Arrest van het Hof (Derde kamer) van 22 juni 2006.

De ontvankelijkheid

15 De Franse regering is van mening dat het verzoek om een prejudiciële beslissing niet-ontvankelijk moet worden verklaard.

16 In de eerste plaats betoogt zij dat de omstandigheid dat de douaneautoriteiten van een lidstaat artikel 871 van de uitvoeringsverordening aanvoeren, vooronderstelt dat deze autoriteiten van mening zijn dat aan de voorwaarden van artikel 220, lid 2, sub b, van het communautair douanewetboek is voldaan, of twijfels hebben omtrent de toepasbaarheid van de criteria van deze laatste bepaling op het betrokken geval.

17 Volgens de Franse regering ziet het hoofdgeding evenwel niet op een verzoek om kwijtschelding van douanerechten ingediend op grond van de tweede hypothese van artikel 236, lid 1, tweede alinea, van het communautair douanewetboek, dat van toepassing is wanneer het bedrag van de invoerrechten in strijd met artikel 220, lid 2, van dit wetboek werd geboekt, maar betreft het de betwisting van de gegrondheid van een douaneschuld. De Conseil général de la Vienne heeft immers om kwijtschelding van de invoerrechten verzocht op grond van de eerste in dit artikel 236, lid 1, tweede alinea, genoemde hypothese, volgens welke kwijtschelding van deze rechten wordt verleend wanneer het bedrag ervan op het tijdstip van de boeking ervan niet wettelijk verschuldigd was. Zij voegt hieraan toe dat een marktdeelnemer niet het bedrag van een douaneschuld kan betwisten en tegelijkertijd verzoeken dat een deel van het bedrag ervan niet achteraf wordt geboekt op grond dat de administratie zich heeft vergist.

18 In de tweede plaats merkt de Franse regering op dat het verzoek om advies dat de administratie op 18 september 2001 aan de Commissie heeft doen toekomen, betrekking had op de douanewaarde van de in 1993 ingevoerde apparatuur en dat daarmee werd beoogd, bevestiging te verkrijgen van de analyse die de administratie met betrekking tot het in casu wettelijk verschuldigde bedrag had verricht. Indien de administratie de bedoeling zou hebben gehad om de zaak aan de Commissie voor te leggen op grond van artikel 871 van de uitvoeringsverordening, hetgeen de onttrekking van de zaak aan de betrokken lidstaat zou hebben meegebracht, zou zij dit niet bij wege van een gewone nota hebben gedaan, maar had zij het dossier aan deze instelling moeten overleggen.

19 In dit verband zij eraan herinnerd dat in het kader van de procedure van artikel 234 EG, die op een duidelijke afbakening van de taken van de nationale rechterlijke instanties en van het Hof berust, elke beoordeling van de feiten tot de bevoegdheid van de nationale rechter behoort. Het is tevens uitsluitend een zaak van de nationale rechter aan wie het geschil is voorgelegd en die de verantwoordelijkheid draagt voor de te geven rechterlijke beslissing, om, gelet op de bijzonderheden van het geval, zowel de noodzaak van een prejudiciële beslissing voor het wijzen van zijn vonnis te beoordelen, als de relevantie van de vragen die hij aan het Hof voorlegt. Wanneer de vragen betrekking hebben op de uitlegging van gemeenschapsrecht, is het Hof derhalve in beginsel verplicht daarop te antwoorden (zie met name arresten van 25 februari 2003, IKA, C-326/00, Jurispr. blz. I-1703, punt 27, en 12 april 2005, Keller, C-145/03, Jurispr. blz. I-2529, punt 33).

20 Het Hof heeft evenwel ook geoordeeld dat het in uitzonderlijke omstandigheden aan hem staat om, ter toetsing van zijn eigen bevoegdheid, een onderzoek in te stellen naar de omstandigheden waaronder de nationale rechter hem om een prejudiciële beslissing heeft verzocht (zie in die zin arrest van 16 december 1981, Foglia, 244/80, Jurispr. blz. 3045, punt 21). Het Hof kan slechts weigeren uitspraak te doen op een prejudiciële vraag van een nationale rechter, wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het gemeenschapsrecht geen enkel verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is, of wanneer het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die voor hem noodzakelijk zijn om een nuttig antwoord te geven op de gestelde vragen (zie met name arresten van 13 maart 2001, PreussenElektra, C-379/98, Jurispr. blz. I-2099, punt 39, en 22 januari 2002, Canal Satélite Digital, C-390/99, Jurispr. blz. I-607, punt 19).

21 Dit is niet het geval in het hoofdgeding.

22 In casu blijkt uit het onderzoek van de in deze procedure aan het Hof overgelegde stukken, waaronder de nota van 18 september 2001 die de administratie aan de Commissie heeft gericht, dat het hoofdgeding betrekking heeft op een verzoek om kwijtschelding van douanerechten bij invoer op grond van de eerste hypothese van artikel 236, lid 1, tweede alinea, van het communautair douanewetboek, namelijk de hypothese dat het bedrag van de douanerechten niet wettelijk verschuldigd was, en niet op grond van de tweede in deze bepaling genoemde hypothese, waarin de nationale douaneautoriteiten zich op artikel 871 van de uitvoeringsverordening kunnen beroepen.

23 Opgemerkt zij evenwel dat de Cour d'appel de Poitiers met name op basis van diezelfde stukken heeft geoordeeld dat, enerzijds, deze autoriteiten twijfels hadden omtrent de toepasbaarheid van de voorwaarden waaronder de belastingschuldige in aanmerking komt voor het achterwege laten van boeking achteraf van de douanerechten die hij volgens deze autoriteiten gedurende meerdere opeenvolgende jaren had dienen aan te geven, maar niet heeft aangegeven omdat hij ervan overtuigd was, zonder dat hem kwade trouw wordt verweten, dat hij de gevorderde rechten niet verschuldigd was, en, anderzijds, dat het hoofdgeding niet ondubbelzinnig als een procedure tot kwijtschelding van een douaneschuld kon worden beschouwd, aangezien het evengoed als een invorderingsprocedure kon worden opgevat.

24 Voorts zij eraan herinnerd dat het Hof in het kader van de bevoegdheidsverdeling tussen de communautaire en de nationale rechterlijke instanties acht moet slaan op de in de verwijzingsbeslissing omschreven feitelijke en juridische context waarin de prejudiciële vragen moeten worden geplaatst (zie met name arresten van 25 oktober 2001, Ambulanz Glöckner, C-475/99, Jurispr. blz. I-8089, punt 10, en 2 juni 2005, Dörr en Ünal, C-136/03, Jurispr. blz. I-4759, punt 46).

25 Derhalve houdt de voorgelegde vraag verband met het voorwerp van het hoofdgeding zoals dit door de verwijzende rechter is omschreven, en kan het antwoord op de gestelde vraag voor deze rechter nuttig zijn om uit te maken of de administratie het geval op grond van artikel 871 van de uitvoeringsverordening aan de Commissie had moeten voorleggen, opdat deze laatste het behandelt.

26 Bijgevolg is het verzoek om een prejudiciële beslissing ontvankelijk.

Ten gronde

27 Gelet op de feiten van het hoofdgeding en op de formulering van de voorgelegde vraag kan de behandeling van deze vraag alleen betrekking hebben op de uitlegging van artikel 871 van de uitvoeringsverordening en niet op het punt of de aan IMAX betaalde aanvullende bijdragen in de douanewaarde van de ingevoerde apparatuur moeten worden opgenomen.

28 De verwijzende rechter heeft hieromtrent immers geen twijfels geuit en het Hof alleen een vraag gesteld over de omvang van de bij artikel 871 van de uitvoeringsverordening aan de nationale douaneautoriteiten opgelegde verplichting, wanneer dezen op enig moment tijdens de procedure van invordering of de procedure van kwijtschelding van een douaneschuld te kennen hebben gegeven, te twijfelen omtrent het feit dat niet-geïnde douanerechten in welbepaalde omstandigheden niet achteraf zijn geboekt.

29 Derhalve moet worden aangenomen dat de verwijzende rechter met zijn vraag in wezen wenst te vernemen of artikel 871 van de uitvoeringsverordening aldus moet worden uitgelegd dat het de nationale douaneautoriteiten de verplichting oplegt, het geval aan de Commissie voor te leggen opdat deze laatste het behandelt, wanneer deze autoriteiten op enig moment tijdens de procedure van invordering of de procedure van kwijtschelding van een douaneschuld te kennen hebben gegeven, te twijfelen omtrent het ontbreken van een boeking van niet-geïnde douanerechten als gevolg van het feit dat de importeur te goeder trouw heeft nagelaten bijdragen aan te geven die in de douanewaarde van de ingevoerde goederen hadden moeten worden opgenomen, en deze autoriteiten hebben aangekondigd, voornemens te zijn de zaak aan de Commissie voor te leggen.

30 Alvorens de aldus geherformuleerde vraag te beantwoorden, dient te worden bepaald welke versie van artikel 871 van de uitvoeringsverordening ratione temporis van toepassing is op de feiten van het hoofdgeding. In haar opmerkingen heeft de Franse regering immers aangevoerd dat de versie van artikel 871 die voortvloeit uit verordening (EG) nr. 1335/2003 van de Commissie van 25 juli 2003 tot wijziging van verordening nr. 2454/93 (PB L 187, blz. 16) door het Hof dient te worden uitgelegd, en niet de door de verwijzende rechter genoemde versie, omdat deze bepaling een procedureregel bevat en derhalve wordt geacht van toepassing te zijn op alle op het tijdstip van de inwerkingtreding ervan aanhangige gedingen.

31 De Franse regering betoogt in dit verband dat volgens artikel 2, tweede alinea, van verordening nr. 1335/2003 de bij deze verordening in de uitvoeringsverordening aangebrachte wijzigingen van toepassing zijn op alle gevallen die niet vóór 1 augustus 2003 aan de Commissie ter beslissing waren voorgelegd. Aangezien de in de artikelen 869 en 871 van de uitvoeringsverordening geformuleerde voorwaarden betreffende de voorlegging aan de Commissie zijn gewijzigd, en inzonderheid de drempel van het bij de marktdeelnemer niet-geïnde bedrag op 500 000 EUR is gebracht, kon de administratie de zaak niet rechtens aan de Commissie voorleggen, aangezien het in het kader van het hoofdgeding gevorderde bedrag 221 286 EUR bedraagt.

32 Dit betoog kan niet worden aanvaard.

33 Volgens vaste rechtspraak worden procedureregels in het algemeen weliswaar geacht te gelden voor alle bij de inwerkingtreding ervan aanhangige gedingen, in tegenstelling tot materiële regels, die doorgaans worden geacht niet te gelden met betrekking tot vóór de inwerkingtreding ervan verworven rechtsposities [zie met name arresten van 6 juli 1993, CT Control (Rotterdam) en JCT Benelux/Commissie, C-121/91 en C-122/91, Jurispr. blz. I-3873, punt 22; 7 september 1999, De Haan, C-61/98, Jurispr. blz. I-5003, punt 13, en 14 november 2002, Ilumitrónica, C-251/00, Jurispr. blz. I-10433, punt 29], doch, zoals de advocaat-generaal in de punten 33 en 34 van zijn conclusie heeft opgemerkt, kan de nieuwe wet onmiddellijk van toepassing zijn, maar alleen op situaties die, hoewel zij onder vigeur van de vorige wet zijn ontstaan, effect blijven sorteren wanneer de nieuwe wet van toepassing wordt.

34 Vaststaat evenwel dat op 1 augustus 2003, toen de bij verordening nr. 1335/2003 in de uitvoeringsverordening aangebrachte wijzigingen van kracht zijn geworden, de in casu relevante juridische situatie geen effect meer sorteerde. In dit verband blijkt uit de bij het dossier gevoegde documenten dat de Directeur général des douanes et droits indirects op 16 juli 2001 de Conseil général de la Vienne heeft laten weten dat hij had beslist, de zaak aan de Commissie voor te leggen, dat deze Conseil in juli 2001 voor het Tribunal d'instance de Poitiers is gedagvaard, en dat de administratie de Commissie op 18 september 2001 een vraag om advies heeft doen toekomen.

35 Derhalve dient het Hof, teneinde de verwijzende rechter een antwoord te geven dat hem in staat stelt uit te maken of de administratie, door op enig moment tijdens de procedure van invordering of de procedure van kwijtschelding van een douaneschuld te kennen te hebben gegeven, te twijfelen omtrent het ontbreken van een boeking achteraf van niet-geïnde douanerechten, het geval aan de Commissie had dienen voor te leggen opdat deze laatste het behandelt overeenkomstig artikel 871 van de uitvoeringsverordening, een uitlegging te geven van de bepalingen van de uitvoeringsverordening in de versie die voortvloeit uit verordening nr. 1677/98, waarbij met name de voor voorlegging van de zaak aan de Commissie bepaalde drempel van de niet-geïnde rechten op 50 000 EUR is vastgesteld.

36 Artikel 220, lid 2, sub b, van het communautair douanewetboek noemt de voorwaarden die moeten zijn vervuld opdat de nationale douaneautoriteiten ervan kunnen afzien, het bedrag van een douaneschuld achteraf te boeken. Met betrekking tot de procedure van kwijtschelding van rechten verwijst artikel 236 van dit wetboek naar diezelfde voorwaarden voorzover het, als één van de hypothesen waarin de douaneautoriteiten kunnen beslissen een douaneschuld niet te innen, de omstandigheid noemt dat het bedrag ervan in strijd met dit artikel 220, lid 2, is geboekt.

37 Het gaat om drie voorwaarden, te weten: een vergissing van de douaneautoriteiten zelf die de belastingschuldige redelijkerwijze niet kon ontdekken, goede trouw van deze laatste, en inachtneming door de belastingschuldige van alle voorschriften van de geldende bepalingen inzake de douaneaangifte.

38 Deze drie voorwaarden stonden als zodanig reeds in artikel 5, lid 2, van verordening (EEG) nr. 1697/79 van de Raad van 24 juli 1979 inzake navordering van de rechten bij invoer of bij uitvoer die niet van de belastingschuldige zijn opgeëist voor goederen welke zijn aangegeven voor een douaneregeling waaruit de verplichting tot betaling van dergelijke rechten voortvloeide (PB L 197, blz. 1), welke verordening is ingetrokken bij het communautair douanewetboek. Volgens vaste rechtspraak van het Hof dienen deze drie voorwaarden cumulatief te zijn vervuld (zie met name arresten van 14 mei 1996, Faroe Seafood e.a., C-153/94 en C-204/94, Jurispr. blz. I-2465, punt 83; 26 november 1998, Covita, C-370/96, Jurispr. blz. I-7711, punt 24, en 19 oktober 2000, Sommer, C-15/99, Jurispr. blz. I-8989, punt 35, en arrest Ilumitrónica, reeds aangehaald, punt 37).

39 Uit de bewoordingen van artikel 871 van de uitvoeringsverordening, gelezen in samenhang met artikel 869 van deze verordening, volgt dat in het kader van een procedure van invordering van niet-geïnde rechten waarvan het bedrag de drempel van 50 000 EUR overschrijdt, de nationale douaneautoriteiten onmiddellijk tot de invordering dienen over te gaan indien zij ervan overtuigd zijn dat deze voorwaarden niet zijn vervuld.

40 Uit deze bepalingen volgt eveneens dat, indien de betrokken drempel van 50 000 EUR is bereikt, de douaneautoriteiten niet op eigen houtje te werk mogen gaan, maar verplicht zijn de zaak aan de Commissie voor te leggen en in overleg met haar te handelen in twee hypothesen, te weten, indien zij van mening zijn dat in de omstandigheden van het concrete geval aan de betrokken voorwaarden is voldaan, of indien zij twijfels hebben omtrent de toepasbaarheid van de criteria van artikel 220, lid 2, sub b, van het communautair douanewetboek op het betrokken geval. Hetzelfde geldt voor een procedure van kwijtschelding van douanerechten die door de betrokkene op grond van artikel 236 van dit wetboek in samenhang met artikel 220, lid 2, sub b, ervan is ingeleid.

41 Ingeval de zaak aan de Commissie is voorgelegd, wordt de in de uitvoeringsverordening vastgestelde procedure afgesloten met een beschikking waarbij de Commissie vaststelt of de onderzochte situatie van dien aard is dat niet behoeft te worden overgegaan tot boeking achteraf van de betrokken rechten, dan wel kwijtschelding van deze rechten kan worden verleend. In het kader van deze procedure wordt het recht van de betrokkenen om te worden gehoord daadwerkelijk gewaarborgd en doet de Commissie overeenkomstig artikel 873 van de uitvoeringsverordening de zaak af na raadpleging van een groep van deskundigen bestaande uit vertegenwoordigers van alle lidstaten.

42 Zoals het Hof met betrekking tot artikel 5 van verordening nr. 1697/79 heeft verklaard, heeft het toekennen aan de Commissie van enige beslissingsbevoegdheid op het gebied van de navordering van douanerechten tot doel, een uniforme toepassing van het gemeenschapsrecht te verzekeren. Deze uniforme toepassing zou in gevaar komen in de gevallen waarin een verzoek om van navordering af te zien, wordt ingewilligd, want omdat daartegen waarschijnlijk geen beroep in rechte zal worden ingesteld, dreigt de beoordeling waarop een lidstaat een gunstige beslissing kan baseren zich in de praktijk te onttrekken aan een controle waarmee de uniforme toepassing van de door de gemeenschapswetgeving gestelde voorwaarden kan worden verzekerd. Zulks is evenwel niet het geval wanneer de nationale autoriteiten wel tot navordering overgaan, ongeacht het bedrag waar het om gaat. De betrokkene kan die beslissing dan voor de nationale rechter aanvechten. De uniforme toepassing van het gemeenschapsrecht kan dan door het Hof van Justitie worden gewaarborgd in het kader van de prejudiciële procedure (arresten van 26 juni 1990, Deutsche Fernsprecher, C-64/89, Jurispr. blz. I-2535, punt 13, en 27 juni 1991, Mecanarte, C-348/89, Jurispr. blz. I-3277, punt 33, en arrest Faroe Seafood e.a., reeds aangehaald, punt 34).

43 Hieruit volgt dat, wat de tweede hypothese betreft, namelijk het geval waarin de douaneautoriteiten twijfels hebben, deze laatsten slechts verplicht zijn de zaak aan de Commissie voor te leggen wanneer de twijfels betrekking hebben op de toepasbaarheid van de criteria van artikel 220, lid 2, sub b, van het communautair douanewetboek op het betrokken geval, en uitsluitend wegens het bestaan van dergelijke twijfels. Indien deze twijfels nadien evenwel verdwijnen, zijn de nationale douaneautoriteiten, zelfs nadat zij hebben aangekondigd voornemens te zijn de zaak aan de Commissie voor te leggen, niet meer verplicht het geval aan deze laatste voor te leggen, en dienen zij — alleen — tot invordering over te gaan of kwijtschelding te weigeren.

44 Wanneer de twijfels van de nationale douaneautoriteiten betrekking hebben op een ander punt dan de toepasbaarheid van de criteria van artikel 220, lid 2, sub b, van dit wetboek op het betrokken geval, zoals de mogelijkheid om af te zien van boeking achteraf van niet-geïnde douanerechten als gevolg van het feit dat een importeur heeft nagelaten bijdragen aan te geven die in de douanewaarde van de ingevoerde goederen hadden moeten worden opgenomen, terwijl die importeur te goeder trouw is, is artikel 871 van de uitvoeringsverordening hoe dan ook niet van toepassing en zijn deze autoriteiten derhalve niet gehouden het geval aan de Commissie voor te leggen opdat deze laatste het behandelt.

45 Aangezien de goede trouw van de belastingschuldige slechts één van de voorwaarden is die noodzakelijkerwijs moeten zijn vervuld opdat kan worden overwogen, geen boeking achteraf te verrichten, zijn de nationale douaneautoriteiten op basis van deze goede trouw alleen niet verplicht de zaak aan de Commissie voor te leggen op grond van artikel 871 van de uitvoeringsverordening.

46 Bijgevolg dient op de voorgelegde vraag te worden geantwoord dat artikel 871 van de uitvoeringsverordening aldus moet worden uitgelegd dat in het kader van een procedure van invordering of kwijtschelding van niet-geïnde douanerechten de nationale douaneautoriteiten niet verplicht zijn het geval aan de Commissie voor te leggen opdat deze laatste het behandelt, wanneer de twijfels die zij omtrent de toepasbaarheid van de criteria van artikel 220, lid 2, sub b, van het communautair douanewetboek op het betrokken geval hadden, zijn verdwenen, zelfs nadat deze autoriteiten hun voornemen te kennen hebben gegeven de zaak aan de Commissie voor te leggen, of wanneer de twijfels betrekking hebben op de boeking achteraf van niet-geïnde douanerechten als gevolg van het feit dat de importeur te goeder trouw heeft nagelaten bijdragen aan te geven die in de douanewaarde van de ingevoerde goederen hadden moeten worden opgenomen.