslissing, en niet op de voorwaarden waaronder die beslissing in de staat van herkomst ten uitvoer kan worden gelegd.

Deze uitlegging wordt bevestigd door het rapport over het Verdrag van 26 mei 1989 (PB 1990, C 189, blz. 35). Volgens punt 29 van dat rapport is de uitdrukking „van het verlof tot tenuitvoerlegging voorzien” in de originele versie van artikel 31 Executieverdrag weliswaar vervangen door de uitdrukking „uitvoerbaar verklaard”, om dit verdrag in overeenstemming te brengen met het Verdrag van Lugano van 16 september 1988 betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (PB L 319, blz. 9), maar kunnen de twee uitdrukkingen als praktisch gelijkwaardig worden beschouwd.

Daaruit volgt, dat een beslissing die formeel uitvoerbaar is verklaard, zoals het litigieuze arrest, in beginsel valt onder de toepassing van het stelsel van tenuitvoerlegging van titel III van het Executieverdrag.

Wanneer het gaat om een vonnis waarbij een faillissement is uitgesproken, een materie die uitdrukkelijk van de werkingssfeer van het Executieverdrag is uitgesloten, staat het aan de rechter van de aangezochte staat om in het kader van een overeenkomstig artikel 36 van het Verdrag ingediend verzet volgens zijn eigen recht, daaronder begrepen de regels van internationaal privaatrecht, te bepalen, welke rechtsgevolgen dat vonnis op zijn grondgebied heeft.

Op de gestelde vraag moet mitsdien worden geantwoord, dat het begrip „uitvoerbaar” in artikel 31, eerste alinea, Executieverdrag aldus moet worden uitgelegd, dat het uitsluitend ziet op de formele uitvoerbaarheid van in het buitenland gegeven beslissingen en niet op de voorwaarden waaronder die beslissingen in de staat van herkomst ten uitvoer kunnen worden gelegd. Het staat aan de rechter van de aangezochte staat om in het kader van een overeenkomstig artikel 36 van het Verdrag ingediend verzet volgens zijn eigen recht, daaronder begrepen de regels van internationaal privaatrecht, te bepalen, wat de rechtsgevolgen zijn van een in de staat van herkomst in het kader van een faillissementsprocedure gegeven beslissing.

Kosten

De kosten door de Commissie van de Europese Gemeenschappen wegens indiening van haar opmerkingen bij het Hof gemaakt, kunnen niet voor vergoeding in aanmerking komen. Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen.