Gerechtshof Amsterdam, 29-01-2009, BH5912, 08/00218

uitspraak van de eerste meervoudige belastingkamer

op het hoger beroep van

tegen de uitspraak in de zaak nr. AWB 07/1621 van de rechtbank Haarlem van 12 februari 2008 in het geding tussen

en

de inspecteur.

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. De inspecteur heeft met dagtekening 20 augustus 2004 aan belanghebbende ter zake van het overlijden op 11 september 2001 van A, laatstelijk wonend te Y, een navorderingsaanslag in het recht van successie opgelegd. De verkrijging werd hierbij vastgesteld op € 35.721.

1.2. Na daartegen gemaakt bezwaar heeft de inspecteur bij uitspraak, gedagtekend 2 februari 2007, de navorderingsaanslag gehandhaafd.

1.3. Bij uitspraak van 12 februari 2008, aan partijen verzonden op 19 februari 2008, heeft de rechtbank Haarlem (hierna: de rechtbank) het daartegen door belanghebbende ingestelde beroep gegrond verklaard. De uitspraak op bezwaar en de navorderingsaanslag zijn daarbij vernietigd.

1.4. Tegen deze uitspraak heeft de inspecteur hoger beroep ingesteld bij beroepschrift van 27 februari 2008, bij het Hof ingekomen op dezelfde datum. Belanghebbende heeft een verweerschrift ingediend.

1.5. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 19 december 2008. Belanghebbende is, hoewel daartoe op de juiste wijze uitgenodigd, niet verschenen. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.

2. Overwegingen

2.1. Feiten

Het Hof verwijst naar de feiten die door de rechtbank zijn vastgesteld en in de bestreden uitspraak als volgt zijn weergegeven en door partijen in hoger beroep niet zijn betwist (waarbij de rechtbank, evenals in de onder 2.3 hierna weer te geven tekst, belanghebbende met de term ‘eiseres’ heeft aangeduid en de inspecteur met ‘verweerder’):

1. Op 11 september 2001 is A (hierna: erflater) overleden. Erflater was ongehuwd, is nimmer gehuwd geweest en is geen geregistreerd partnerschap aangegaan. Erflater is overleden zonder achterlating van legitimarissen. Bij testament verleden op 27 februari 1995 heeft erflater zijn broer tot enig erfgenaam benoemd. Erflater heeft aan eiseres, onder de last van het recht van gebruik en bewoning ten behoeve van zijn broer, het onverdeeld aandeel in het recht van opstal van een woning gelegateerd.

2. Op 6 februari 2002 werd door notaris mr. C de aangifte voor het recht van successie ingediend.

3. Op 28 mei 2002 is door verweerder een beschikking recht van successie gezonden. Daarin is, voor zover van belang, het volgende vermeld:

Op grond van artikel 12 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen heb ik besloten dat in verband met deze aangifte geen aanslag zal worden opgelegd.

Dit besluit neemt echter niet weg dat er navorderingsaanslagen kunnen worden opgelegd, als daartoe aanleiding bestaat.

Deze brief is in een geautomatiseerd proces vervaardigd en is daarom niet ondertekend.’

4. Met dagtekening 20 augustus 2004 heeft verweerder aan eiseres een navorderingsaanslag in het recht van successie opgelegd. De verkrijging werd hierbij, conform de aangifte, vastgesteld op € 35.721.

2.2. Geschil

In hoger beroep is in geschil of de inspecteur op basis van artikel 16, eerste lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: Awr) een navorderingsaanslag kon opleggen, welke vraag door de inspecteur bevestigend en door belanghebbende ontkennend wordt beantwoord.

2.3. Oordeel van de rechtbank

De rechtbank heeft het beroep van belanghebbende gegrond verklaard en de navorderingsaanslag vernietigd. De rechtbank heeft, voor zover van belang voor het geschil in hoger beroep, het volgende overwogen:

7. Eiseres heeft dit standpunt gemotiveerd bestreden. Er is geen sprake van een vergissing welke gelijk is te stellen met een schrijf-, reken-, overname- of intoetsfout, maar van een ambtelijk verzuim dat aan navordering in de weg staat. Eiseres wijst in dit verband onder meer op de uitspraak van het Hof ’s Hertogenbosch van 9 maart 2004, nr. 02/02024, LJN AO 9873 en het arrest van de Hoge Raad van 14 april 2006, nr. 40 958, BNB 2006/315.

8. Op grond van artikel 16, eerste lid, van de AWR kan de inspecteur de te weinig geheven belasting navorderen indien enig feit grond oplevert voor het vermoeden dat een aanslag ten onrechte achterwege is gelaten of tot een te laag bedrag is vastgesteld. Een feit dat de inspecteur bekend was of redelijkerwijs bekend had kunnen zijn, kan geen grond voor navordering opleveren behoudens in de gevallen waarin de belastingplichtige ter zake van dit feit te kwader trouw is.

12. Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep gegrond te worden verklaard.

2.4. Standpunten van partijen

De inspecteur stelt zich op het standpunt dat in het onderhavige geval de ‘beschikking geen aanslag’ is vastgesteld als gevolg van een met een kenbare schrijf- of tikfout gelijk te stellen administratieve vergissing. Er is geen sprake van een ambtelijk verzuim dat aan navordering in de weg staat. Belanghebbende neemt het standpunt in dat de rechtbank de onderhavige navorderingsaanslag terecht heeft vernietigd. Er is geen sprake van een nieuw feit in de zin van artikel 16 Awr, noch van kwade trouw. Voor de standpunten van partijen verwijst het Hof voor het overige naar de stukken van het geding en het proces-verbaal van het onderzoek ter zitting in hoger beroep.

2.5. Beoordeling van het geschil in hoger beroep

2.5.1. De inspecteur heeft in de motivering van zijn hoger beroepschrift de gang van zaken rondom de aanslagregeling met het destijds bestaande computersysteem als volgt uiteengezet:

2.5.2. In de toelichting die de inspecteur ter zitting op de gang van zaken heeft gegeven, neemt hij een ander standpunt in met betrekking tot de toedracht: de inspecteur heeft daar verklaard dat het zwarte balletje gedurende het gehele invoerproces standaard op ‘beschikking geen aanslag’ staat. Door de met de aanslagregeling belaste ambtenaar moest zonodig handmatig de plaats van het zwarte balletje worden verplaatst naar “aanslagbiljet”. Het computersysteem gaf echter geen waarschuwing indien dit niet gebeurde. Deze door de inspecteur gegeven toelichting is strijdig met de uiteenzetting zoals die in het beroepschrift hierboven onder ’2.8’ is vermeld. Het Hof acht evenwel de ter zitting door de inspecteur gegeven beschrijving van het aanslagregelingsproces aannemelijk.

2.5.3. Bij de beoordeling van de onder 2.2. vermelde vraag overweegt het Hof als volgt.

2.5.4. In de casus die aan de orde was in de uitspraak van dit Hof van 22 april 2002 (leidende tot het arrest HR 9 juli 2004, nr. 38.980, BNB 2004/351) waren van een correct gedane aangifte met gegevens inzake vijf dienstbetrekkingen, slechts gegevens betreffende drie van die dienstbetrekkingen ingetoetst, hetgeen leidde tot een te lage primitieve aanslag. Het Hof overwoog dat de fout een gevolg was van de omstandigheid dat de gegevens werden ingetoetst door niet fiscaal geschoolde uitzendkrachten en er nadien slechts een beperkte controle plaatsvond. Het Hof verbond daaraan de conclusie dat de fout het gevolg was van een door de Belastingdienst gekozen werkwijze, en voor diens rekening diende te komen. De Hoge Raad overwoog dat het Hof met dit oordeel tot uitdrukking heeft gebracht dat de aanslag te laag is vastgesteld als gevolg van een verwijtbaar onjuist inzicht van de inspecteur in de feiten die bepalend zijn voor de omvang van de belastingplicht, en niet als gevolg van een vergissing die heeft geleid tot een discrepantie tussen wat de inspecteur wilde en wat in het aanslagbiljet is vastgelegd. Het cassatieberoep van de staatssecretaris van Financïen werd verworpen.

2.5.5. In zijn arrest van 14 april 2006, nr. 40.958, BNB 2006/315, heeft de Hoge Raad overwogen dat een discrepantie als bedoeld in de schrijf- en tikfoutenjurisprudentie niet kan worden aanvaard in geval van fouten die het gevolg zijn van een onjuiste gegevensverwerking door personen of automatiseringssystemen welke voortvloeit uit een bepaalde werkwijze waarvoor binnen de Belastingdienst of op de eenheid gekozen is. In dat geval moet de inspecteur worden geacht de gevolgen van die werkwijze voor zijn rekening te hebben willen nemen. Onder een fout die voortvloeit uit een bepaalde werkwijze waarvoor gekozen is, is ook te begrijpen het vaststellen van een te lage aanslag of het ten onrechte, gelet op de bij de Belastingdienst bekende gegevens, geven van een ‘beschikking geen aanslag’ ten gevolge van een ten tijde van de aanslagregeling aan de inspecteur bekende systeemfout in enig door de inspecteur in het kader van de aanslagregeling gebruikt automatiseringssysteem, met betrekking tot welke systeemfout geen toereikende maatregelen zijn getroffen tot herstel of om de gevolgen ervan te vermijden.

2.5.6. Het Hof komt tot de conclusie dat de onder 2.2 gestelde vraag ontkennend moet worden beantwoord. Daartoe overweegt het Hof als volgt:

2.6. Slotsom en proceskosten

2.6.1. Gezien het vorenoverwogene treft het hoger beroep geen doel. De bestreden uitspraak van de rechtbank dient te worden bevestigd.

2.6.2. Op de voet van artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht heeft belanghebbende recht op vergoeding van proceskosten in hoger beroep. Met inachtneming van het Besluit proceskosten bestuursrecht wordt de vergoeding gesteld op € 322 (1 punt voor proceshandelingen x factor 1 voor het gewicht van de zaak x € 322 waarde per punt). Andere voor vergoeding in aanmerking komende kosten zijn gesteld noch gebleken.

3. Beslissing

Op grond van artikel 27l, derde lid, van de Awr wordt van de Staat een griffierecht geheven van € 433.

Aldus vastgesteld door mrs. O.B. Onnes, voorzitter, P.M.F. van Loon en I.J.F.A. van Vijfeijken, leden van de belastingkamer in tegenwoordigheid van mr. S.K. Grando als griffier. De beslissing is op 29 januari 2009 in het openbaar uitgesproken.