Gerechtshof Amsterdam, 03-03-2004, AO5651, 02/06685

UITSPRAAK

op het beroep van de Stichting Rijksmuseum Muiderslot te Muiden, belanghebbende,

tegen

de uitspraak van het Hoofd afdeling Financiële Zaken van de gemeente Muiden, verweerder.

1. Loop van het geding

Ter zitting van 6 juni 2003 zijn verschenen gemachtigde voornoemd, tot bijstand vergezeld van mr. B, alsmede mr. drs. C, mr. D en E namens verweerder.

Verweerder heeft het Hof bij telefax van 5 juni 2003 een pleitnota toegezonden. Belanghebbende heeft ter zitting een pleitnota voorgedragen en overgelegd. De pleitnota's worden tot de gedingstukken gerekend.

2. De Verordening

2.1. In zijn openbare vergadering van 19 oktober 2000 heeft de raad van de gemeente Muiden vastgesteld de Verordening op de heffing en invordering van de vermakelijkhedenretributie 2001 (hierna: de Verordening). Deze Verordening luidt, voor zover hier van belang, als volgt:

2.2. In "De Nieuwe Weesper" van 30 november 2000 is vanwege de gemeente Muiden mededeling gedaan van de vaststelling van de Verordening en de terinzagelegging in het gemeentehuis.

3. Tussen partijen vaststaande feiten

3.1 Belanghebbende is opgericht met ingang van 31 december 1994. In de akte houdende oprichting van de Stichting Rijksmuseum Muiderslot van 9 december 1994 is onder meer het volgende opgenomen:

3.2. Belanghebbende is opgenomen in het Nederlands Museumregister van de Stichting Het Nederlands Museumregister. Musea die wensen te worden opgenomen in het Nederlands Museumregister moeten voldoen aan een negental basiseisen, waaronder het zorgdragen voor het behoud van de collectie en het (laten) doen van onderzoek naar de collectie. Het doel van de museumregistratie is het zichtbaar maken, bewaken en verbeteren van de kwaliteit van de Nederlandse musea.

3.3. In het beleidsplan 2001-2004 van belanghebbende van 14 december 1999, getiteld "Muiderslot, open podium tot vermaeck", is onder meer het volgende opgenomen:

"Ontwikkelingen in de periode 1997-heden

3.4. Het Muiderslot is opengesteld voor publiek. De bezichtiging van de binnenkant van het Muiderslot kan uitsluitend plaatsvinden onder leiding van een gids. De rondleidingen duren circa 50 minuten en zijn geschikt voor volwassenen en kinderen. Naast deze rondleidingen worden er van april tot en met oktober op woensdagmiddag speciale kinderrondleidingen gehouden. De tuin van het Muiderslot kan zonder begeleiding worden bezocht.

3.5. In het jaarverslag 1997 is onder het kopje "publieksonderzoek" onder meer het volgende opgenomen:

"De gemiddelde respondent/bezoeker … komt uit de directe omgeving en per auto naar het Muiderslot. Men komt in gezinsverband, meestal voor de eerste keer. Als voornaamste reden om het Muiderslot te bezoeken werd aangegeven dat men in de eerste plaats voor het kasteel komt, daarna dat het zo leuk voor de kinderen is."

3.6. Naast de onder 3.4 omschreven reguliere publieksactiviteiten organiseert belanghebbende ook speciale evenementen. In het overzicht "Evenementen 1998", waarin een jaaroverzicht van verschillende evenementen wordt gegeven, zijn onder meer de volgende evenementen opgenomen: expositie van Quilts van stoffen rond de Zuiderzee, beelden in de tuin van het Muiderslot, tuinrondleidingen, workshops historische bloemsierkunst, avondopenstellingen "In de pruimentijd", Jonge Vriendjesdag, kerstlezing en kerstopenstellingen, alsmede (koffie)concerten. In mei 2001 en mei 2002 stond het Muiderslot in het teken van de middeleeuwen, waarbij er onder meer zwaardvechtdemonstraties, een nar/jongleur en een troubadour op het Muiderslot aanwezig waren. In 2002 heeft het Muiderslot met diverse activiteiten stilgestaan bij het 400-jarig jubileum van de VOC.

3.7. Belanghebbende besteedt veel aandacht aan het betrekken van de jeugd bij het Muiderslot. Zo is onder andere een educatieproject tot stand gebracht en lesmateriaal ontwikkeld om de doelgroep basisscholen verder te interesseren voor de geschiedenis van de middeleeuwen. Enkele jaren geleden is een educatief medewerker aangetrokken.

4. Geschil

Tussen partijen is in geschil of belanghebbende vermakelijkheden geeft in de zin van artikel 229, eerste lid, onderdeel c, van de Gemeentewet en artikel 1 van de Verordening, zoals belanghebbende bestrijdt en verweerder bepleit.

5. Standpunten van partijen

Voor de standpunten van partijen wordt verwezen naar de desbetreffende gedingstukken. Ter zitting hebben partijen hun standpunten nader toegelicht als volgt.

De gemachtigde van belanghebbende:

Verweerder:

Het is voldoende dat het publiek in het Muiderslot vermaak kan vinden. Het is inderdaad zoals belanghebbende stelt geen kermisattractie of iets dergelijks, maar wetenschappelijk is het ook niet. De verhalen die bij de rondleidingen worden verteld zijn lichtvoetig en goed te volgen door kinderen vanaf de bovenbouw van de lagere school (groep 6 tot en met 8). Het is vergelijkbaar met hetgeen wordt verteld als je met een rondvaart door de grachten vaart. In het verleden zijn er ook gidsen geweest met bijvoorbeeld een technische opleiding en geen historische.

Partijen hebben desgevraagd verklaard geen bezwaar te hebben tegen het niet anonimiseren van de uitspraak.

6. Beoordeling van het geschil

6.1.1. Belanghebbende betoogt dat de activiteiten van het Muiderslot niet onder het begrip vermakelijkheden in de zin van artikel 1 van de Verordening en artikel 229, eerste lid, onder c, van de Gemeentewet vallen. Belanghebbende leidt uit de jurisprudentie, onder meer het arrest van de Hoge Raad van 9 december 1931, NJ 1937, 76, af dat de hoofddoelstelling van belanghebbende beslissend is voor de vraag of gesproken moet worden van een inrichting tot het geven van vermakelijkheden. Daarnaast dient beoordeeld te worden of de bedrijfsvoering is afgestemd op deze hoofddoelstelling alsmede of de activiteiten overigens niet als vermaak kunnen worden betiteld, aldus belanghebbende. Uit het hoofddoel van de stichting, zoals verwoord in artikel 2 van de statuten, alsmede de aansluiting van belanghebbende bij het museumregister, de omstandigheid dat de activiteiten van belanghebbende zijn gericht op het conserveren en doorgeven van verworven kennis, en het wetenschappelijke, educatieve en culturele karakter van belanghebbende leidt belanghebbende af dat een bezoek aan het Muiderslot niet in hoofdzaak vermakelijk is. Er is volgens belanghebbende zeker wel een element van amusement en ontspanning te onderkennen in de activiteiten van belanghebbende, maar dit doet niet af aan het hoofddoel van belanghebbende, namelijk de instandhouding van het slot, het tonen van de terreinen en de collectie alsmede het doorgeven van verworven kennis van het verleden.

6.1.2. Belanghebbende betoogt dat uit de in de literatuur gangbare definitie van het begrip vermakelijkheid volgt dat bepaalde gebieden naar hun aard niet tot het gebied van het vermaak behoren. Belanghebbende doelt hier met name op de gebieden wetenschap, godsdienst, politiek en cultuur. Nu belanghebbende een instelling is met voornamelijk een wetenschappelijk/cultureel karakter, valt zij naar haar aard niet onder het begrip vermakelijkheid.

6.1.3. Belanghebbende wijst nog op het permanente karakter van de inrichting van het Muiderslot, alsmede de omstandigheid dat belanghebbende niet gericht is op het maken van winst. Het Muiderslot is geen evenement, attractie of pretpark dat specifiek tot stand is gebracht om plezier en amusement te verschaffen. Het gaat om een cultuurhistorisch erfgoed dat in stand wordt gehouden om het publiek in de gelegenheid te stellen kennis te nemen van de geschiedkundige cultuur.

6.2.1. Verweerder betoogt dat de publieksactiviteiten van belanghebbende dienen te worden beschouwd als vermakelijkheden in de zin van artikel 1 van de Verordening en artikel 229, eerste lid, onderdeel c, van de Gemeentewet. Verweerder leidt uit de jurisprudentie (onder meer uit HR 10 november 1937, NJ 1938, 91, HR 24 januari 1940, NJ 1940, 140 en de uitspraak van Hof 's-Hertogenbosch van 21 januari 1972, nr. 226/1971, BNB 1973/17) af dat, om van een vermakelijkheid te kunnen spreken, het niet noodzakelijk is dat het verschaffen van ontspanning of vermaak door de gever van de vermakelijkheden wordt beoogd, doch dat het voldoende is dat de bezoekers in het getoonde of vermelde amusement, verstrooiing, ontspanning of vermaak kunnen vinden. Uit de publieksactiviteiten die belanghebbende verricht, waarvan het geven van rondleidingen de belangrijkste zijn en uit de inhoud, de strekking en het niveau van hetgeen wordt verteld en vertoond, leidt verweerder af dat bezoekers hierin amusement, verstrooiing, ontspanning of vermaak kunnen vinden, zodat deze activiteiten dienen te worden beschouwd als vermakelijkheden in de zin van de Verordening en de Gemeentewet.

6.2.2. Verweerder heeft gesteld dat de activiteiten van belanghebbende niet kunnen worden gekenschetst als van een uitsluitend wetenschappelijk of cultureel karakter. Uit de jurisprudentie met betrekking tot de vrijstellingsbepalingen in verordeningen kan worden afgeleid aan welke eisen moet worden voldaan om van een activiteit met een (uitsluitend) wetenschappelijk karakter te kunnen spreken. De rondleidingen die belanghebbende voor de bezoekers organiseert kunnen niet als wetenschappelijk worden beschouwd; zij zijn begrijpelijk voor een publiek van alle leeftijden en opleidingsniveaus. Dat geldt ook voor de extra activiteiten die belanghebbende organiseert. Uit de jurisprudentie volgt dat kunsttentoonstellingen in het algemeen ook als belaste activiteiten worden aangemerkt. Dit betekent dat ook de vaste en wisselende tentoonstellingen in het Muiderslot als vermakelijkheden kunnen worden aangemerkt.

6.3.1. Naar het oordeel van het Hof is, anders dan belanghebbende bepleit, niet het hoofddoel van de stichting van belang voor de vraag of er al dan niet sprake is van een vermakelijkheid, doch het karakter van de voor bezoek opengestelde inrichting, het doel van het bezoek en de feitelijke ervaring die daarbij wordt ondergaan. Reeds voldoende om te kunnen spreken van een vermakelijkheid is dat het publiek in het vertoonde of getoonde ontspanning of vermaak kan vinden. Uit de feiten vermeld zoals onder 3.3 tot en met 3.6, alsmede hetgeen partijen ter zitting omtrent door belanghebbende verzorgde activiteiten hebben vermeld, alles in onderlinge samenhang bezien, leidt het Hof af dat bezoekers aan een bezoek aan het Muiderslot amusement, verstrooiing, ontspanning of vermaak kunnen vinden, zodat geconcludeerd moet worden dat belanghebbende vermakelijkheden geeft in de zin van voornoemde artikelen in de Verordening en de Gemeentewet. Uit deze feiten leidt het Hof tevens af dat deze activiteiten niet zozeer wetenschappelijk van karakter zijn dat zij naar haar aard niet onder het begrip vermakelijkheid zouden vallen. Dat de door belanghebbende verzorgde rondleidingen ook een educatieve waarde hebben, doet daaraan niet af.

6.3.2. Dat belanghebbende een (geregistreerd) museum en een monument is staat er niet aan in de weg dat de activiteiten die belanghebbende organiseert als vermakelijkheden dienen te worden aangemerkt. Onjuist is de opvatting dat een instelling specifiek tot stand zou moeten zijn gebracht met het oogmerk om vermaak te verschaffen om te kunnen spreken van een vermakelijkheid in de zin van de Verordening en de Gemeentewet. Ook de omstandigheid dat belanghebbende geen winst beoogt is niet relevant voor de vraag of sprake is van een vermakelijkheid. Belanghebbendes onder 6.1.3 verwoorde grieven kunnen dan ook niet slagen.

6.4. Belanghebbende heeft nog aangevoerd dat andere gemeenten in Nederland noch van kastelen, noch van (rijks)musea vermakelijkhedenretributie heffen. Het Hof vat dit op als een beroep op het gelijkheidsbeginsel. Het Hof is met verweerder van oordeel dat, zelfs al zou de stelling van belanghebbende juist zijn, dit niet van belang is voor de belastingheffing van belanghebbende. Gemeenten hebben, binnen de regels van de wet en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, een autonome bevoegdheid om belasting te heffen. Het staat gemeenten vrij al dan niet een vermakelijkhedenretributie in te voeren, zij zijn daartoe niet verplicht. Belanghebbende trekt een (niet nader onderbouwde) vergelijking met kastelen en musea gelegen buiten de gemeentegrenzen van de gemeente Muiden. Reeds omdat op deze kastelen en musea de Verordening niet van toepassing is, is er geen sprake van rechtens gelijke gevallen. Belanghebbendes beroep op het gelijkheidsbeginsel kan dan ook niet slagen.

7. Proceskosten

Nu de uitspraak in stand blijft en zich geen bijzondere omstandigheden hebben voorgedaan acht het Hof geen termen aanwezig voor een veroordeling van een der partijen in de proceskosten als bedoeld in artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht.

8. Beslissing

Het Hof verklaart het beroep ongegrond.

De uitspraak is vastgesteld op 3 maart 2004 door mrs. Van Loon, Steenbergen en Kruimel, in tegenwoordigheid van mr. Rentenaar-Groot als griffier. De beslissing is op die datum in het openbaar uitgesproken.

Het Hof heeft geen bezwaar tegen afgifte door de griffier van een afschrift van deze uitspraak in geanonimiseerde vorm.

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de verzenddatum van deze uitspraak beroep in cassatie worden ingesteld bij de Hoge Raad der Nederlanden. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

Voor het instellen van beroep is een griffierecht verschuldigd. Na het instellen van beroep in cassatie ontvangt U een nota griffierecht van de griffier van de Hoge Raad. Indien U na een mondelinge uitspraak griffierecht hebt betaald ter verkrijging van de vervangende schriftelijke uitspraak van het gerechtshof, komt dit in mindering op het griffierecht dat is verschuldigd voor het indienen van beroep in cassatie.

In het cassatieberoepschrift kan de Hoge Raad verzocht worden om de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.