Arrest van het Hof (Achtste kamer) van 29 oktober 2009.

Toepasselijke bepalingen

Het op 14 juni 1983 te Brussel gesloten Internationaal Verdrag betreffende het geharmoniseerde systeem inzake de omschrijving en de codering van goederen (hierna: „GS”), alsmede het daarbij behorende protocol van wijziging van 24 juni 1986 (hierna: „GS-verdrag”), zijn namens de Europese Economische Gemeenschap goedgekeurd bij besluit 87/369/EEG van de Raad van 7 april 1987 (PB L 198, blz. 1).

Krachtens artikel 3, lid 1, van het GS-verdrag verbindt elke verdragsluitende partij zich om haar tariefnomenclatuur en haar statistieknomenclaturen in overeenstemming te doen zijn met het GS, om alle posten en onderverdelingen ervan, zonder enige toevoeging of wijziging, alsmede de daarop betrekking hebbende numerieke codes te gebruiken, en om de volgorde van nummering van het systeem in acht te nemen. Iedere verdragsluitende partij verbindt zich tevens om de algemene regels voor de interpretatie van het GS, alsmede alle aantekeningen op de afdelingen en de hoofdstukken en de aanvullende aantekeningen op de onderverdelingen van het GS toe te passen en de draagwijdte daarvan niet te wijzigen.

Artikel 9 van verordening nr. 2658/87 vermeldt de grenzen van de discretionaire bevoegdheid van de Commissie bij de vaststelling van aanvullende aantekeningen:

„1.

De maatregelen betreffende de hierna volgende onderwerpen worden vastgesteld volgens de procedure van artikel 10:

1. toepassing van de gecombineerde nomenclatuur en TARIC, met name voor:

   • de indeling van goederen in de nomenclaturen bedoeld in artikel 8,

   • de [aanvullende aantekeningen],

   • […];

2. wijzigingen van de gecombineerde nomenclatuur voortvloeiende uit wijzigingen van de behoeften op statistisch of op handelspolitiek gebied;

3. wijzigingen van bijlage II;

4. wijzigingen van de gecombineerde nomenclatuur en aanpassingen van de tarieven overeenkomstig door de Raad of de Commissie genomen besluiten;

5. wijzigingen van de gecombineerde nomenclatuur, ter aanpassing aan de gevolgen van ontwikkelingen op technologisch of handelsgebied, of ter aanpassing aan andere teksten en ter verduidelijking van teksten;

6. wijzigingen van de gecombineerde nomenclatuur voortvloeiende uit wijzigingen in de nomenclatuur van het geharmoniseerde systeem;

7. vraagstukken in verband met de toepassing, het functioneren en het beheer van het geharmoniseerd systeem die in de Internationale Douaneraad dienen te worden besproken, evenals de toepassing daarvan door de Gemeenschap.

2.

De uit hoofde van lid 1 vastgestelde bepalingen mogen geen wijziging inhouden van:

• de douanerechten,

• de landbouwrechten, restituties of andere bedragen die van toepassing zijn in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid of van de specifieke regelingen die op bepaalde door verwerking van landbouwproducten verkregen goederen van toepassing zijn,

• de overeenkomstig communautaire bepalingen vastgestelde kwantitatieve beperkingen,

• de in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid vastgestelde nomenclaturen.

3.

De wijzigingen van GN-onderverdelingen worden, indien noodzakelijk, onmiddellijk als TARIC-onderverdelingen opgenomen. Zij worden slechts onder de in artikel 12 bedoelde voorwaarden in de GN opgenomen.”

Verordening nr. 2388/2000 van de Commissie van 13 oktober 2000 tot wijziging van bijlage I van verordening nr. 2658/87 (PB L 264, blz. 1) is op 1 januari 2001 in werking getreden. Door middel van een rectificatie van deze verordening (PB L 276, blz. 92) werd het oorspronkelijke nummer 2263/2000 vervangen door nr. 2388/2000.

Verordening nr. 2031/2001 van de Commissie van 6 augustus 2001 (PB L 279, blz. 1) heeft bijlage I bij verordening nr. 2658/87 gewijzigd en is op 1 januari 2002 in werking getreden.

De laatste wijziging van bijlage I bij verordening nr. 2658/87 die de feiten van de zaken in de hoofdgedingen betreft, gebeurde door verordening nr. 1810/2004 van de Commissie van 7 september 2004 (PB L 327, blz. 1), die in werking is getreden op 1 januari 2005.

Overeenkomstig verordening nr. 2388/2000 luidt postonderverdeling 2009 70, met als opschrift „appelsap”:

„ 2009 70	appelsap: met een dichtheid van meer dan 1,33 g/cm3 bij 20 °C:
2009 70 11	met een waarde van niet meer dan 22 € per 100 kg nettogewicht
2009 70 19	ander met een dichtheid van niet meer dan 1,33 g/cm3 bij 20 °C:
2009 70 30	met een waarde van meer dan 18 € per 100 kg nettogewicht, toegevoegde suiker bevattend ander:
2009 70 91	met een gehalte aan toegevoegde suiker van meer dan 30 gewichtspercenten
2009 70 93	met een gehalte aan toegevoegde suiker van niet meer dan 30 gewichtspercenten
2009 70 99	geen toegevoegde suiker bevattend”.

De verordeningen nrs. 2031/2001 en 1810/2004 voorzien in identieke tarieflijnen voor de onderverdelingen van de postonderverdeling met als opschrift „appelsap”.

Volgens deze verordeningen luidt de betrokken postonderverdeling, die voordien het nr. 2009 70 droeg:

appelsap:

2009 71	met een Brix-waarde van niet meer dan 20:
2009 71 10	met een waarde van meer dan 18 € per 100 kg nettogewicht, toegevoegde suiker bevattend ander:
2009 71 91	toegevoegde suiker bevattend
2009 71 99	geen toegevoegde suiker bevattend
2009 79	ander: met een Brix-waarde van meer dan 67:
2009 79 11	met een waarde van niet meer dan 22 € per 100 kg nettogewicht
2009 79 19	ander met een Brix-waarde van meer dan 20 doch niet meer dan 67:
2009 79 30	met een waarde van meer dan 18 € per 100 kg nettogewicht, toegevoegde suiker bevattend ander:
2009 79 91	met een gehalte aan toegevoegde suiker van meer dan 30 gewichtspercenten
2009 79 93	met een gehalte aan toegevoegde suiker van niet meer dan 30 gewichtspercenten
2009 79 99	geen toegevoegde suiker bevattend”.

Aanvullende aantekening 5 op hoofdstuk 20 van de GN is ten tijde van de feiten in de hoofdgedingen verscheidene malen gewijzigd.

Overeenkomstig verordening nr. 2388/2000 luidt deze aantekening:

„Het gehalte aan toegevoegde suiker van de producten bedoeld bij post 2009 is gelijk aan hun suikergehalte verminderd met het hierna vermelde getal, naargelang van de soort van het sap:

• sap van citroenen of van tomaten: 3,

• sap van appelen: 11,

• sap van druiven: 15,

• sap van andere vruchten of van groenten, mengsels daaronder begrepen: 13.”

Later heeft verordening (EG) nr. 1776/2001 van de Commissie van 7 september 2001 tot wijziging van bijlage I bij verordening nr. 2658/87 (PB L 240, blz. 3), aan hoofdstuk 20 van de GN aanvullende aantekening 5 b toegevoegd, die bepaalt:

„Vruchtensappen met toegevoegde suiker, met een dichtheid van niet meer dan 1,33 g/cm³ bij 20 °C en bevattende minder dan 50 gewichtspercenten vruchtensap in zijn natuurlijke staat, verkregen uit vruchten of door verdunning van geconcentreerd vruchtensap, hebben hun oorspronkelijke karakter van vruchtensappen als bedoeld bij post 2009 verloren.”

Verordening nr. 2031/2001 heeft aanvullende aantekening 5 b als volgt gewijzigd:

„Vruchtensappen met toegevoegde suiker, met een Brix-waarde van niet meer dan 67 en bevattende minder dan 50 gewichtspercenten vruchtensap in zijn natuurlijke staat, verkregen uit vruchten of door verdunning van geconcentreerd vruchtensap, verliezen hun oorspronkelijke karakter van vruchtensappen bedoeld bij post 2009.”

Aanvullende aantekening 5 van verordening nr. 1810/2004 luidt:

1. Het gehalte aan toegevoegde suiker van de producten bedoeld bij post 2009 is gelijk aan hun suikergehalte verminderd met het hierna vermelde getal, naargelang van de soort van het sap:

   • sap van citroenen of van tomaten: 3,

   • sap van druiven: 15,

   • sap van andere vruchten of van groenten, mengsels daaronder begrepen: 13.

2. Vruchtensappen met toegevoegde suiker en met een Brix-waarde van niet meer dan 67 en bevattende minder dan 50 gewichtspercenten vruchtensap in zijn natuurlijke staat, verkregen uit vruchten of door verdunning van geconcentreerd vruchtensap, verliezen hun oorspronkelijke karakter van vruchtensappen bedoeld bij post 2009.”

Aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN is onlangs als volgt gewijzigd bij verordening (EG) nr. 360/2008 van 18 april 2008 (PB L 111, blz. 9):

Het volgende is van toepassing op de producten zoals aangeboden:

[…]

1. vruchtensappen met toegevoegde suiker, met een [Brix-]waarde van niet meer dan 67, die minder dan 50 gewichtspercenten vruchtensap bevatten, verliezen hun oorspronkelijke karakter van vruchtensappen als bedoeld bij post 2009.

Punt b is niet van toepassing op geconcentreerde natuurlijke vruchtensappen. Geconcentreerde natuurlijke vruchtensappen zijn daarom niet uitgesloten van post 2009.”

Hoofdgedingen en prejudiciële vragen

Beantwoording van de prejudiciële vragen

Met zijn vragen, die tezamen moeten worden behandeld, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN in de versie van de verordeningen nrs. 1776/2001, 2031/2001 en 1810/2004 geldig is. Hij vraagt meer in het bijzonder of deze aantekening aldus moet worden uitgelegd dat met het begrip vruchtensappen met toegevoegde suiker ook geconcentreerde vruchtensappen worden bedoeld waaraan geen suiker is toegevoegd, en of de formulering „verkregen uit vruchten of door verdunning van geconcentreerd vruchtensap” betrekking heeft op alle vruchtensappen in hun natuurlijke staat in de respectieve toestand waarin zij worden aangebracht.

Om te beginnen zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak in het belang van de rechtszekerheid en van een gemakkelijke controle het beslissende criterium voor de tariefindeling van goederen in de regel moet worden gezocht in de objectieve kenmerken en eigenschappen ervan, zoals deze in de bewoordingen van de posten van de GN en in de aantekeningen op de afdeling of het hoofdstuk zijn omschreven (zie met name arresten van 18 juli 2007, Olicom, C-142/06, Jurispr. blz. I-6675, punt 16 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 11 december 2008, C-362/07, Kip Europe e.a., Jurispr. blz. I-9489, punt 26).

In dit verband vormen zowel de aantekeningen op de hoofdstukken van de GN als de GS-toelichtingen immers belangrijke middelen ter verzekering van een uniforme toepassing van dit tarief en kunnen zij derhalve als waardevolle hulpmiddelen bij de uitlegging ervan worden beschouwd (zie arresten van 19 mei 1994, Siemens Nixdorf, C-11/93, Jurispr. blz. I-1945, punt 12; 18 december 1997, Techex, C-382/95, Jurispr. blz. I-7363, punt 12, en 19 oktober 2000, Peacock, C-339/98, Jurispr. blz. I-8947, punt 10, alsmede arrest Olicom, reeds aangehaald, punt 17).

De inhoud van die toelichtingen moet derhalve in overeenstemming zijn met de bepalingen van de GN en mag de strekking daarvan niet wijzigen (zie met name arresten van 9 februari 1999, ROSE Elektrotechnik, C-280/97, Jurispr. blz. I-689, punt 23; 26 september 2000, Eru Portuguesa, C-42/99, Jurispr. blz. I-7691, punt 20, en 15 september 2005, Intermodal Transports, C-495/03, Jurispr. blz. I-8151, punt 48).

In dit verband zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak de Raad de Commissie, handelend in samenwerking met de douanedeskundigen van de lidstaten, een ruime beoordelingsbevoegdheid heeft gelaten bij de verduidelijking van de inhoud van de tariefposten die voor de indeling van een bepaald goed in aanmerking komen. De bevoegdheid van de Commissie om de in artikel 9, lid 1, sub a, b, d en e, van verordening nr. 2658/87 bedoelde maatregelen als aanvullende aantekeningen vast te stellen, machtigt haar evenwel niet om de inhoud van de tariefposten te wijzigen die zijn vastgesteld op basis van het bij het GS-verdrag ingevoerde GS, ten aanzien waarvan de Gemeenschap zich bij artikel 3 daarvan heeft verbonden om de draagwijdte van de posten niet te wijzigen (arresten van 14 december 1995, Frankrijk/Commissie, C-267/94, Jurispr. blz. I-4845, punten 19 en 20, en 27 april 2006, Kawasaki Motors Europe, C-15/05, Jurispr. blz. I-3657, punt 35).

In casu moet dus worden onderzocht of de Commissie met de vaststelling van de aanvullende aantekeningen 5 b in de verordeningen nrs. 1776/2001, 2031/2001 en 1810/2004 post 2009 7 van de GN heeft gewijzigd en aldus de grenzen van de haar bij artikel 9 van verordening nr. 2658/87 verleende bevoegdheden heeft overschreden.

Volgens aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN in de op het tijdstip van de feiten in de twee hoofdgedingen toepasselijke versie, verliezen vruchtensappen met toegevoegde suiker en met een Brix-waarde van niet meer dan 67 en bevattende minder dan 50 gewichtspercenten vruchtensap in zijn natuurlijke staat, verkregen uit vruchten of door verdunning van geconcentreerd vruchtensap, hun oorspronkelijke karakter van vruchtensappen bedoeld bij post 2009. Er dient te worden vastgesteld dat een dichtheid van meer dan 1,33 g/cm³ bij 20 °C overeenkomt met een Brix-waarde van 67, zodat de aanvullende aantekeningen 5 b in de verordeningen nrs. 1776/2001, 2031/2001 en 1810/2004 dezelfde inhoud hebben. Dienaangaande wordt niet betwist dat de toepassing van deze aantekening geconcentreerde appelsappen met een Brix-waarde van iets minder dan 67 uitsluit van post 2009.

Verzoeksters in de hoofdgedingen hebben betoogd dat volgens de bewoordingen van de tarieflijnen van post 2009 het gehalte van aan fruit eigen suiker niet beperkt is. In casu hebben de nationale autoriteiten volgens hen het gehalte aan toegevoegde suiker fictief berekend door toepassing van aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN. Het ingevoerde geconcentreerde appelsap bevatte een gehalte aan vruchtensap van 100 gewichtspercenten en had geen andere bewerking ondergaan dan het onttrekken van water, hetgeen geen enkele invloed heeft op het oorspronkelijke karakter van vruchtensap. Huns inziens is deze aantekening niet van toepassing op geconcentreerd appelsap zonder enige toevoeging van suiker. Voorts voorziet het GS niet in uitsluiting van geconcentreerde appelsappen met een Brix-waarde van iets minder dan 67 van post 2009.

In zaak C-522/07 betoogt de Commissie dat aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN ertoe strekt, producten uit te sluiten die hun oorspronkelijke karakter van vruchtensap verliezen wegens hun hoge suikergehalte. Volgens punt 1 en punt 5 van de considerans van verordening nr. 1776/2001 pleit het doel van deze verordening om producten met een gehalte aan natuurlijk vruchtensap van minder dan 50 gewichtspercenten uit te sluiten, voor een uitlegging van deze aantekening volgens welke de toegevoegde suiker strikt rekenkundig wordt vastgesteld.

Volgens de Commissie is aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN van toepassing op alle soorten vruchtensappen in de respectieve toestand waarin zij worden aangebracht en bijgevolg op geconcentreerde appelsappen. Door de structuur van post 2009 en de vaste rechtspraak dat een vruchtensap wegens zijn geur en zijn smaak zijn oorspronkelijke karakter van vruchtensap behoudt, is deze aantekening haars inziens echter niet van toepassing in een geval als in de hoofdgedingen, waarin het betrokken product wegens zijn geur en zijn smaak zijn karakter van appelsap behoudt.

Bovendien erkent de Commissie in zaak C-65/08 dat zij met de vaststelling van aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN de bevoegdheden heeft overschreden die haar door artikel 9 van verordening nr. 2658/87 worden verleend. Daarom heeft de Commissie deze aantekening gewijzigd door verordening nr. 360/2008 vast te stellen en een nieuwe bepaling toe te voegen volgens welke punt b van deze aantekening niet van toepassing is op geconcentreerde natuurlijke vruchtensappen.

Om te beginnen moet worden opgemerkt dat post 2009, in de versie van de verordeningen nrs. 2388/2000, 2031/2001 en 1810/2004, zowel in het GS als in de GN geconcentreerde appelsappen omvat. De verordeningen nrs. 2031/2001 en 1810/2004 voorzien in identieke tarieflijnen voor de onderverdelingen van de postonderverdeling met als opschrift „appelsap” en bevatten de betrokken aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN. Verordening nr. 2388/2000 bevat deze aantekening niet en hanteert het criterium „dichtheid van meer dan 1,33 g/cm³ bij 20 °C”, die overeenkomt met een Brix-waarde van 67. De in verordening nr. 2388/2000 voorziene tariefposten brengen dus hetzelfde onderscheid aan als die in de verordeningen nrs. 2031/2001 en 1810/2004.

Volgens de bewoordingen van de omschrijving van de verschillende soorten appelsap die onder post 2009 vallen, wordt immers onderscheid gemaakt tussen producten ingedeeld in postonderverdeling 2009 71, met een Brix-waarde van niet meer dan 20, en producten als bedoeld bij postonderverdeling 2009 79, „ander”. Postonderverdeling 2009 79 omvat zowel de categorie appelsap met een Brix-waarde van meer dan 67 als die met een Brix-waarde van meer dan 20 doch niet meer dan 67. De twee postonderverdelingen 2009 71 en 2009 79 bevatten subcategorieën met als omschrijving „geen toegevoegde suiker bevattend”. Noch de bewoordingen noch de structuur van deze post 2009 sluiten de toepassing daarvan op geconcentreerde appelsappen met een bepaalde Brix-waarde uit.

Bijgevolg kan uit de structuur van postonderverdeling 2009 79 duidelijk worden afgeleid dat geconcentreerde natuurlijke appelsappen met een Brix-waarde van iets minder dan 67 niet hun karakter van vruchtensap hebben verloren, anders dan wordt aangegeven in de betrokken aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN, die deze sappen van genoemde postonderverdeling uitsluit. Deze aantekening sluit geconcentreerde appelsappen uit door een fictieve berekening van het gehalte aan toegevoegde suiker die een resultaat te zien geeft van meer dan 50 gewichtspercenten. De betrokken geconcentreerde appelsappen waaraan water werd onttrokken en die dus hoge Brix-waarden bereiken, behouden hun natuurlijke karakter. In casu werd geen suiker toegevoegd. Het hoge gehalte aan toegevoegde suiker van meer dan 50 gewichtspercenten vloeit enkel voort uit de concentratie als gevolg van het onttrekken van water. Bijgevolg staat vast dat aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN de inhoud van de betrokken tariefposten wijzigt door geconcentreerde appelsappen uit te sluiten van post 2009, met overschrijding van de grenzen van de bij artikel 9 van verordening nr. 2658/87 aan de Commissie verleende bevoegdheden.

Gelet op het voorgaande, moet worden vastgesteld dat aanvullende aantekening 5 b op hoofdstuk 20 van de GN in de versie van de verordeningen nrs. 1776/2001, 2031/2001 en 1810/2004 ongeldig is, voor zover zij geconcentreerde natuurlijke appelsappen uitsluit van post 2009.

Kosten

Ten aanzien van de partijen in de hoofdgedingen is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.