Gerechtshof Amsterdam, 26-11-2009, BK4862, 08-00639

GERECHTSHOF AMSTERDAM

kenmerk P08/00639

26 november 2009

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid X B.V., gevestigd te Z, belanghebbende,

gemachtigde H.M. van Vliet AA,

de inspecteur van de Belastingdienst/Utrecht-Gooi, kantoor Hilversum,

de inspecteur,

1.1. De inspecteur heeft met dagtekening 24 februari 2005 aan belanghebbende een naheffingsaanslag omzetbelasting opgelegd over het tijdvak vierde kwartaal 2004 naar een bedrag van € 1.187. Tegelijkertijd is een boete vastgesteld van € 59.

Belanghebbende heeft tegen de naheffingsaanslag en de boete een bezwaarschrift ingediend dat op 1 maart 2005 door de inspecteur is ontvangen.

1.2. Bij brief van 18 mei 2007, door de rechtbank Haarlem (hierna: de rechtbank) ontvangen op 22 mei 2007, heeft belanghebbende beroep ingediend tegen het niet tijdig beslissen door de inspecteur op haar bezwaarschrift.

Bij uitspraak van 11 juli 2007 heeft de inspecteur het bezwaar afgewezen.

2.2. Belanghebbende heeft tijdig aangifte omzetbelasting over het vierde kwartaal 2004 gedaan van een te betalen bedrag van € 1.187. Het desbetreffende aangiftenummer is 0000.00.000.B01.4300. Eveneens tijdig heeft belanghebbende over hetzelfde tijdvak aangifte loonheffing gedaan van een te betalen bedrag van € 2.233. De gemachtigde heeft namens belanghebbende een totaalbedrag van € 3.420 overgemaakt op de rekening van de belastingdienst. Daarbij is het volgende vermeld:

‘- 0000.00.000.l01.424.0 e 2233

- 0000.00.000.b01.01.4300 e 1187’.

2.7. Tot de gedingstukken behoort de volgende correspondentie.

a. een brief, gedagtekend 12 november 2002 van de inspecteur aan de gemachtigde van belanghebbende waarin onder meer het volgende wordt vermeld:

“1. Aangifte OB 4e kwartaal 2000

(…)

2. Aangifte OB december 2001

(…)

Zoals boven is beschreven, zijn de problemen ontstaan doordat in geval 1. de toegezonden acceptgirokaart niet is gebruikt en u(w cliënt) bij de eigen overschrijving niet de exacte beschrijving van het betalingsobject heeft overgenomen.

Bij geval 2. is de oorzaak van de problemen ook hier dat geen gebruik is gemaakt van de toegezonden acceptgirokaart(en) en dat één overschrijving is gebruikt voor betaling van twee verschillende belastingschulden.

(…)

Ik verzoek u en uw cliënten dringend voortaan:

a. de acceptgiro te gebruiken die voor betalingen wordt toegezonden

b. indien een andere vorm van betaling wordt gekozen: de omschrijving van de betaling exact over te nemen

c. slechts één overschrijvingsformulier per belastingschuld te gebruiken.”

b. een brief van 18 juni 2003 van de inspecteur aan de gemachtigde waarin onder meer het volgende staat:

“In het algemeen zijn, net als bij het geval dat is beschreven in mijn brief van 12 november inzake (…) de problemen ontstaan doordat de toegezonden acceptgirokaart niet is gebruikt en u(w cliënt) bij de eigen overschrijving niet de exacte beschrijving van het betalingsobject heeft overgenomen en/of dat één overschrijving is gebruikt voor betaling van twee of meer verschillende belastingschulden.”

c. een brief van 16 juli 2003 waarin de inspecteur de gemachtigde van belanghebbende een praktische oplossing met betrekking tot de gerezen betalingsproblemen voorstelt. In deze brief wordt onder meer het volgende meegedeeld:

“Ik heb u dringend gevraagd voor iedere aanslag een aparte boeking te verrichten. Na overleg kan ik een praktischer oplossing aanreiken.

Indien u afdrachten voor meerdere aanslagen in één betaalopdracht wilt combineren, kan dit onder de volgende voorwaarden.

Het Centraal Betalingskantoor in Apeldoorn kan één overschrijving voor meer afdrachten en betalingen wel goed afboeken indien u op de betaalopdracht als omschrijving mee laat geven: “Zie fax d.d. ……” en u(w cliënt), vervolgens op die datum een fax stuurt naar het CBA met daarin vermeld de verdeling, dus van iedere aanslag het volledige, meestal 16-cijferig betaalkenmerk plus bedrag.”

d. een brief van 23 augustus 2004 waarin de inspecteur de gemachtigde uitnodigt voor een gesprek. De inspecteur deelt de gemachtigde onder meer het volgende mee:

“Zoals u weet, kunnen betalingen die u verricht voor diverse klanten (…) niet goed door de Belastingdienst worden verwerkt. (…) In verband hiermee nodig ik u uit voor een gesprek op mijn kantoor (…). Doel van het gesprek is de zaken te bespreken en te bezien of een structurele oplossing mogelijk is.”

e. een brief van 25 augustus 2004 waarin de gemachtigde de inspecteur antwoordt niet in te gaan op diens uitnodiging van 23 augustus 2004. De gemachtigde schrijft onder meer het volgende:

“U nodigde mij uit voor een gesprek. Ik ga niet op die uitnodiging in. Ik ben van mening dat het niet mijn taak is om oplossingen te vinden om de late verwerking door de Belastingdienst van de betalingen door belastingplichtigen te verhelpen.”

f. een brief van 13 april 2005 waarin de inspecteur A uitnodigt voor een gesprek. In deze brief staat onder meer het volgende:

“Bij brief van 23 augustus 2004 is uw gemachtigde (…) uitgenodigd voor een gesprek. Dit in verband met het feit dat reeds langere tijd problemen optreden bij de betalingen die (…) (de gemachtigde) voor u verricht voor diverse vennootschappen (…). Het betreft de periodieke betalingen loonbelasting en omzetbelasting die plaatsvinden naar aanleiding van de aangiften loonbelasting en omzetbelasting. De problemen komen voort uit de wijze waarop de betalingen worden gedaan.

(…) (de gemachtigde) is niet op de uitnodiging ingegaan. Omdat ik toch een eind wil maken aan de voortdurende problemen, die niet alleen leiden tot extra werk voor de Belastingdienst maar ook voor uw gemachtigde, wil ik graag met u van gedachten wisselen over mogelijke oplossingen hiervoor. U bent als directeur-grootaandeelhouder van de verschillende vennootschappen degene die uiteindelijk verantwoordelijk is voor de correcte betaling van de verschuldigde belastingen.”

g. een brief van 25 april 2005 waarin de gemachtigde de inspecteur bericht dat A niet ingaat op de uitnodiging van de inspecteur van 13 april 2005. De gemachtigde licht dit als volgt toe:

“De inhoud van uw brief van 13 april 2005 heb ik met dhr A besproken. Hij heeft mij gevraagd u te berichten. Ik adviseerde hem dat hij niet aan uw uitnodiging hoeft te voldoen. Het is de taak van de Belastingdienst betalingen juist en tijdig te verwerken. Dat advies volgt hij op.

(…)

Het Rijk besloot de kosten van betaling op het postkantoor voor rekening van de belastingschuldige te laten komen. Dat is een goed recht. Het is een evengoed recht dat de belastingschuldige die kosten beperkt en verder niet met werk opgezadeld wil worden om de door het Rijk beoogde kostenbesparing mogelijk te maken.”

h. een brief van de inspecteur van 26 april 2005 inzake de gevolgen van de betalingswijze van de gemachtigde. De inspecteur bericht de gemachtigde als volgt:

“Nu u weigert in te gaan op mijn uitnodiging voor een gesprek is mij nog steeds niet duidelijk waarom u betaalt op de onderhavige wijze. U geeft in uw fax van 25 april jl. aan dat u dit doet om de kosten te beperken, en dat u verder niet met werk opgezadeld wenst te worden. Ik had graag enige uitleg hieromtrent gehad, aangezien mij niet duidelijk is welke kosten u extra zou moeten maken bij betaling per acceptgiro per belastingplichtige en per belastingmiddel. Ook de hoeveelheid extra werk die deze wijze van betaling u zou kosten is mij niet helemaal duidelijk.

(…)

Nu aan u (nogmaals) expliciet gemeld is dat uw handelswijze de fiscus steeds voor problemen stelt dient u met het volgende rekening te houden. Mocht u uw betalingswijze continueren en mocht dit leiden tot bezwaarschriften, zoals in het verleden, dan zal geen kostenvergoeding in de bezwaarfase meer worden toegekend. Ik ben van mening dat de kosten die u in dat geval maakt aan uw eigen handelswijze toe te rekenen zijn.”

In hoger beroep is in geschil of aan belanghebbende terecht een naheffingsaanslag en een verzuimboete zijn opgelegd. Tevens is in geschil de vergoeding van kosten in de bezwaarfase.

Het incidenteel hoger beroep inzake de proceskostenvergoeding in de beroepsfase heeft de inspecteur ter zitting ingetrokken.

De rechtbank heeft het beroep van belanghebbende ongegrond verklaard, de inspecteur veroordeeld in de proceskosten van belanghebbende tot een bedrag van € 80,50 en de Staat aangewezen deze kosten aan belanghebbende te vergoeden, waarbij, voor zover hier van belang, heeft overwogen:

“5. Eiseres (Hof: belanghebbende) heeft beroep aangetekend tegen het niet tijdig nemen van een besluit inzake het bezwaarschrift van 1 maart 2005, dat was gericht tegen de naheffingsaanslag. Ingevolge artikel 6:20, vierde lid, van de Awb, wordt het beroep mede geacht te zijn gericht tegen de uitspraak op bezwaar van 11 juli 2007. Hierna zal de rechtbank beoordelen of het beroep tegen de uitspraak op bezwaar van 11 juli 2007 gegrond is.

6. De rechtbank stelt voorop dat zij verweerder (Hof: de inspecteur) volgt in zijn stelling dat belastingen een brengschuld vormen als bedoeld in artikel 6:116, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek. Verweerder heeft derhalve het recht te bepalen, hoe hij de betaling wenst te ontvangen. De voorschriften dienen te voldoen aan een aantal beginselen, zoals de redelijkheid en de billijkheid. Van een schending van deze beginselen aan de zijde van verweerder is de rechtbank niet gebleken. Om bijna 200 miljoen financiële transacties per jaar te verwerken, maakt de Belastingdienst noodzakelijkerwijs gebruik van een geautomatiseerd systeem. Dit is normaal en te doen gebruikelijk voor een organisatie die op dergelijke schaal betalingen moet verwerken. Niet dan wel onvoldoende gemotiveerd weersproken is aannemelijk dat de gecombineerde wijze van betaling van loonbelasting en omzetbelasting door eiseres bij verweerder aanleiding geeft tot toerekeningproblemen en aldus verweerder noodzaakt tot handmatige verwerking van betalingen, die normaal op geautomatiseerde wijze worden verwerkt. Niet in geschil is dat in dit geval de omschrijving van de door verweerder op 31 januari 2005 ontvangen betaling een niet bestaand kenmerk betrof, althans geen omschrijving welke toe te rekenen is aan de verschuldigde omzetbelasting over het vierde kwartaal 2004. Deze mismatch heeft er toe geleid dat het bedrag niet is toegerekend aan de aangifte omzetbelasting maar als teveel betaalde loonbelasting aan eiseres is teruggestort.

7. Op het moment van het opleggen van de naheffingsaanslag omzetbelasting was de betaling die door eiseres bedoeld was als betaling van omzetbelasting over het vierde kwartaal 2004 op de bankrekening van de Belastingdienst bijgeschreven. Nu bij de betaling een niet bestaand kenmerk was vermeld en de bedoeling van eiseres overigens niet kenbaar was, uit bijvoorbeeld een niet mis te verstane aanvullende mondelinge of schriftelijke toelichting op de betaling, was niet voldoende duidelijk en buiten twijfel vast te stellen op welke belasting de betaling betrekking had. Onder deze omstandigheden was verweerder niet gehouden om de betaling aan te merken als een betaling van omzetbelasting over het vierde kwartaal 2004 en stond het verweerder vrij het bedrag terug te storten op de rekening van eiseres. Eiseres heeft de verschuldigde omzetbelasting dus niet betaald. Uit het voorgaande volgt dat de naheffingsaanslag omzetbelasting terecht is opgelegd.

8. Ten aanzien van de boete overweegt de rechtbank als volgt. In artikel 67c, eerste lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) is, voor zover hier van belang, bepaald dat, indien de belastingplichtige de belasting welke op aangifte moet worden voldaan niet, gedeeltelijk niet, dan wel niet binnen de in de belastingwet gestelde termijn heeft betaald, dit een verzuim vormt ter zake waarvan de inspecteur hem een boete van ten hoogste € 4.537 kan opleggen. Verweerder heeft met toepassing van voormeld artikel 67c en paragraaf 23 van het Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst 1998 (hierna: BBBB) een verzuimboete opgelegd van vijf procent. Nu eiseres over het derde kwartaal van 2004 een eerste verzuim heeft gepleegd, is sprake van een tweede verzuim, zodat de boete in beginsel tot het juiste bedrag is opgelegd.

9. De verzuimboete heeft tot doel een gebod tot nakoming van fiscale verplichtingen in te scherpen. Voor het opleggen van een dergelijke boete is niet vereist dat er sprake is van opzet of grove schuld. Alleen bij afwezigheid van alle schuld (avas) dient oplegging van een boete achterwege te blijven.

Naar het oordeel van de rechtbank is in het onderhavige geval geen sprake van avas. De rechtbank neemt hierbij in aanmerking dat eiseres meerdere brieven van verweerder heeft ontvangen om haar op de moeilijkheden te wijzen die de door haar gevolgde betaalwijze veroorzaakten, en dat eiseres desalniettemin heeft volhard in deze betaalwijze. Zij kon zich ervan bewust zijn dat het voortzetten van deze betaalwijze tot gevolg kon hebben dat de betaling van de omzetbelasting voor het vierde kwartaal van 2004 door verweerder niet zou worden herkend en dus niet als betaling van de betreffende belastingschuld zou worden aangemerkt.

10. Aan het voorgaande kan niet afdoen dat de gemachtigde heeft gesteld dat eiseres een belang heeft bij het structureel combineren van betalingen. Dit belang zou bestaan in het beperken van de kosten van spoedoverboekingen. De gemachtigde heeft ter zitting verklaard dat de kosten die samenhangen met een spoedoverboeking € 2,60 bedragen. De rechtbank benadrukt dat de verantwoordelijkheid voor een tijdige betaling - en dus voor het voorkomen van spoedbetalingen - bij eiseres ligt. Indien eiseres de kosten van een spoedboeking wil beperken, zal zij de bedragen eerder over moeten maken. Zij kan hiervoor gebruik maken van de accept-giro die verweerder speciaal voor dit doel ter beschikking stelt. Dat eiseres er, blijkens de ter zitting afgelegde verklaring, kennelijk de voorkeur aan geeft andere crediteuren eerder te betalen dan verweerder, komt voor haar risico. Indien eiseres zichzelf toch in de positie brengt dat zij een spoedbetaling moet doen, zal zij dit op de door verweerder voorgeschreven wijze moeten doen: één spoedbetaling per aangifte c.q. belastingaanslag. Dat andere crediteuren geen of minder eisen stellen, kan eiseres verweerder niet tegenwerpen. Verweerder is bevoegd zelf te bepalen hoe hij de betaling wenst te ontvangen. De gekozen manier komt de rechtbank, gelet op de verklaring die verweerder ter zitting heeft gegeven, redelijk en billijk voor. Eiseres kan de gevolgen van haar handelwijze niet op de samenleving afwentelen. Uit het voorgaande volgt dat de boete terecht is opgelegd.

11. Gelet op het vorenoverwogene is het beroep ongegrond.

12. Hoewel het beroep ongegrond is, ziet de rechtbank onder verwijzing naar de uitspraak van de Hoge Raad van 8 oktober 2004, nr. 38.440, reden voor een proceskostenveroordeling.”

7.7. Belanghebbende heeft in haar pleitnota verklaard een beroep te doen op hetgeen is vermeld in de Leidraad invordering 1990 (hierna: de Leidraad), met betrekking tot artikel 7 van de Invorderingswet 1990.

In deze leidraad staat met betrekking tot artikel 7 voor zover hier van belang het volgende vermeld:

“Zowel bij vrijwillige betalingen als bij betalingen die door invorderingsmaatregelen zijn afgedwongen kunnen zich vragen voordoen inzake de afboeking van de ontvangen bedragen, wanneer de belastingschuldige meer dan één belastingaanslag heeft openstaan. In dat geval gelden de volgende richtlijnen. (…) Wanneer de betaling is gedaan zonder aangegeven bestemming (de zogenaamde ongerichte betaling) stelt de ontvanger de betaler schriftelijk in de gelegenheid alsnog een bestemming aan te geven.”

7.8. Evenvermelde passage uit de Leidraad heeft blijkens de bewoordingen, voor zover hier van belang, betrekking op de afboeking van ongerichte betalingen op openstaande aanslagen en niet op teveel op aangifte betaalde bedragen. Belanghebbendes betaling is afgeboekt op de aangifte loonbelasting omdat te herleiden viel dat het loonbelasting betrof. Het restant van de betaling is teruggestort als te veel op aangifte betaalde loonbelasting. Niet duidelijk was dat in het betaalde bedrag een bedrag aan omzetbelasting was begrepen. De omstandigheid dat de belastingdienst niet in staat is betalingen als door belanghebbende gedaan, te verwerken is belanghebbende een en ander maal meegedeeld.

Naar ’s Hofs oordeel kon belanghebbende uit de Leidraad redelijkerwijs niet afleiden dat de ontvanger in een geval als het onderhavige gehouden is contact op te nemen met de betaler ingeval belasting op aangifte wordt betaald en de betaling meer bedraagt dan het bedrag dat verschuldigd is blijkens de aangifte waarvan het nummer juist is vermeld. Uit de Leidraad valt voorts in het geheel niet af te leiden dat belanghebbende na terugbetaling van een gestort bedrag inzake een aangifte loonbelasting, de omzetbelasting niet meer verschuldigd zou zijn. Dit brengt mee dat belanghebbende aan de Leidraad niet het in rechte te beschermen vertrouwen kon ontlenen dat geen omzetbelasting was verschuldigd.

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de verzenddatum beroep in cassatie worden ingesteld bij de Hoge Raad der Nederlanden (belastingkamer), Postbus 20303, 2500 EH Den Haag. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

1.. bij het beroepschrift wordt een afschrift van deze uitspraak overgelegd.

2. het beroepschrift moet ondertekend zijn en ten minste het volgende vermelden:

a. de naam en het adres van de indiener;

b. een dagtekening;

c. een omschrijving van de uitspraak waartegen het beroep in cassatie is gericht;

d. de gronden van het beroep in cassatie.

Voor het instellen van beroep in cassatie is griffierecht verschuldigd. Na het instellen van beroep in cassatie ontvangt de indiener een nota griffierecht van de griffier van de Hoge Raad.

In het cassatieberoepschrift kan de Hoge Raad verzocht worden om de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.