Hof van Justitie EU 21-10-1999 ECLI:EU:C:1999:517

Arrest

1 Bij arrest van 28 april 1998, ingekomen bij het Hof op 2 juli daaraanvolgend, heeft het Bundesfinanzhof krachtens artikel 177 EG-Verdrag (thans artikel 234 EG) twee prejudiciële vragen gesteld over de uitlegging van artikel 36 van verordening (EEG) nr. 222/77 van de Raad van 13 december 1976 betreffende communautair douanevervoer (PB 1977, L 38, blz. 1), zoals gewijzigd bij verordening (EEG) nr. 474/90 van de Raad van 22 februari 1990 met het oog op de afschaffing van het inleveren van een kennisgeving van doorgang bij het overschrijden van een binnengrens van de Gemeenschap (PB L 51, blz. 1; hierna: „verordening nr. 222/77”), en van artikel 11 bis van verordening (EEG) nr. 1062/87 van de Commissie van 27 maart 1987 houdende uitvoeringsbepalingen en vereenvoudigingsmaatregelen betreffende de regeling voor communautair douanevervoer (PB L 107, blz. 1), zoals gewijzigd bij verordening (EEG) nr. 1429/90 van de Commissie van 29 mei 1990 (PB L 137, blz. 21; hierna: „verordening nr. 1062/87”).

2 Die vragen zijn gerezen in een geding tussen de vennootschap Lensing & Brockhausen GmbH (hierna: „Lensing & Brockhausen”) en het Hauptzollamt Neubrandenburg (hierna: „Hauptzollamt”), betreffende de invordering van douanerechten en belasting over de toegevoegde waarde (hierna: „BTW”) bij invoer.

3 Op 8 juli 1992 bood het douaneagentschap Lensing & Brockhausen bij het Hauptzollamt een zending staalprofielen uit Polen aan voor extern communautair douanevervoer. De aangifte „T 1” vermeldde als geadresseerde de vennootschap Ateliers Metalgroup te Marcinelle (België), en als kantoor van bestemming Charleroi (België).

4 De zending moest uiterlijk op 16 juli 1992 worden aangeboden. Bij brief van 22 januari 1993 deelde het Hauptzollamt Lensing & Brockhausen mee, dat de procedure inzake douanevervoer niet was afgesloten, en vroeg het haar medewerking om de zaak op te helderen. Een op 3 mei 1993 aan het kantoor van bestemming gezonden opsporingsbericht bleef zonder gevolg. Toen dit kantoor evenmin reageerde op een schriftelijke aanmaning van 12 oktober 1994, stelde het Hauptzollamt op 19 januari 1995 een aanslag vast voor de douanerechten en de BTW bij invoer.

5 Op 5 februari 1995 tekende Lensing & Brockhausen bezwaar aan, en beriep zij zich op een CMR-vrachtbrief ten bewijze dat de vennootschap Ateliers Metalgroup de staalprofielen wel degelijk had ontvangen en betaald.

6 Bij brief van 6 september 1995 bevestigden de Belgische autoriteiten, dat de zending niet bij het kantoor van bestemming was aangeboden, en maakten zij melding van een verklaring van de vennootschap Ateliers Metalgroup, dat de betrokken goederen waren geleverd aan de vennootschap DVL Industries. Aan de hand van de gegevens waarover de Belgische autoriteiten beschikten, kon onmogelijk worden vastgesteld, of de douaneformaliteiten voor de op het transitodocument vermelde goederen daadwerkelijk waren vervuld. DVL Industries zou intussen failliet zijn verklaard.

7 Bij besluit van 2 januari 1996 werden de douanerechten en de BTW bij invoer door de Duitse autoriteiten verlaagd tot 6 544,90 DEM, en werd het bezwaarschrift voor het overige afgewezen.

8 Tot staving van haar beroep bij het Finanzgericht, voerde Lensing & Brockhausen aan, dat de goederen door de vennootschap Ateliers Metalgroup in ontvangst waren genomen op 9 juli 1992, dus binnen de termijn voor aanbieding, hetgeen uit de CMR-vrachtbrief zou blijken. In die omstandigheden berustte de bevoegdheid om de rechten te innen, volgens haar uitsluitend bij de lidstaat op het grondgebied waarvan de overtreding was vastgesteld; het deed dus weinig ter zake, dat de Belgische autoriteiten die rechten niet hadden kunnen innen bij de geadresseerde onderneming. Het beroep werd toegewezen, daar het Finanzgericht van oordeel was, dat het aan de Belgische douane en niet aan de Duitse administratie stond, betaling van de rechten te vorderen.

9 Tot staving van zijn beroep tot „Revision” bij het Bundesfinanzhof stelde het Hauptzollamt onder meer, dat niet was voldaan aan de in artikel 36, lid 3, derde alinea, van verordening nr. 222/77 gestelde voorwaarden voor terugbetaling.

10 Artikel 36 van verordening nr. 222/77 strekt ertoe, te bepalen welke staat ter zake van de invordering van rechten bij invoer bevoegd is, wanneer bij communautair douanevervoer een overtreding of onregelmatigheid is begaan. Uit lid 1 ervan blijkt, dat wanneer „in een bepaalde lidstaat een overtreding of onregelmatigheid is begaan, (...) de actie tot invordering van de eventueel opeisbare rechten en andere heffingen — onverminderd eventuele strafvervolging — door deze lidstaat [wordt] ingesteld volgens zijn wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen”.

11 Voor het geval dat niet kan worden vastgesteld waar de overtreding of de onregelmatigheid is begaan, formuleren de leden 2 en 3 een reeks vermoedens, ter voorkoming van bevoegdheidsconflicten.

12 Zo bepaalt artikel 36, lid 3:

„Wanneer de zending niet aan het kantoor van bestemming is aangebracht en de plaats van de overtreding of onregelmatigheid niet kan worden vastgesteld, wordt deze overtreding of onregelmatigheid geacht te zijn begaan

• in de lidstaat waartoe het kantoor van vertrek behoort, of

• in de lidstaat waartoe het kantoor van doorgang bij binnenkomst in de Gemeenschap behoort en waaraan een kennisgeving van doorgang is afgegeven,

tenzij binnen een nader te bepalen termijn, ten genoegen van de bevoegde autoriteiten het bewijs wordt geleverd van de regelmatigheid van het communautaire douanevervoer of van de plaats waar de overtreding of onregelmatigheid daadwerkelijk is begaan.

Indien, bij gebreke van een dergelijk bewijs, genoemde overtreding of onregelmatigheid geacht blijft in de lidstaat van vertrek of in de lidstaat van binnenkomst als bedoeld in de eerste alinea, tweede streepje, te zijn begaan, worden de rechten en andere heffingen op de betrokken goederen door deze lidstaat geïnd volgens zijn wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen.

Indien vóór het verstrijken van een termijn van drie jaar te rekenen vanaf de datum van geldigmaking van de aangifte Τ 1 kan worden vastgesteld in welke lidstaat genoemde overtreding of onregelmatigheid daadwerkelijk is begaan, gaat deze lidstaat overeenkomstig zijn wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen over tot de inning van de rechten en andere heffingen (met uitzondering van die welke overeenkomstig de tweede alinea als eigen middelen van de Gemeenschap worden geïnd) op de betrokken goederen. In dat geval worden de aanvankelijk geïnde rechten en andere heffingen (met uitzondering van die welke als eigen middelen van de Gemeenschap worden geïnd) terugbetaald zodra het bewijs is geleverd dat deze zijn geïnd.

(...)”

13 Het Bundesfinanzhof koestert twijfel omtrent de uitlegging van artikel 36 van verordening nr. 222/77 juncto artikel 11 bis van verordening nr. 1062/87.

14 Dit laatste artikel, dat de procedure vaststelt die moet worden gevolgd wanneer een zending niet bij het kantoor van bestemming is aangeboden, bepaalt:

„1. Wanneer een zending niet bij het kantoor van bestemming is aangeboden en de plaats van de overtreding of onregelmatigheid niet kan worden vastgesteld, geeft het kantoor van vertrek de aangever zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen elf maanden na de datum van geldigmaking van de aangifte voor communautair douanevervoer, daarvan kennis.

2. In de in lid 1 bedoelde kennisgeving dient met name de termijn te worden vermeld waarbinnen, ten genoegen van het kantoor van vertrek het bewijs van regelmatigheid van het douanevervoer moet worden geleverd of de plaats moet worden medegedeeld waar de overtreding of onregelmatigheid daadwerkelijk werd begaan.

Deze termijn bedraagt drie maanden te rekenen van de datum van de in lid 1 bedoelde kennisgeving. Indien het bewijs na het verlopen van deze termijn niet is geleverd, gaat de bevoegde lidstaat over tot de invordering van het bedrag aan rechten en andere heffingen dat verschuldigd is. In de gevallen waarin deze lidstaat niet die lidstaat is, waarin het kantoor van vertrek is gelegen, zal het kantoor van vertrek deze lidstaat informeren.”

15 In zijn verwijzingsbeschikking stelt de nationale rechter vast, dat het kantoor van vertrek ten aanzien van de aangever niet de in artikel 11 bis van verordening nr. 1062/87 bedoelde termijn heeft vastgesteld, waarbinnen het bewijs van de regelmatigheid van het communautair douanevervoer of van de plaats waar de overtreding daadwerkelijk is begaan, kon worden geleverd.

16 Daaraan moet worden toegevoegd, dat verordening nr. 222/77 weliswaar is ingetrokken bij artikel 46, lid 1, van verordening (EEG) nr. 2726/90 van de Raad van 17 september 1990 betreffende communautair douanevervoer (PB L 262, biz. 1), maar dat de procedure van douanevervoer in de hoofdzaak is begonnen in 1992, dus voordat de Commissie overeenkomstig artikel 46, lid 2, van verordening nr. 2726/90 de overgangsbepalingen had vastgesteld die van toepassing zijn op vóór 1 januari 1993 begonnen communautair douanevervoer. Dergelijke maatregelen waren het onderwerp van verordening (EEG) nr. 1214/92 van de Commissie van 21 april 1992 houdende uitvoeringsbepalingen en vereenvoudigingsmaatregelen betreffende de regeling voor communautair douanevervoer (PB L 132, biz. 1), dat sedert 1 januari 1994 van toepassing is.

17 Luidens artikel 129, eerste alinea, van verordening nr. 1214/92 worden echter de „vervoersverrichtingen, waarmee overeenkomstig de bepalingen van verordening (...) nr. 222/77 en verordening (...) nr. 1062/87 uiterlijk op de laatste dag voorafgaande aan de datum van toepassing van deze verordening is begonnen, (...) na deze datum overeenkomstig de bepalingen van voornoemde verordeningen voortgezet”.

18 In die omstandigheden heeft de verwijzende rechter, die twijfel koesterde omtrent de gevolgen van de niet-inachtneming van de in artikel 11 bis van verordening nr. 1062/87 bedoelde procedure, met name wanneer de invoerrechten in de lidstaat waar — naar uiteindelijk blijkt — de overtreding is begaan, niet meer kunnen worden geïnd wegens het feit dat de verjaring is ingetreden, de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de navolgende prejudiciële vragen gesteld:

1. Moet artikel 36, lid 3, eerste alinea, van verordening (EEG) nr. 222/77 juncto artikel 11 bis, lid 2, van verordening (EEG) nr. 1062/87 aldus worden uitgelegd, dat de lidstaat van vertrek slechts bevoegd is de invoerrechten te innen wanneer, indien de zending niet bij het kantoor van bestemming is aangeboden, aan de aangever voordien de in artikel 11 bis, lid 2, tweede alinea, van verordening (EEG) nr. 1062/87 bedoelde termijn van drie maanden is verleend en hij het in die bepaling vereiste bewijs niet heeft geleverd ?

2. Indien de eerste vraag bevestigend wordt beantwoord: Moet artikel 36, lid 3, derde alinea, van verordening (EEG) nr. 222/77 aldus worden uitgelegd, dat het ook moet worden toegepast wanneer een douanekantoor van de lidstaat van vertrek over voor douanevervoer aangeboden goederen rechten heeft geïnd zonder de termijn van artikel 11 bis, lid 2, tweede alinea, van verordening (EEG) nr. 1062/87 te hebben verleend, met het gevolg, dat de lidstaat van vertrek de rechten die hij zonder daartoe bevoegd te zijn heeft vastgesteld en geïnd, slechts mag terugbetalen wanneer is bewezen, dat de lidstaat waar de onregelmatigheid daadwerkelijk is begaan, de rechten heeft geïnd? Moet eventueel onderscheid worden gemaakt tussen rechten die als eigen middelen van de Gemeenschap worden geïnd en andere (nationale) heffingen?”