Gerechtshof Amsterdam, 28-04-2011, BQ7221, 10/00166

uitspraak van de meervoudige douanekamer

op het hoger beroep van

de inspecteur van de Belastingdienst, de inspecteur

tegen de uitspraak in de zaak no. AWB 08/4443 van de rechtbank Haarlem (hierna: de rechtbank) van 26 januari 2010 in het geding tussen

de inspecteur

en

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. De inspecteur heeft aan belanghebbende op 9 januari 2008 een uitnodiging tot betaling (hierna: UTB) uitgereikt voor een totaalbedrag van € 71.949,55 aan douanerechten. De UTB heeft betrekking op 84 aangiften, gedaan door belanghebbende op eigen naam en voor eigen rekening in de periode van 1 januari 2005 tot en met 30 september 2007.

1.2. Na daartegen gemaakt bezwaar heeft de inspecteur bij uitspraak, gedagtekend 16 mei 2008, de UTB gehandhaafd.

1.4. Op 8 maart 2011 zijn nadere stukken ontvangen van de gemachtigde. Voormelde stukken zijn in afschrift verstrekt aan de inspecteur.

1.5. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 29 maart 2011. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.

2. Feiten

2.1. De feiten zijn door de rechtbank als volgt vastgesteld.

2.1. The D Inc. is een onderneming die zich bezighoudt met het voeren van een groothandel, marketing en distributie van D carpetten en tapijten. De aangiften voor het in het vrije verkeer brengen van de goederen worden gedaan door (onder meer) eiseres. Tussen partijen is niet in geschil dat D niet in Nederland is gevestigd, noch over een vaste inrichting beschikt in Nederland.

2.2. Bij de administrateur van D Inc., D teE , is over de periode 1 januari 2005 tot en met 30 september 2007 een controle ingesteld naar de juistheid van de toepassing van de douanewaarde alsmede naar de vrijstellingsregeling “470”. In het van de controle opgemaakte rapport is onder meer vermeld:

Nu daartegen door partijen geen bezwaren zijn ingebracht, gaat ook het Hof van die feiten uit.

2.2. Aan de door de rechtbank vastgestelde feiten kan het volgende worden toegevoegd.

2.5. De inspecteur heeft voorafgaande aan de verzending van de UTB een brief met dagtekening 20 december 2007 aan belanghebbende gezonden met de volgende inhoud:

“Uit mijn gegevens blijkt dat A B.V. een bedrag van € 71.949,55 aan belastingen verschuldigd is. Voor dit bedrag ontvangt u binnenkort van de Belastingdienst een uitnodiging tot betaling. Ik licht deze hieronder toe.

Genoemde bijlage 1 bevat een specificatie van de navordering, uitgesplitst per aangifte en per aangifte uitgesplitst per ordernummer en factuurnummer.

3. De overwegingen van de rechtbank

De rechtbank heeft het volgende overwogen, voor zover in hoger beroep van belang:

Recht van verdediging

4.3. Naast de uit artikel 221 van het CDW volgende verplichting dat de mededeling op een daartoe geëigende wijze dient te geschieden, bepaalt artikel 6, derde lid, van het CDW dat de mededeling van de boeking met redenen moet zijn omkleed. Als hiervoor in 4.1 geoordeeld, geschiedt de mededeling van de douaneschuld door het vaststellen van een utb. Naar het oordeel van de rechtbank hebben het CDW noch de AWR een bijzondere aanwijzing gegeven over de wijze waarop de utb wordt uitgereikt.

4.4. Het is vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (hierna: Hof van Justitie) dat naast de genoemde communautaire wetgeving, algemene rechtsbeginselen bestaan in het gemeenschapsrecht waarvan het Hof van Justitie de eerbiediging verzekert. De grondrechten maken, eveneens volgens vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie, integrerend deel uit van die algemene rechtsbeginselen. Tevens is het vaste jurisprudentie dat de eerbiediging van de rechten van de verdediging te beschouwen is als een grondbeginsel van gemeenschapsrecht.

4.5. Op grond van de arresten van het HvJ in de zaken Commissie/Lisrestal (zaak C32/95P) en Sopropé (zaak C-349/07) heeft de rechtbank Haarlem in meerdere zaken (zaak AWB 08/2262 van 2 juni 2009, zaak AWB 08/1021 e.v. van 24 maart 2009 en zaak AWB 07/6681 van 12 maart 2009) geoordeeld dat op verweerder de verplichting rust om de geadresseerde van de utb in de gelegenheid te stellen naar behoren zijn standpunten kenbaar te maken alvorens de utb’s uit te reiken. Bij het ontbreken van een nationale of communautaire regeling, brengt het recht van de verdediging mee dat de geadresseerde in staat moet worden gesteld naar behoren zijn standpunt kenbaar te maken over de elementen waarop de administratie haar besluit wil baseren, alvorens aan hem de utb’s uit te reiken.

4.6. Aan eiseres is niettemin zonder vooraankondiging de onder 1.1 genoemde utb uitgereikt en is - bijvoorbeeld - niet eerst de uitkomst van het bij D verrichte onderzoek voorgelegd. Evenmin is op andere wijze het voornemen van verweerder tot opleggen van de utb kenbaar gemaakt. Eiseres is aldus niet in de gelegenheid gesteld haar zienswijze tijdig, dat wil zeggen voor het opleggen van de utb, kenbaar te maken. Door dit na te laten heeft verweerder het tot de grondbeginselen van het gemeenschapsrecht behorende recht van verdediging van eiseres geschonden. De door eiseres in 2.3. weergegeven gang van zaken - welke door verweerder niet is weersproken - er op neerkomend dat op 14 en 20 november 2007 aan de bestuurder van eiseres mondeling is medegedeeld dat de wijze van aangeven niet conform de regels van de vaststelling van de douanewaarde zou zijn, kan niet worden aangemerkt als het in de gelegenheid stellen van eiseres om haar zienswijze kenbaar te maken. De mededelingen in de gesprekken waren onvoldoende afgebakend om als zodanig te gelden. Onduidelijk bleef bijvoorbeeld hoe een en ander zou uitwerken in een vast te stellen douaneschuld. Bovendien stond na deze gesprekken nog niet onomstotelijk vast dat de utb zou worden uitgereikt nu verweerder heeft aangegeven dat hij nader onderzoek zou verrichten naar de aanwezigheid van een vaste inrichting van D hier te lande. Onder die onzekere omstandigheden, kon eiseres niet in staat worden geacht om naar behoren haar standpunt kenbaar te maken over de elementen waarop verweerder de utb heeft gebaseerd. Evenmin is gesteld of gebleken dat eiseres voor het opleggen van de utb in de gelegenheid is gesteld, dat wil zeggen daartoe is uitgenodigd, haar zienswijze kenbaar te maken.

4. Geschil in hoger beroep

Voor de standpunten van partijen wordt verwezen naar de stukken van het geding, waaronder het proces-verbaal van de zitting.

5. Beoordeling van het geschil

Schending van het beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging

5.1. Uit het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: HvJ) van 18 december 2008 in zaak C-349/07 (Sopropé) volgt dat de ‘eerbiediging van de rechten van de verdediging’ een algemeen beginsel van gemeenschapsrecht vormt dat ook van toepassing is wanneer de administratie voornemens is een bezwarend besluit ten opzichte van een bepaalde persoon vast te stellen.

5.2. Dit beginsel vereist, voor zover hier van belang, dat de (potentiële) adressaat van een besluit dat zijn belang aanmerkelijk raakt, in staat wordt gesteld naar behoren zijn standpunt kenbaar te maken over de elementen waarop de administratie haar besluit wil baseren. Deze procedurele verplichting rust op de autoriteiten van de lidstaten wanneer zij voornemens zijn dergelijke bezwarende besluiten te nemen, voor zover die besluiten binnen de werkingssfeer van het gemeenschapsrecht vallen. Ook uit eerdere jurisprudentie van het HvJ blijkt dat het recht van verdediging vereist dat een ieder tegen wie een bezwarend besluit dreigt te worden genomen naar behoren de gelegenheid krijgt zijn standpunt kenbaar te maken (arrest van 24 oktober1996, Commissie-Lisrestal, C-32/95, arrest van 21 september 2000, Mediocurso/Commissie, C-462/98, en het arrest van 12 december 2002, Cipriani, C 395/00). Het recht om te worden gehoord voordat een nadelige individuele maatregel wordt genomen is daarenboven vastgelegd in artikel 41 van het op 7 december 2000 geproclameerde Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (Pb C 364/1 van 18 december 2000) alsmede in het op 1 december 2009 in werking getreden nieuwe Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (Pb. C 303/1 van 14 december 2007).

5.3. Het bestreden besluit betreft een navordering van douanerechten, gebaseerd op artikel 220 van het CDW. Het besluit is aan belanghebbende meegedeeld in overeenstemming met het bepaalde in artikel 221 van het CDW en valt derhalve binnen de werkingssfeer van het gemeenschapsrecht. Tussen partijen is niet in geschil dat de UTB de belangen van belanghebbende aanmerkelijk raakt, ook al is de UTB inmiddels door de importeur betaald. Het Hof gaat daar in het navolgende van uit.

5.4. In casu staat, gelet op de sub 2.3 tot en met 2.6. aangehaalde feiten, vast dat de UTB eerst is uitgereikt nadat belanghebbende vooraf mondeling en schriftelijk is geïnformeerd over de feiten welke ten grondslag liggen aan de UTB en over de wijze waarop de correctie is berekend, gespecificeerd per aangifte. Eveneens staat vast dat de inspecteur belanghebbende niet uitdrukkelijk heeft uitgenodigd om binnen een bepaalde termijn haar opmerkingen over de voorgenomen navordering te maken. Hieraan doet niet af dat tussen de schriftelijke aankondiging van de UTB en dagtekening van de UTB twintig dagen zijn verstreken, noch de omstandigheid dat belanghebbende reeds op de dag van verhoor het sub 2.4. aangehaalde faxbericht heeft gezonden om te voorkomen dat aan haar de navordering zou worden opgelegd.

5.6. Belanghebbende stelt dat zij, doordat zij niet is uitgenodigd om haar standpunt over de voorgenomen navordering kenbaar te maken, wezenlijk in haar verdedigingsbelangen is geschaad. Zij heeft daartoe aangevoerd dat, indien zij wel was uitgenodigd om vooraf haar standpunt kenbaar te maken, zij juridische argumenten had kunnen aanvoeren op grond waarvan de inspecteur wellicht van het uitreiken van de UTB zou hebben afgezien, dan wel de UTB aan een ander zou hebben uitgereikt. Nu deze mogelijkheid haar niet is geboden en (daardoor) de UTB aan haar is uitgereikt, heeft zij kosten moeten maken voor beslaglegging op een container (om betaling van de UTB door de importeur af te dwingen) en voor het voeren van de bezwaar- en beroepsprocedure. Het Hof overweegt te dier zake als volgt. De door belanghebbende in haar verweerschrift en haar pleitnota genoemde juridische stellingen, welke zij vóór het uitreiken van de UTB had willen aanvoeren, kunnen naar hun aard zeer wel achteraf worden getoetst in de bezwaar- en beroepsfase. De enkele omstandigheid dat deze toetsing na het uitreiken van de UTB plaatsvindt en niet er voor, vormt op zichzelf geen wezenlijke schending van de verdedigingsbelangen van belanghebbende. Zo bij de behandeling van het bezwaar of het beroep zou blijken dat de UTB ten onrechte is uitgereikt, dan vormen de kosten van de beslaglegging op een container en de kosten voor het voeren van de bezwaar- en beroepsprocedure evenmin een wezenlijke schending van haar verdedigingsbelangen, nu dergelijke kosten achteraf – zo nodig integraal – kunnen worden vergoed.

5.7. Nu voorts omtrent de van belang zijnde feiten en de waardering daarvan tussen de inspecteur en belanghebbende nimmer verschil van mening heeft bestaan, het geschil betrekking heeft op een aangelegenheid waarbij de inspecteur geen beleidsvrijheid toekomt en belanghebbende haar zienswijze zowel in bezwaar als in beroep schriftelijk uiteen heeft kunnen zetten en mondeling heeft kunnen toelichten, is ook anderszins geen sprake van een benadeling welke een vernietiging van de UTB zou rechtvaardigen.

5.8. Gelet op het onder vorenoverwogene dient naar het oordeel van het Hof aan het procedurele gebrek, bestaande uit het niet uitnodigen van belanghebbende om binnen een bepaalde termijn haar opmerkingen over de voorgenomen navordering te maken, voorbij te worden gegaan. Wel ziet het Hof in voormeld gebrek aanleiding om de door de rechtbank toegekende proceskostenvergoeding en vergoeding van griffierechten in stand te laten en de inspecteur te veroordelen in de kosten van het hoger beroep.

Artikel 181bis UCDW

5.9. Artikel 181bis is opgenomen in titel V (Douanewaarde), hoofdstuk 8 (Aangifte van te verstrekken gegevens en overlegging van de desbetreffende stukken) van de UCDW. Dit hoofdstuk bevat regels inzake de aangifte van gegevens inzake de douanewaarde (DV1) en de verplichting om bij de aangifte de factuur over te leggen indien gebruik wordt gemaakt van de transactiewaardemethode. Artikel 181bis biedt de verifiërende ambtenaar de mogelijkheid om de douanewaarde van ingevoerde goederen niet op basis van de transactiewaardemethode vast te stellen, indien de ambtenaar wegens gegronde twijfel niet overtuigd is dat de aangeven waarde met de in artikel 29 CDW omschreven totale betaalde of te betalen prijs overeenkomt. Wanneer bij de ambtenaar bedoelde twijfel bestaat – en na het inwinnen van aanvullende informatie ook blijft bestaan – dan dient de aangever schriftelijk te worden geïnformeerd over de redenen voor deze twijfel en dient een redelijke gelegenheid te worden geboden daarop te reageren. Neemt deze reactie de gerezen twijfel niet weg, dan mag de ambtenaar de douanewaarde van de aangegeven goederen vaststellen volgens een andere methode dan de transactiewaardemethode.

5.11. Gelet op het vorenoverwogene is artikel 181bis UCDW niet van toepassing op de onderwerpelijke situatie, zodat de inspecteur niet gehouden was om de in het tweede lid van deze bepaling voorgeschreven procedure te volgen.

Artikel 220, lid 2, letter b, CDW

5.12. In artikel 220, tweede lid, aanhef en onder b, eerste alinea van het CDW is bepaald dat niet tot boeking achteraf wordt overgegaan wanneer “het wettelijk verschuldigde bedrag aan rechten niet was geboekt, ten gevolge van een vergissing van de douaneautoriteiten zelf die de belastingschuldige redelijkerwijs niet kon ontdekken en waarbij deze laatste zijnerzijds te goeder trouw heeft gehandeld en aan alle voorschriften van de geldende bepalingen inzake de douaneaangifte heeft voldaan.” In casu zijn de wettelijk verschuldigde rechten geboekt tot een te laag bedrag, omdat in de aangiften telkens een te lage douanewaarde is aangegeven, waarbij in alle gevallen een factuur is overgelegd waaraan – naar achteraf is gebleken – geen transactie ten grondslag lag.

5.13. De stelling van belanghebbende dat voor de beoordeling of sprake is van een vergissing van de douaneautoriteiten betekenis toekomt aan kennis en wetenschap welke aanwezig is bij de inspecteur bevoegd voor de omzetbelasting en/of de inspecteur bevoegd voor de vennootschapsbelasting dient te worden verworpen, reeds omdat deze inspecteurs niet kunnen worden aangemerkt als douaneautoriteiten in de zin van artikel 220, tweede lid, aanhef en onder b. Onder douaneautoriteiten worden ingevolge artikel 4, vierde lid CDW enkel verstaan de autoriteiten die onder meer voor de toepassing van de douanewetgeving bevoegd zijn. Daarenboven stelt het Hof vast dat het begrip vaste inrichting zoals gehanteerd in de omzetbelasting en de vennootschapsbelasting geheel los staat van communautaire begrip vaste inrichting (artikel 4, tweede lid CDW), zodat de standpunten welke voor de heffing van vennootschapsbelasting en omzetbelasting zijn ingenomen over het al dan niet bestaan van een vaste inrichting van D Inc. in Nederland niet van betekenis zijn voor de heffing van douanerechten.

5.14. Nu geen sprake is van een vergissing van de bevoegde douaneautoriteiten is de inspecteur niet gehouden om op de voet van artikel 220 CDW af te zien van navordering.

6. Kosten

Het Hof acht termen aanwezig voor een kostenveroordeling op de voet van artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht. De voor vergoeding in aanmerking komende kosten zijn opgenomen in artikel 1 van het Besluit proceskosten bestuursrecht (het Besluit).

Voor het onderhavige geval zijn dat de in onderdeel a vermelde kosten van door een derde beroepsmatige verleende rechtsbijstand. Ingevolge artikel 2, eerste lid, aanhef en onderdeel a, van het Besluit stelt het Hof het bedrag van deze kosten overeenkomstig het in de bijlage bij het Besluit opgenomen tarief op: 2 (beroepschrift, verschijnen zitting) x € 437 x 1 (wegingsfactor) = € 874.

Ingevolge artikel 2, eerste lid, aanhef en onderdeel c, van het Besluit wordt het bedrag van de reiskosten vastgesteld op de voor het bijwonen van het onderzoek ter zitting gemaakte reiskosten per openbaar vervoer tweede klasse, Oldenzaal – Amsterdam v.v. ad € 41.

7. Beslissing

De uitspraak is gedaan door mrs. A. Bijlsma, voorzitter, B.A. van Brummelen en B. Emmerig, leden van de douanekamer, in tegenwoordigheid van de griffier. De beslissing is op 28 april 2011 in het openbaar uitgesproken.