Gerechtshof Amsterdam, 04-04-2008, BC8840, 06/00083

GERECHTSHOF AMSTERDAM

Kenmerken P06/00083, 06/00084 en 06/00085.

uitspraak van de eerste meervoudige belastingkamer

op het hoger beroep van

tegen drie in één geschrift vervatte uitspraken in de zaken nrs. AWB 05/1380, 05/1381 en 05/1382 van de rechtbank Amsterdam, nevenzittingsplaats Haarlem, van 26 januari 2006 in het geding tussen

belanghebbende

en

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. De heffingsambtenaar heeft bij de navolgende kennisgevingen bij belanghebbende ter zake van het in behandeling nemen van bouw- en sloopvergunningen leges in rekening gebracht:

Dossiernr. Soort vergunning Datum kennisgeving Bedrag

1.2. Belanghebbende heeft tegen elk van deze kennisgevingen bezwaar gemaakt. De heffingsambtenaar heeft bij drie uitspraken op bezwaar, alle gedagtekend 7 maart 2005, de bezwaren ongegrond verklaard en de desbetreffende dertien kennisgevingen gehandhaafd.

1.3. Belanghebbende heeft bij brief van 14 april 2005 tegen de drie uitspraken op bezwaar beroep ingesteld. Dit beroep is bij de rechtbank gesplitst en geregistreerd onder de nummers 05/1380, 05/1381 en 05/1382.

1.4. Bij in één geschrift vervatte uitspraken van 26 januari 2006, nummers AWB 05/1380, 05/1381 en 05/1382, verzonden op 27 januari 2006, heeft de rechtbank Amsterdam, nevenzittingsplaats Haarlem, (hierna: de rechtbank) de beroepen ongegrond verklaard.

1.5. Tegen deze uitspraken heeft belanghebbende bij brief van 8 maart 2006, bij het Hof op dezelfde dag ingekomen, hoger beroep ingesteld. Dit beroep is aangevuld bij brief van 27 maart 2006. Het Hof heeft het beroep op de voet van artikel 8:14, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht gesplitst en heeft de kenmerken P06/00083, 06/00084 en 06/00085 toegekend. De heffingsambtenaar heeft een verweerschrift ingediend.

1.6. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 5 januari 2007. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak aan partijen is toegezonden.

2. Overwegingen

2.1. Feiten

2.1.1. De uitspraak van de rechtbank vermeldt de volgende tussen partijen vaststaande feiten, waarbij belanghebbende is aangeduid als eiseres:

2.1. Eiseres heeft de hiervoor onder 1. genoemde bouw- en sloopvergunningen in 2002, 2003 en 2004 aangevraagd.

2.2. Eiseres is een toegelaten instelling als bedoeld in artikel 70 van de Woningwet en daarmee een sociale verhuurder als bedoeld in het Besluit woninggebonden subsidies 1995 (hierna: BWS 1995).

2.1.2. Voorts stelt het Hof op grond van de stukken van het geding en het verhandelde ter zitting, in zoverre in aanvulling op de hiervoor opgenomen feiten, vast dat de aanvragen voor de in 1.1. vermelde vergunningen steeds betroffen het treffen van voorzieningen aan huurwoningen van belanghebbende waarvan de kosten hoger waren dan € 22.689,01 per woning.

2.2. Geschil

2.3. Oordeel van de rechtbank

De rechtbank heeft belanghebbendes beroepen ongegrond verklaard op grond van onder meer de volgende overwegingen, waarbij belanghebbende is aangeduid als eiseres en de heffingsambtenaar als verweerder:

4.2. Uit [artikel 88 van de Woningwet en artikel 34 van het BWS 1995] in samenhang gelezen volgt dat voor toepassing van de legesvrijstelling aan twee vereisten moet zijn voldaan. In de eerste plaats moet het gaan om stukken die zijn opgemaakt ter uitvoering van de afdelingen 4 en 5 van hoofdstuk V van de Woningwet. In de tweede plaats geldt de legesvrijstelling uitsluitend voor zover die stukken betrekking hebben op bij of krachtens algemene maatregel van bestuur gegeven categorieën van woningen, standplaatsen of woonwagens.

4.3.1. Niet in geschil is dat tot 1 januari 1998 de legesvrijstelling door verweerder werd toegepast op legeskosten ter zake van het in behandeling nemen van bouw- en sloopvergunningen. Naar verweerder ter zitting heeft verklaard werden aan een toegelaten instelling verleende bouw- en sloopvergunningen aangemerkt als stukken ter uitvoering van de afdelingen 4 en 5 van hoofdstuk V van de Woningwet.

4.3.3. Hoewel zulks naar het oordeel van de rechtbank niet rechtstreeks uit de genoemde wettelijke bepalingen voortvloeit werd genoemd standpunt van verweerder tot 1 januari 1998 algemeen als juist aanvaard. Dit blijkt ook uit de jurisprudentie die betrekking heeft op legesvrijstelling ter zake van vóór 1 januari 1998 aangevraagde vergunningen.

4.7.1. Wat er ook zij van de toepasselijkheid van de legesvrijstelling in de periode van 1 januari 1998 tot 1 januari 2000, vastgesteld moet worden dat artikel 88 Woningwet per 1 januari 2000 niet langer (mede) de wettelijke basis is voor het BWS 1995. Met ingang van die datum berust het BWS 1995 immers uitsluitend op het eerste lid van artikel 9 IWSV (Hof: Invoeringswet Wet stedelijke vernieuwing). Nu geen andere algemene maatregel van bestuur met als wettelijke basis artikel 88 Woningwet van kracht is geworden, kan met ingang van 1 januari 2000 kan dan ook niet meer voldaan worden aan het hiervoor onder 4.2. genoemde tweede vereiste dat de legesvrijstelling uitsluitend geldt voor zover die stukken betrekking hebben op bij of krachtens algemene maatregel van bestuur gegeven categorieën van woningen, standplaatsen of woonwagens.

4.7.2. Ingevolge artikel 8 IWSV is het BWS 1995 per 1 januari 2000 (uitsluitend) nog van toepassing op per 31 december 1999 reeds toegekende budgetten. Anders dan eiseres heeft aangevoerd kan dan ook niet uit de omstandigheid dat het BWS 1995 nog jaarlijks werd geactualiseerd, noch uit de omstandigheid dat in de door haar genoemde Nota "Mensen, wensen, wonen" het bestaan van een legesvrijstelling wordt genoemd, worden afgeleid dat de legesvrijstelling op grond van artikel 88 Woningwet in de voor dit geschil relevante jaren nog van toepassing was. Zoals ook uit (…) de memorie van toelichting van het wetsvoorstel IWSV blijkt, is het BWS 1995 voor het doorsubsidiëren van uiterlijk op 31 december 1999 verleende of vastgestelde financiële middelen van toepassing gebleven.

4.8. Gelet op het vorenstaande heeft verweerder zich terecht op het standpunt gesteld dat eiseres op grond van de geldende regelgeving geen recht op legesvrijstelling heeft. Eiseres heeft (subsidiair) gesteld dat in dat geval de uitspraken op bezwaar en de onderliggende kennisgevingen moeten worden vernietigd vanwege schending van het rechtszekerheids- dan wel het vertrouwensbeginsel. Zij voert daartoe aan dat zij er op grond van het feit dat artikel 34 BWS 1995 niet is ingetrokken en tot en met 2004 jaarlijks werd geactualiseerd vanuit mocht gaan dat de legesvrijstelling ook ten aanzien van de door haar ingediende aanvragen om bouw- en sloopvergunningen zou worden toegepast. Voorts stelt zij dat aan de legesvrijstelling tot op heden toepassing is gegeven door gemeenten in het geval van het treffen van ingrijpende voorzieningen aan woningcomplexen door sociale verhuurders. Op grond hiervan meent eiseres dat zij er op mocht vertrouwen dat ook ten aanzien van de onderhavige aanvragen (…) door verweerder geen leges zouden worden geheven.

4.9. De rechtbank volgt eiseres in deze stelling niet. Niet gesteld of gebleken is dat verweerder na 1 januari 1998 (buitenwettelijk) beleid heeft gevoerd dat voorzag in (het voortzetten van) de toepassing van de legesvrijstelling op grond van artikel 88 Woningwet in verbinding met artikel 34 BWS 1995, dan wel anderszins door gedragingen of toezeggingen het in rechte te honoreren vertrouwen heeft gewekt dat ten aanzien van de onderhavige aanvragen om bouw- en sloopvergunning geen leges zouden worden geheven. Namens verweerder is in dit verband ter zitting onweersproken verklaard dat geen beleid in vorenbedoelde zin is gevoerd en dat voor zover de legesvrijstelling na 1 januari 1998 nog door hem is toegepast dit in enkele incidentele gevallen is geweest. Dat mogelijk door andere gemeenten een dergelijk beleid wel is gevoerd - daarover is in deze procedure niets komen vast te staan - kan verweerder niet binden.

2.4. Standpunten van partijen

2.5. Toepasselijke regelgeving c.a.

2.5.1.1. Artikel 74, dat deel uitmaakte van afdeling 4 (Voorzieningen in het belang van de volkshuisvesting vanwege de gemeente of de provincie) van Hoofdstuk V van de Woningwet luidde tot 1 januari 1998:

2.5.1.2. Artikel 74 van de Woningwet is met ingang van 1 januari 1998 vervallen bij artikel 8, onderdeel V, van Hoofdstuk IX van de Aanpassingswet derde tranche Awb II, Wet van 4 december 1997, Stb. 580. De memorie van toelichting, TK 1996-1997, 25 464, nr. 3, blz. 69, vermeldt hierover:

Vanaf 1993 verleent het Ministerie van [VROM] alleen nog budgetten aan publiekrechtelijke rechtspersonen. De grondslag hiervoor wordt gevormd door de artikelen 67, 81 en 82 van de Woningwet. De algemene maatregelen van bestuur op basis van die artikelen zijn het [BWS 1995] en het Besluit locatiegebonden subsidies. In de bepalingen van de Woningwet ten aanzien waarvan thans wordt voorgesteld dat zij vervallen - behalve artikel 74 zijn dat de artikelen (…) -, zijn de grondslagen en daarmee samenhangende regels opgenomen voor het vóór 1993 geldende systeem. Deze artikelen zijn nooit aan de huidige situatie aangepast, omdat zich geen geschikte gelegenheid voordeed om ze te schrappen. Het aanpassen van deze bepalingen aan de derde tranche van de Algemene wet bestuursrecht zou echter zinledig zijn. Bovendien is er geen toepassingspraktijk die als referentiekader voor die aanpassing kan dienen. Derhalve wordt voorgesteld genoemde bepalingen te laten vervallen en de artikelen 75 en 80 dienovereenkomstig aan te passen.

2.5.2. Artikel 88 dat deel uitmaakt van afdeling 5 (Verstrekking van geldelijke steun uit ’s Rijks kas) van Hoofdstuk V van de Woningwet luidt, sinds de inwerkingtreding van die wet per 1 januari 1992 en ook thans nog, als volgt:

2.5.3. Artikel 8 van de IWSV, Wet van 15 november 2000, Stb. 505, in werking getreden met ingang van 15 november 2000, met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2000, luidt:

Ten aanzien van op 31 december 1999 reeds verleende of vastgestelde financiële middelen of subsidies voor activiteiten in het kader van stedelijke vernieuwing uit 's Rijks kas op voet van of krachtens de artikelen 81, eerste lid, of 82, eerste lid, van de Woningwet, zoals die artikelleden op die dag luidden, blijft het bij of krachtens afdeling 5 van hoofdstuk V van de Woningwet bepaalde, zoals dat op die dag luidde, van toepassing. De eerste volzin is niet van toepassing, voorzover bij of krachtens artikel 9 andere regels worden gegeven.

2.5.4.1. Artikel 9, eerste en zesde lid, van de IWSV, eveneens in werking getreden met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2000, luidt:

2.5.4.2. De memorie van toelichting bij dit artikel, TK 1999-2000, 27 160, nr. 3, blz. 9 en 10, vermeldt onder meer het volgende:

2.5.5.1. Artikel 34, eerste lid, van het BWS 1995 luidde van 1 januari 2000 tot 27 december 2005 als volgt:

1. De vrijdom van legesheffing, van de kosten van legalisatie en van griffiekosten ten aanzien van stukken als bedoeld in artikel 88 van de Woningwet, is van toepassing op door sociale verhuurders te verhuren woningen waarvan de geraamde kosten van het verkrijgen in eigendom niet hoger zijn dan ƒ 186 000, woonwagens en standplaatsen, ten aanzien waarvan toepassing wordt gegeven aan artikel 22, alsmede op woningen, beheerd door een sociale verhuurder, waaraan voorzieningen worden getroffen waarvan de kosten meer bedragen dan ƒ 50 000. Het in de eerste volzin eerstgenoemde bedrag kan bij ministeriële regeling worden gewijzigd, indien daartoe aanleiding bestaat wegens wijziging van de prijzen in verband met het bouwen van woningen,

met dien verstande dat het bedrag ƒ 186.000 na 1 januari 2001 viermaal naar boven is bijgesteld en is gewijzigd in een eurobedrag. Het bedrag ƒ 50.000 is omgerekend in euro’s (€ 22 689,01) en is niet gewijzigd.

2.5.5.2. Artikel 34 van het BWS 1995 is vervallen bij artikel 20, derde lid, van het Besluit van 3 oktober 2005, Stb. 498, houdende regels met betrekking tot de subsidiëring ten behoeve van de bouw van woningen in stedelijke regio's gedurende de periode 1 januari 2005 - 31 december 2009 (Besluit locatiegebonden subsidies 2005), en tot wijziging van het Besluit woninggebonden subsidies 1995 (vervallen legesvrijdom voor toegelaten instellingen), dat in werking is getreden op 27 december 2005 (hierna: BLS 2005).

2.5.5.3. De Nota van toelichting bij het BLS 2005 vermeldt in de artikelgewijze toelichting bij artikel 20 het volgende:

Artikel 34 van het Besluit woninggebonden subsidies 1995 hield in dat de sociale verhuurders vrijdom van legesheffing, van de kosten van legalisering en van griffiekosten genoten met betrekking tot stukken opgemaakt ter uitvoering van de afdelingen 4 (…) en 5 (…) van hoofdstuk V (…) van de Woningwet. Met het schrappen van dit artikel wordt uitvoering gegeven aan een aanbeveling uit het MDW-rapport “Corporaties tussen vangnet en vrijhandel” van december 1999. In het rapport is geconstateerd dat er geen reden is om woningcorporaties wat betreft de leges in een gunstiger positie te plaatsen dan andere partijen op de woningmarkt. Het was de bedoeling om de wettelijke basis van deze vrijstelling, welke is gelegen in artikel 88 van de Woningwet, te doen vervallen bij de invoering van de Woonwet. Nu de Woonwet niet verder in procedure is gebracht, is er in eerste instantie voor gekozen om artikel 34 van het Besluit woninggebonden subsidies 1995 te schrappen. Daarmee is de legesvrijstelling voor sociale verhuurders feitelijk vervallen.

2.5.6. De nota “Mensen, wensen, wonen”, TK 2000-2001, 27 559, nr. 2, uitgebracht door de staatssecretaris en de minister van Volksgezondheid, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, bevat de volgende passages:

2.6. Beoordeling van het geschil

2.6.1 Wetstoepassing

2.6.1.1. Artikel 88 van de Woningwet bepaalt, voor zover hier van belang, dat alle stukken, opgemaakt ter uitvoering van de afdelingen 4 en 5 van hoofdstuk V van deze Wet, voor zover die stukken betrekking hebben op bij of krachtens algemene maatregel van bestuur gegeven categorieën van woningen, vrij zijn van leges. Niet in geschil is dat de in geding zijnde leges in rekening zijn gebracht ter zake van het in behandeling nemen van bouw- en sloopvergunningen die verband houden met het treffen van voorzieningen aan woningen en bijbehorende gebouwen en werken als omschreven in artikel 74 van de Woningwet. Het Hof oordeelt dat, nu artikel 74 van de Woningwet met ingang van 1 januari 1998 is vervallen, geen stukken meer kunnen worden opgemaakt ter uitvoering van dat artikel en dat de legesvrijstelling die daarop betrekking heeft derhalve niet meer kan worden toegepast. Uit artikel 8, eerste lid, van de IWSV volgt dat dit – in ieder geval met ingang van 1 januari 2000 – anders is ten aanzien van opgemaakte stukken met betrekking tot op 31 december 1999 reeds verleende of vastgestelde middelen of subsidies. Gesteld noch gebleken is dat daarvan in het onderhavige geval sprake is. Een en ander leidt tot het oordeel dat belanghebbende op grond van de wettelijke bepalingen niet in aanmerking komt voor legesvrijstelling. Dit geldt temeer nu artikel 34 van het BWS 1995 met ingang van 1 januari 2000 louter berust op artikel 9, eerste lid, van de IWSV.

2.6.1.2. De omstandigheid dat het BWS 1995 na 1 januari 2000 nog een aantal malen is gewijzigd (zie 2.5.5.1.) doet aan dit oordeel niet af, omdat deze wijzigingen kunnen worden verklaard uit de omstandigheid dat de legesvrijstelling is blijven gelden voor stukken met betrekking tot op 31 december 1999 reeds verleende of vastgestelde middelen of subsidies (zie 2.5.4.2.).

2.6.2. Vertrouwens- en rechtszekerheidsbeginsel

2.6.2.1. Met betrekking tot belanghebbendes beroep op het vertrouwensbeginsel overweegt het Hof dat belanghebbende niet heeft gesteld, laat staan aannemelijk heeft gemaakt, dat de heffingsambtenaar handelingen heeft verricht of uitlatingen heeft gedaan waarmee deze het in rechte te beschermen vertrouwen heeft gewekt dat de legesvrijstelling voor belanghebbende van toepassing is. De diverse uitlatingen waarop belanghebbende zich beroept en die in 2.5. zijn weergegeven, leiden niet tot het oordeel dat de heffingsambtenaar heeft gehandeld in strijd met enig beginsel van behoorlijk bestuur omdat de heffingsambtenaar voor deze uitlatingen geen verantwoordelijkheid draagt.

2.6.2.2. Het Hof verwerpt belanghebbendes beroep op het rechtszekerheidsbeginsel omdat de rechter wetgeving in formele zin niet (rechtstreeks) mag toetsen; vergelijk artikel 120 van de Grondwet, artikel 11 van de Wet van 15 mei 1829, houdende algemeene bepalingen der wetgeving van het Koningrijk, Stb. 28, en het arrest HR 21 maart 1990, nr. 26 283, BNB 1990/179. Het Hof neemt hierbij in aanmerking dat belanghebbende niet heeft gesteld en dat het het Hof ook niet is gebleken dat de in 2.5. weergegeven wetgeving in formele zin niet verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties; vergelijk artikel 94 van de Grondwet.

2.7. Slotsom

De slotsom is dat het hoger beroep ongegrond is. Voor een proceskostenveroordeling ziet het Hof geen aanleiding.

3. Beslissing

Het Hof bevestigt de uitspraak van de rechtbank.

Aldus vastgesteld door mr. O.B. Onnes, voorzitter, mr. P.M.F. van Loon en mr. J.P.F. Slijpen, leden, in tegenwoordigheid van mr. L.B. M. van Bakel als griffier. De beslissing is op 4 april 2008 in het openbaar uitgesproken.