Gerechtshof Amsterdam, 14-04-2011, BR1611, 10/00216

Kenmerk P10/00216

14 april 2011

[X], te [Z], belanghebbende,

gemachtigden mr. J.A. Gebbink en dr. S.A. Stevens (PriceWaterhouseCoopers) te Amsterdam,

de inspecteur van de Belastingdienst Amsterdam,

de inspecteur.

De inspecteur heeft met dagtekening 21 maart 2007 aan belanghebbende voor het jaar 2003 een aanslag opgelegd in de inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € a en een inkomen uit sparen en beleggen van € b. Gelijktijdig is het verlies uit werk en woning (fictief) vastgesteld op nihil.

Na tegen de aanslag en de (fictieve) verliesvaststellingsbeschikking gemaakt bezwaar heeft de inspecteur deze beschikkingen bij uitspraak op bezwaar van 30 januari 2008 gehandhaafd.

Bij uitspraak van 4 maart 2010 heeft de rechtbank Haarlem (hierna: de rechtbank) het daartegen door belanghebbende ingestelde beroep ongegrond verklaard.

Het tegen deze uitspraak ingestelde hoger beroep is bij het Hof ingekomen op 9 april 2010, aangevuld bij brief van 23 april 2010. De inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.

Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 15 december 2010. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.

Met voorafgaande instemming van partijen zijn gelijktijdig behandeld de onderhavige zaak en die van [Y] (kenmerk: 08/01103); in de zaak van [Y] heeft op 19 mei 2010 een (eerste) mondelinge behandeling plaatsgehad waarvan het proces-verbaal als in deze zaak ingebracht geldt. Van gemachtigden is op 4 december 2010 een nader stuk ontvangen dat betrekking heeft op beide ter zitting van 15 december 2010 te behandelen zaken.

Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.

“2.1. Eiser heeft op 6 juni 2003 voor een koopsom van € k (incl. € l plaatsingskosten) en op 13 juni 2003 voor een koopsom van € m commanditaire participaties verworven in [A C.V.] (hierna: het Fonds).

Eiser is groot aandeelhouder van de [B B.V.], van welke vennootschap [Y] in het onderhavige jaar directeur was.

“(…)

1. Inleiding

Het Fonds heeft (…) als doelstelling om, bij een aanvaardbaar risico, het vermogen van het Fonds voor de participanten te beheren en een zo aantrekkelijk mogelijk rendement voor de participanten te realiseren. (…) Om de doelstelling van het Fonds te realiseren zal het Fonds namens de participanten beleggen in vorderingen die ontstaan uit termijntransacties in tulpenbollen van nieuwe rassen en met het resultaat van deze transacties het fondsvermogen doen groeien. (…) Voor particuliere beleggers, woonachtig in Nederland zal de participatie voor de Inkomstenbelasting in Box 3 moeten worden aangegeven. (…) Het Fonds is een Commanditaire Vennootschap (met een besloten karakter) die louter beleggingsactiviteiten ontplooit. Het Fonds is niet onderworpen aan enige belasting op de winst. De inkomsten en kosten van het Fonds (…) worden pro rata toegerekend aan de participanten voor een winstaandeel van 94% en aan de Beheerder voor een winstaandeel van 6% (…).

2. Achtergrond van de markt (…)

(…) Het Fonds is opgezet om, op fiscaal vriendelijke wijze, beleggers te laten participeren in vorderingen die ontstaan uit termijntransacties in tulpenbollen van nieuwe rassen. Het Fonds heeft geen directe relatie met de kwekers en het teeltproces maar neemt de rechten uit termijntransacties over van [C]. (…)

3. Termijncontracten (…)

[C] sluit (…) termijntransacties in nieuwe tulpenrassen via bemiddeling van [H B.V.] af. Het Fonds heeft een exclusiviteitscontract met [C] met betrekking tot de overname van alle vorderingen die ontstaan uit termijntransacties in tulpenbollen van nieuwe rassen (…) Een termijntransactie bestaat uit een aankoop en levering op moment 0, een verkoop op moment 0 en levering (als gevolg van de verkooptransactie) op moment 1. De periode tussen moment 0 en moment 1 is het groeiseizoen. De bollen worden in deze periode geplant, geteeld en gerooid. [C] besteedt deze handelingen uit aan kwekers die op contract voor [C] kweken. Om het [C] mogelijk te maken de aankooptransacties te financieren, koopt het Fonds de rechten op de termijnvorderingen uit hoofde van de verkooptransactie van [C] (verkoop op moment 0 en levering op moment 1). Betaling door het Fonds [feitelijk door de [Stichting A]] vindt direct plaats (moment 0) bij aankoop van de vordering uit hoofde van de termijntransactie. De opbrengst van de gekochte termijnvordering hangt met name af van de hoeveelheid bollen die geoogst kunnen worden in het jaar na de aankoop (moment 1). De verkoopprijs van de op termijn verkochte bollen staat per termijntransactie vast. [C] streeft naar een zo hoog mogelijke verkoopprijs. Het rendement van de aangekochte termijnvordering zal derhalve afhangen van:

· de hoeveelheid geoogste bollen (afhankelijk van de groeifactor die in het verleden globaal varieerde tussen de factor 2,3 en 2,7);

· de in de termijntransactie vastgestelde prijsval [de verkoopprijs per kilogram van een partij bollen in de termijntransactie uitgedrukt in een percentage van de aankoopprijs van die partij bollen een seizoen eerder. Hoe minder groot de prijsval hoe hoger het rendement op de termijntransactie].

De koper van de tulpenbollen, die op termijn afneemt, kan tegen scherpe tarieven afnemen van [C]. Hiertegenover staat dat deze koper een betalingsverplichting heeft voor de oorspronkelijke aankoopprijs van de bollen zoals eerder door [C] is betaald op moment 0. Het [H B.V.]-Reglement voorziet in een kredietverzekering. [C] zal ervoor zorgdragen dat haar transacties vallen onder de kredietverzekeringspolis van [H B.V.]. De verzekerde vorderingen worden overgedragen aan het Fonds. (…)

4. Juridische structuur (…)

Het Fonds richt zich hoofdzakelijk op grote beleggers (met name vermogende particulieren) die een optimale diversificatie van beleggingen nastreven teneinde een rendementsverbetering te behalen. (…)

[C] zal het van het Fonds ontvangen vermogen voor tenminste 85,5% besteden aan het afsluiten van termijntransacties. De overige 14,5% van het ontvangen vermogen zal worden besteed aan verschuldigde vakheffingen, commissies aan [H B.V.] en verzekeringspenningen, royaltyvergoedingen, betalingen aan kwekers die op contract de tulpenbollen voor [C] telen, lonen en salarissen, administratiekosten en een opslag voor risico en winst (…) De termijntransacties hebben (…) een duur van maximaal 18 maanden. (…) Het Fonds wordt na afwikkeling van alle gedane transacties geliquideerd en vereffend. (…) [C] contracteert kwekers voor de aangekochte tulpenbollen, draagt zorg voor de kwaliteitscontrole en voldoet de pachtgelden voor de telers indien dit noodzakelijk blijkt. (...)

Het Fonds zal juridisch worden gestructureerd als een besloten commanditaire vennootschap naar Nederlands recht. De beleggers participeren in hun hoedanigheid van commanditaire vennoten in de Commanditaire Vennootschap (het Fonds). Voor deze structuur is onder meer gekozen om de participanten, wat hun aansprakelijkheid betreft, een zo gunstig mogelijke structuur te bieden. Juridisch zijn zij derhalve aansprakelijk voor verliezen en verplichtingen tot maximaal hun inbreng zolang zij zich onthouden van extern handelen namens het Fonds. De beherend vennoot voert de directie en het beheer over de C.V. en verricht administratieve werkzaamheden. De aansprakelijkheid voor verbintenissen van het Fonds berust bij de beherend vennoot. (…)

7. Risicoprofiel

Het Fonds neemt termijnvorderingen over van [C] en heeft derhalve geen directe relatie met de kwekers en het teeltproces. Voor beleggers is een aantal kredietrisico’s gelimiteerd waardoor het maximale verlies 18,3% op hun belegging zal bedragen (…), grote calamiteiten uitgezonderd (…) De onderwerpen die het risico van het Fonds bepalen worden hieronder toegelicht.

Groei (…) Teloorgang van de oogst (…) Natuurrampen, oorlog, molest (…) Faillissementsrisico (…) Kredietverzekeraar (…) Marktrisico (…) Afwezigheid openbare markt voor termijntransacties (…)

8. Rapportage adviseurs en verklaringen (…)

De fiscale status van het Fonds is door de Belastingdienst bevestigd aan Beheerder. (…)”

“(…) met betrekking tot de gang van zaken met betrekking tot [A] (…)

Wij (…) verzoeken u te bevestigen dat de resultaten voor participerende natuurlijke personen belast zijn in box III van de Wet inkomstenbelasting 2001en dat sprake is van een niet voor de vennootschapsbelasting belastingplichtige commanditaire vennootschap. (…)”

“(…) A. Met betrekking tot de participanten, natuurlijk persoon, in [A] 2004 C.V. geldt het volgende. De resultaten voor de participanten, natuurlijk persoon, zijn in principe belast in box 3 van de Wet IB 2001. Dit is anders indien de in Nederland woonachtige participanten hun participaties tot een ondernemingsvermogen (moeten) rekenen of waarvoor het houden van participaties moet worden aangemerkt als het rendabel maken van vermogensbestanddelen die normaal vermogensbeheer te boven gaat.

B. De kwalificatie van [A] 2004 C.V. als C.V. dan wel fonds voor gemene rekening (art. 2, lid 2, Wet VPB) doet niet af aan de kwalificatie onder A. genoemd.

C. [A] 2004 C.V. drijft geen onderneming.

D. [A] 2004 C.V. kwalificeert als een transparant lichaam. (…)”

1. U vroeg of ([C]) een opdracht aan [H B.V.] heeft gegeven om namens haar tulpenbollen aan te kopen.

Ik verwijs u hiervoor naar mijn eerdere verklaring van 21 september 2006. [H B.V.] opereerde als vaste commissionair van [C] en werd geacht tegen de best haalbare condities voor [C] te bemiddelen. [H B.V.] heeft vanaf maart 2003 tot en met begin juni 2003 bij verschillende partijen tulpenbollen gereserveerd (vooraankopen) die ten behoeve van het Fonds zouden worden aangekocht. [H B.V.] meende daardoor “frontrunning” van toekomstige leveranciers van bollen te kunnen voorkomen. Voor alle vooraankopen hadden zich bovendien kopers aan [H B.V.] gecommitteerd om de oogst van de verschillende partijen tulpenbollen aan te kopen en geleverd te krijgen tegen reeds overeengekomen condities (voorverkopen). [C] was formeel niet gebonden aan die vooraankopen en voorverkopen. Dat kon ook niet, daar [C] / het Fonds nog niet gefinancierd was. De transacties werden voor [C] gereserveerd. De vooraankopen vonden plaats tot het maximum van de begroting van de uiteindelijk te verkrijgen gelden van het Fonds minus de begrote kosten van [C]. Deze transacties (samenstel van vooraankopen en voorverkopen) zijn door [H B.V.] gedaan onder het voorbehoud dat het Fonds voldoende geld zou verkrijgen van participanten en dat de termijntransacties zouden voldoen aan de daaraan te stellen eisen (overeenkomstig het Prospectus). Eind 2003 is [H B.V.] in surséance gegaan en daarna is er onduidelijkheid ontstaan ten aanzien van de transacties waarvan [H B.V.] eerder had aangegeven dat deze zijn aangegaan volgens de lijsten die u op 5 juni 2003 heeft ingezien en afgetekend op het kantoor van [H B.V.], nadat u daarover met de commercieel directeur van [H B.V.] - de heer [I] - overleg had gevoerd. U wilde zich ten behoeve van uw voorgenomen belegging en die van de personen voor wie u optrad, vergewissen van de juistheid van de uitlatingen van [H B.V.] dat door reservering van termijntransacties de prijsval in die transacties vast stond.

2. U vroeg of [C] bij de aan- en verkoop van tulpenbollen uitsluitend optrad ten behoeve van het Fonds.

[C] trad hierbij uitsluitend op namens het Fonds,

3. Uw onderzoek naar de rendementsprognose van het Fonds.

Het rendement van het Fonds was afhankelijk van twee factoren: de prijsval en de groei van de bollen tijdens de teelt.

Tijdens de verkooppresentaties van het Fonds ("roadshows") voor potentiële beleggers heeft de heer [I], op basis van de toen reeds door hem voorbereide en voor het Fonds gereserveerde transacties, aangegeven dat de prijsval zich positief ontwikkelde. Een maximale prijsval tot boven de 65 % heeft hij daarbij voor zover mij bekend nooit genoemd. Afgezien van mevrouw [G], mijzelf en u heeft niemand anders de gedetailleerde lijsten die de heer [I] op 5 juni 2003 aan u heeft verstrekt, en waarop de prijsval en de samenstelling van de door [H B.V.] voor [C] / het Fonds gereserveerde vooraankopen en voorverkopen te zien was, ingezien. U heeft deze lijsten vanwege de vertrouwelijkheid van die informatie slechts mogen inzien en daarvan op dat moment geen afschrift gekregen. Het was ons uiteraard bekend en duidelijk dat u deze informatie, die cruciaal was voor uw besluit te participeren, niet alleen ten behoeve van uzelf, maar ook voor de personen voor wie u optrad, zou gebruiken.

4. Verder vroeg u mij naar de bemoeienis die [C] heeft gehad met het teeltproces.

De directie van [C] heeft contacten gehad met de telers, en met hen onderhandeld over contracten ter zake van de teelt van bollen die [C] had aangekocht. Hiertoe is intensief overleg gevoerd en zijn contracten gesloten met [J]. [J] trad op namens een groep telers. [J] werd geleid door een drietal grote telers (…). [J] nam de coördinatie op zich van de omvangrijke logistiek rond de bollenteelt, waaronder de selectie van gronden, de verdeling van de bollen over de telers, het transport naar de telers en de uiteindelijke kopers van de bollen, en de weging van de bollen. De bollen van [C] werden uiteindelijk geteeld bij een dertigtal telers, [C] controleerde de kwaliteit van de teelt en de hoeveelheden. Daartoe had [C] onafhankelijk deskundigen ingehuurd. [C] had daarbij belang, daar het rendement in de termijntransactie als genoemd afhankelijk was van enerzijds de (eerdergenoemde) prijsval, en anderzijds de groei van de bollen (en dus de kwaliteit van het teeltproces). Buitendien hield [C] controle op de betaling van de pachtgelden door de individuele telers aan de landeigenaren. De directie van [C] heeft alle grote telers meermalen bezocht, alvorens het contract met [J] werd gesloten. [H B.V.] was betrokken bij de bemiddeling en de financiële afwikkeling met de telers.

5. U vroeg mij naar de positie en kennis van andere participanten begin juni 2003.

De sluitingsdatum van het Fonds was 3 juni 2003 en het bedrag van de participaties moest op 6 juni 2003 zijn bijgeschreven op de rekening van het Fonds. Als afsluiting van uw onderzoek en voordat u definitief tot inschrijving zou overgaan, wilde u nog een bezoek brengen aan [H B.V.], een gesprek voeren met de heer [I] en een gedetailleerd inzicht verkrijgen in de gereserveerde vooraankopen en voorverkopen en de daarmee gerealiseerde prijsval. U heeft mij geïnformeerd dat uw deelname aan het Fonds - en die van de heer [X], als ook enkele relaties van u - nog afhankelijk was van de uitkomst van bovenstaande onderzoeksactiviteiten. Nadat u uw onderzoek had afgerond en op basis van de gedetailleerde aan- en verkooplijst van 4 juni 2003 had vastgesteld dat de gemiddelde prijsval uitkwam op 67,89%, heeft u mij meegedeeld in het Fonds te zullen participeren. Ten tijde van de afsluiting van uw onderzoek op 5 juni 2003, was het overgrote deel van de beschikbare participaties al aangemeld. (…)”

“(…) Ondergetekende (…) was in 2003 directeur van [B B.V.], een vennootschap waarvan [eiser] grootaandeelhouder is. Ik was daar onder andere verantwoordelijk voor de investeringen. (…) De heer [K] is professor risk management. Op 28 mei 2003 heb ik met [eiser] en [K] (…) een bespreking gevoerd met de initiatiefnemers van het Fonds, de heer [F] en mevrouw [G] (hierna: “de initiatiefnemers”). In de daarop volgende dagen heb ik (…) gesprekken gevoerd met de volgende betrokkenen uit de branche en de Hollandsche Bank Unie (hierna: “HBU”):

- de heer M. [I], directeur van het commissionairsbedrijf [H B.V.]; en

- de heer drs. [L], directeur HBU. (…)

De groeifactor en de prijsval (…) waren van essentieel belang voor het resultaat van het Fonds. Het risico ter zake van de groeifactor was naar ons oordeel, gelet op de ervaringscijfers uit het verleden, beperkt. Een groeifactor van minder dan 2,0 heeft zich, naar [eiser] en ik begrepen, nagenoeg nooit voorgedaan. (…) Gelet op de uitkomsten van het onderzoek, achtten wij ([eiser] en ik) het risico van de andere onzekere factor, de prijsval, te groot. Die factor is afhankelijk van marktomstandigheden, waarop wij tot dan toe geen zicht hadden. Het hing ervan af voor welke prijs de commissionair ([H B.V.]) erin zou slagen de bollen aan te kopen en de oogst op termijn te verkopen. Om die reden hebben wij sterk getwijfeld of een deelname aan het Fonds verstandig zou zijn. (…) Naar aanleiding hiervan hebben de initiatiefnemers op 28 mei 2003 aan [eiser] en mij - in vertrouwen – meegedeeld dat de prijsval gegarandeerd boven de 65% zou uitkomen. De inschrijftermijn sloot op 3 juni 2003 en op dat moment waren volgens de initiatiefnemers een zeer beperkt aantal personen op de hoogte van de daadwerkelijk te realiseren prijsval. De juistheid van deze uitlatingen was wat ons betreft essentieel voor het besluit om al dan niet deel te nemen in het fonds. Dat de prijsval boven de 65% zou uitkomen, was nog niet met bescheiden geverifieerd. Om hierover meer zekerheid te verkrijgen heb ik op 5 juni 2003 een bezoek gebracht aan [H B.V.] om een rondleiding te krijgen, kennis te nemen van het bedrijf [H B.V.] en bevestiging van de prijsval van de heer [I] en de initiatiefnemers te krijgen. Tijdens het bezoek van 5 juni 2003 hebben de initiatiefnemers mij inzage verleend in een uitdraai van alle soorten tulpenbollen die zouden worden aangekocht met de daarbij behorende aankoopprijzen en termijnverkoopprijzen. Het ging daarbij om circa 200 soorten tulpenbollen met een totale aankoopwaarde van maximaal ruim € 79 miljoen. De gemiddelde prijsval van de diverse partijen bedroeg op basis daarvan 67,89%. Het was maximaal € 79 miljoen omdat een aantal transacties geen doorgang zou kunnen vinden als de uiteindelijke fondsomvang dit niet toeliet. De zogenaamde “advieslijst” die de initiatiefnemers aan mij ter inzage hebben gegeven, is destijds door mij gewaarmerkt (…). De heer [I] en de initiatiefnemers hebben destijds tegenover mij verklaard dat [H B.V.] de kopers en verkopers voor de gespecificeerde partijen reeds bij elkaar had gebracht, dat zij zich aan elkaar hadden gecommitteerd en dat de transacties zouden worden geformaliseerd zodra en voor zover het Fonds over voldoende middelen zou beschikken om [C] de bollen de kunnen laten aankopen. Met deze essentiële kennis, die slechts bij een zeer beperkt aantal personen bekend was, was de belangrijkste onzekerheid weggenomen, en was het duidelijk dat de investering onder normale omstandigheden voorzienbaar voordelig zou zijn. Ik voelde mij hierin gesterkt door de mededeling van de heer [I] dat hij op basis van de genoemde kennis had besloten om ook zelf voor € 1.000.000 te participeren in het Fonds (…)”

“6.1 Beheerder

Het beheer over het Fonds zal worden gevoerd door de beherend vennoot ofwel de Beheerder waarvan de directie wordt gevormd door [D B.V.] en [E B.V.] [D B.V.] houdt 66,6% van de aandelen en [E B.V.] houdt 33,4% van de aandelen in [C]. [C] houdt op haar beurt een 100% belang in Beheerder.

(…)

Algemene gegevens

(…)

Directie Beherend Vennoot

(…)

[E B.V.]

[G]

(…)

[D B.V.]

[F]

(middels een management B.V.)”

“Gebeurtenissen gedurende het boekjaar

(…) Op 31 oktober 2003 is de koopsom van de bollen ad € 73,1 mln. door [C] overgemaakt aan [H B.V.]. De bollen zijn door diverse verkopers geleverd aan [C]. De termijn-vorderingen op de kopers zijn door [C] op 31 oktober 2003 verkocht aan het Fonds.

[H B.V.] heeft de door haar per 31 oktober 2003 ontvangen koopsommen ad € 73,1 mln aangewend voor het doen van betalingen aan partijen die daar (volgens de curator van [H B.V.]) geen recht op hadden. Aan [H B.V.] en haar Stichting Derdengelden is op 25 november 2003 surséance van betaling verleend. Op eigen verzoek is op 3 december 2003 het faillissement uitgesproken. Rond de surséancedatum van [H B.V.] ontkenden bijna alle termijnkopers een overeenkomst te hebben met [C]. (…)

Op 27 november 2003 is door de Beheerder en [C] aangifte gedaan van oplichting en verduistering tegen [H B.V.] en haar bestuurders (…).

1. Fraudeprocedure

(…) De eisers verwijten de gedaagden in de fraudeprocedure dat deze partijen onrechtmatig hebben gehandeld door de prijzen van de aangekochte tulpenbollen op te drijven, de markt te manipuleren, verkopen te fingeren en de door [C] aan [H B.V.] betaalde gelden te hebben ontvangen van [H B.V.] op basis van kunstmatig gecreëerde posities.

Vooruitlopend op de komst van het Fonds hebben leden van de samenwerkende groep in de periode januari tot en met juli 2003 namelijk een carrousel opgezet: binnen de carrousel werden bollen in hoog tempo en in grote hoeveelheden tegen steeds hogere prijzen en als gevolg daarvan met hoge winsten verhandeld. Het doel hiervan was om tot een opdrijving van de prijzen te komen, alvorens de bollen aan [C] werden aangeboden en – op advies van [H B.V.] – door [C] werden gekocht. [H B.V.] hield [C] voor dat tegenover iedere aankoop van bollen een verkoop van de toekomstige oogst (in 2004) tegen eveneens opgedreven prijzen was gerealiseerd.

[H B.V.] heeft zowel bij het bemiddelen, het boeken van de transacties als ook bij de uitbetaling in november 2003, haar eigen regels overtreden. (…) In een groot aantal gevallen moet het voor [H B.V.] onmiskenbaar zijn geweest dat zij “zaken deed” met lege brievenbusvennootschap-pen. In veel gevallen blijken die vennootschappen te zijn gevestigd op hetzelfde exotische adres. (…) De gelden van [C] (…) zijn door [H B.V.] ten onrechte uitbetaald aan de groep vermoedelijke fraudeurs dan wel met haar verbonden vennootschappen. (…)

2. Kopersprocedure

(…) De Nederlandse partijen die zich jegens [C] verplicht hadden tegen 31 oktober 2004 tulpenbollen af te nemen, ontkenden daags na het bekend worden van de surséance van [H B.V.] massaal koopovereenkomsten met [C] te zijn aangegaan. (…) Het lijkt erop dat een deel van de kopers die [H B.V.] als zodanig aan [C] had voorgewend, niet op de hoogte was van het feit dat [H B.V.] koopovereenkomsten op naam van deze “kopers” had uitgeschre-ven. Veel koopbriefjes bleken niet te zijn verzonden. (…)

Onderzoek derden

(…)

De relatie tussen het Fonds en [C]

(…) De aan het Fonds verkochte vorderingen op kopers werden door die kopers massaal betwist.

Op de markt bleek weinig belangstelling voor de bollen. (…)

Artikel 5 van de overeenkomst tussen het Fonds en [C] bepaalt onder andere dat indien [C] die bollen niet kan of hoeft te leveren, [C] verplicht is de door het Fonds betaalde koopsom (voor de vorderingen op de kopers) terug te betalen. Echter de koopsom is door [C] aangewend voor de aankoop van de bollen en ter bestrijding van kosten. [C] is derhalve niet in staat aan de terugbetalingsverplichting te voldoen.

(…)

Indien en voorzover vast komt te staan dat de koopovereenkomsten niet hebben bestaan, zijn er geen termijnvorderingen overgedragen en heeft het Fonds dus onverschuldigd aan [C] betaald. (…).”

“2.1. Het Fonds is opgericht bij overeenkomst van 23 juni 2003 (…). Het Fonds is een besloten commanditaire vennootschap. De vennootschap is aangegaan voor de periode van 23 juni 2003 tot 30 november 2004. Belanghebbende is één van de 121 commanditaire vennoten. (…) In totaal is door de commanditaire vennoten € 85.200.000 in het Fonds ingelegd (852 participaties).

(…)

2.7. Belanghebbende heeft om meer zekerheid over de hoogte van de prijsval te verkrijgen op 5 juni 2003 een bezoek gebracht aan [H B.V.]. De initiatiefnemers hebben hem – als enige – toen inzage verleend in de lijsten met de bollen die zouden worden aangekocht en de daarbij behorende aan- en verkoopprijzen. Het ging om ongeveer 200 soorten tulpenbollen met een totale aankoopwaarde van ruim € 79.000.000.

(…)

2.8. [C] heeft de vorderingen die zij volgens mededelingen van [H B.V.] eind oktober 2003 op de Kopers had verkregen, op 31 oktober 2003 aan het Fonds verkocht voor € 85.500.000. Van dit bedrag is ca. € 73.100.000 aangewend voor de aankoop van bollen en ca.

€ 12.400.000 (17% van € 73.100.000) ter dekking van kosten.

“De gemachtigde:

(…) Aan het in het prospectus beschreven risicoprofiel moet het prijsrisico worden toegevoegd. De prijs stond niet vast bij het opzetten van het fonds als zodanig. Belanghebbende liep zelf in casu geen prijsrisico omdat hij reeds had gezien dat er transacties hadden plaatsgevonden.

U vraagt wat onder het marktrisico valt. Dat is bijvoorbeeld het risico dat de markt wordt overspoeld met nieuwe tulpenbollenrassen.

(…)

Belanghebbende [Hof: [Y]]:

U vraagt mij of de opzet zo was dat er een prijs per kilo werd afgesproken zodat alleen de hoeveelheid een variabele was, waarbij een minimumgarantie werd gegeven. Er was meer risico dan alleen het hoeveelheidsrisico, er kon namelijk een andere prijs worden afgesproken.

U houdt mij voor dat er dan geen sprake is van het beleggen in vorderingen. De prijsval stond nou juist niet vast. Als participant wist je nog niet welke prijs zou worden afgesproken. Op het moment waarop je in het fonds stapte moest dat nog worden afgesproken.

U vraagt mij naar de ‘time lag’ tussen het moment van participeren en het door het fonds verkrijgen van de vorderingen. Dat was in mijn geval van 6 juni tot begin oktober 2003.

U vraagt mij of de participanten pas gingen delen in het vermogen van de CV op het moment waarop de vorderingen er waren, dus pas in oktober. Dat is niet het geval. De inschrijvingen vonden plaats vanaf mei. Vervolgens dienden de participanten aan hun betalingsverplichting te voldoen. Daarop ontvingen zij een participatiebewijs tot deelname in het fonds. Het fonds bestond toen alleen uit geld. Vervolgens zijn verplichtingen aangegaan. Eind oktober was daarvan de closing date.

(…)

U vraagt mij of ik de verkoopcontracten zelf heb gezien. Er zijn geen verkoopcontracten; dat is niet gebruikelijk in de branche. Het is niet gebruikelijk dat er papier aan te pas komt.

(…)

U vraagt mij of mijn kennisname van de stukken op 5 juni 2003 iets bijzonders inhield, gelet op de analyse van [K] van 30 mei 2003. Ik heb diverse keren gesproken met [I] en met de kwekers. Vervolgens heb ik gesproken met [K] en [I]. Ik wilde zien om welke transacties het ging en wat de prijsval was. Ik heb op 5 juni 2003 gezien wat er daadwerkelijk lag. U houdt mij voor dat er geen daadwerkelijke contracten waren. De transacties waren op dat moment ‘opgelijnd’ onder de voorwaarde dat het fonds over het geld zou beschikken.

U vraagt mij waarom [I] tegen mij opener zou zijn dan tegenover anderen. Wij waren met een groep de grootste investeerders. U vraagt mij hoe ik weet dat hij tegen mij opener was; u houdt mij voor dat ik er bij de anderen niet bij was. Als je met heel veel vermogen aankomt, is er een andere opstelling en meer diepgang dan wanneer je maar met € 100.000 aankomt.

(…)

Het is juist dat in de structuur onder [C] alleen [F] en [G] werkzaam waren. [F] deed de operationele kant. Hij werkte samen met [I]; hun werkzaamheden betroffen onder meer het benaderen van de telers en het maken van afspraken over de wijze waarop moest worden geteeld.

[G] was de juriste van het fonds.

Allebei werkten ze voor [C].

Toen ik in contact kwam met het Fonds kende ik [F] nog niet.”

“De verkopende partijen hebben samengespannen met de kopende partijen, die voor een groot deel dezelfde personen bleken te zijn. Als je op die manier zowel aan de ‘voorkant’ (inkoop) als aan de ‘achterkant’ (verkoop) wordt bedrogen, kom je daar niet achter. De inleg was gewoon verdwenen. [H B.V.] heeft enorme sommen overgemaakt aan verschillende partijen. Zij betaalde de verkopers van de bollen zonder dat zij over bankgaranties in verband met de betaling door de kopers beschikte; dat is tegen de normale gang van zaken en dat had zij niet mogen doen. De partijen die de bollen hadden gekocht hebben die aankopen vervolgens, zoals zij al met elkaar hadden afgesproken, ontkend. Met een aantal van hen is later een schikking getroffen. Met een aantal ‘kernfraudeurs’ niet.

U vraagt mij naar de koopbriefjes. Papieren koopbriefjes waren er niet. Het gaat om een elektronisch systeem. De grote partijen zijn daarbij aangesloten. De transactie wordt in dat systeem ingevoerd en het systeem verzendt dan de koopbriefjes. Het is, na onderzoek, ook vast komen te staan dat die briefjes zijn verzonden met dit systeem. Niet iedereen was op dat systeem aangesloten. Het grootste gedeelte van de kopers wel; desondanks ontkenden zij de aankopen. Bij de civiele rechter hebben we de zaak verloren. Er was geen geld meer om appel in te stellen.”

“Eiser betoogt primair dat hij door middel van zijn commanditaire deelname in het Fonds in economische zin gerechtigd is tot het vermogen van een objectieve onderneming. Hij voert daartoe aan dat het resultaat van de productie van en de handel in tulpenbollen, ongeacht door welk rechtssubject juridisch de desbetreffende objectieve onderneming werd gedreven ([C] B.V., het Fonds, dan wel een derde), in economische zin voor rekening en risico van het Fonds kwam.

De rechtbank kan eiser daarin niet volgen en overweegt daartoe als volgt. Uit de (…) vaststaande feiten leidt de rechtbank af dat de enige activiteit die het Fonds heeft verricht, heeft bestaan uit de aankoop van de termijnvorderingen die [C] B.V. verkreeg uit hoofde van de namens [C] B.V. door [H B.V.] met bepaalde afnemers gesloten overeenkomsten tot verkoop en levering van tulpenbollen van nieuwe rassen. Het Fonds deelt daarmee niet in het resultaat van de door de productie van en de handel in tulpenbollen uitgeoefende objectieve onderneming, maar nam uitsluitend de uit de activiteiten van [C] B.V. voortvloeiende termijnvorderingen over. Daarenboven ziet de rechtbank geen reden te twijfelen aan de juridische werkelijkheid, zoals die met betrekking tot het Fonds en [C] B.V. welbewust is vormgegeven. De activiteiten ten aanzien van de aankoop en levering van bloembollen werden daarbij verricht door of namens [C] B.V. voor eigen rekening en risico. Het Fonds heeft uitsluitend de vorderingen gekocht die als gevolg van de eigen activiteiten van [C] B.V. tot stand zijn gekomen. De omstandigheid dat, zoals eiser betoogt, de commanditaire vennoten van het Fonds in eigenlijke zin het risico hebben gelopen met betrekking tot de termijnvorderingen, maakt nog niet dat de onderneming van [C] B.V. daarmee ook voor hun rekening en risico werd gedreven.

Gelet op het voorgaande is het niet aannemelijk geworden dat het Fonds de economische eigendom had van het vermogen van [C] B.V. of van welke objectieve onderneming dan ook. Mitsdien kan eiser niet worden aangemerkt als medegerechtigde tot het vermogen van een onderneming in de zin van artikel 3.3, eerste lid, aanhef en onderdeel a, van de Wet IB 2001 en kan het door eiser geleden verlies niet als verlies uit onderneming in aftrek worden gebracht.”

4.2.3. Het Hof zal hierna nader onderzoeken of [C] een onderneming drijft en vervolgens nagaan of deze onderneming – zoals belanghebbende verdedigt – mede door het Fonds werd gedreven.

In dit verband gaat het Hof voorbij aan de onderneming die [C] op grond van het bepaalde in artikel 2, vijfde lid, van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 geacht kan worden te drijven. De stelling van belanghebbende houdt in dat het Fonds – uit hoofde van contractuele verhoudingen – een door [C] gedreven onderneming in materiële zin mede heeft gedreven. De stelling van belanghebbende veronderstelt derhalve een (tezamen met het Fonds) door [C] gedreven onderneming in materiële zin.

4.2.6. Het Hof acht het op grond van hetgeen is vermeld in het prospectus (onderdeel 2.3 uitspraak rechtbank), het bezwaarschrift/beroepschrift in eerste aanleg, alsmede op grond van hetgeen ter zitting is verklaard, aannemelijk dat [C] in materiële zin een onderneming dreef en in dat kader de navolgende activiteiten verrichtte dan wel zou gaan verrichten:

(a) Het kopen en (op termijn) verkopen van tulpenbollen. Het voor de aankooptransacties benodigde vermogen bestond (onder meer) uit de middelen die [C] van het Fonds zou verkrijgen als betaling voor de koop door het Fonds van [C] van vorderingen uit hoofde van door [C] gesloten termijnverkoopcontracten. De transacties tussen [C] en de verkopers/kopers van de bollen kwamen tot stand door bemiddeling van [H B.V.].

(b) Het (doen) planten, telen en rooien van de verkregen tulpenbollen. Deze werkzaamheden heeft [C] uitbesteed aan telers die op contract voor haar (zouden) werken. Tot de activiteiten van [C] behoorde in dat kader het leggen en onderhouden van contacten met bollentelers. [C] sloot – naast de hiervoor bedoelde contracten van koop en verkoop van bollen – contracten met bollentelers teneinde het teelt- en veredelingsproces zo zorgvuldig mogelijk te doen verlopen. Daarvoor zou [C] aan de telers een afzonderlijke teeltvergoeding betalen.

(c) Voorts zou [C] erop toezien dat de telers de door hen verschuldigde pachtgelden betaalden, sloot zij verzekeringen af ter dekking van schade en hield zij zich bezig met kwaliteitscontrole, in welk verband zij een expert had aangesteld. Van belang is voorts hetgeen hiervoor onder 2.3 over de werkzaamheden van [F] en [G] voor [C] is vermeld.

4.2.8. Naar het oordeel van het Hof geldt in beginsel uitsluitend [C] als zelfstandig – voor de heffing van belastingen naar de winst niet-transparant – subject dat het resultaat uit de door haar gedreven onderneming rechtstreeks geniet. De omstandigheid dat deze activiteiten zijn gefinancierd met de verkoop door [C] aan het Fonds van vorderingsrechten die [C] zou verkrijgen met het afsluiten van overeenkomsten inzake de verkoop op termijn van grote partijen bloembollen, leidt op zichzelf niet ertoe dat het Fonds op die grond met betrekking tot de door [C] verrichte dan wel beoogde ondernemingsactiviteiten mede als ondernemer zou kunnen worden aangemerkt. Uitsluitend [C] geniet immers (rechtstreeks) de vergoeding ter zake van de door haar ontplooide activiteiten als bedoeld in onderdeel 4 van het prospectus, (naar het Hof begrijpt) bestaande uit een ‘opslag voor risico en winst’. Een en ander vindt bevestiging in art. 5 van de overeenkomst tussen [C] en het Fonds (zie 2.5 hiervoor), waarin tot uitdrukking komt dat het risico dat de op termijn verkochte bollen niet worden afgenomen (en betaald) op [C] drukt.

Dat uit hoofde van de contractuele verhoudingen tussen het Fonds en [C] het resultaat dat met de door [C] ontplooide activiteiten en het door het Fonds ter beschikking gestelde vermogen in economische zin hoofdzakelijk het Fonds aangaat houdt, zoals ook de rechtbank terecht heeft overwogen, niet in dat de activiteiten van [C] (mede) als ondernemingsactiviteiten van het Fonds kunnen worden beschouwd.

“Eiser betoogt subsidiair dat het verlies dat hij in 2003 heeft geleden aftrekbaar is als negatief resultaat uit overige werkzaamheden. Hij voert daartoe in de eerste plaats aan dat hij heeft beschikt over voorkennis of daarmee gelijk te stellen bijzondere kennis, die slechts bij een zeer klein aantal participanten bekend was. Die kennis bestond, naar eiser stelt, erin dat [Y], mede namens eiser, voordat hij deelnam aan het Fonds, inzage heeft gehad in de lijst van gecommitteerde verkopen, zoals opgenomen in bijlage 7 bij het beroepschrift. Op basis daarvan werd berekend dat de prijsval op 67,89% zou uitkomen. Op grond van deze kennis kon eiser in redelijkheid ervan uitgaan dat de belegging voor hem voorzienbaar voordelig was, aldus eiser.

De rechtbank deelt het standpunt van eiser niet. Voor redelijkerwijs te verwachten voordeel was in de gegeven omstandigheden nog te veel onzeker. Naar [Y] desgevraagd ter zitting heeft bevestigd, is het onderzoek dat hij had ingesteld vóór deelname aan het fonds beperkt gebleven tot kennisname van de gepresenteerde lijst van gecommitteerde verkopen. [Y] heeft geen nader onderzoek ingesteld naar de juistheid van de daarin opgenomen gegevens. Overigens was enkel met de uitkomst van die lijst een redelijkerwijs voorzienbaar resultaat nog niet gegeven. Met die lijst was slechts de prijsval gedekt, niet de overige genoemde risico’s die bij de belegging een rol speelden, zoals de groeifactor, (afdekking van de) teloorgang van de oogst door extreme weersomstandigheden, oorlog of molest, en markt- of kredietrisico’s.

Op grond van het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat eiser, tegenover de gemotiveerde betwisting door verweerder, zijn stelling dat de bijzondere kennis waarover hij meende te beschikken en op grond waarvan participatie in het Fonds voor hem een redelijkerwijs voorzienbaar voordelige transactie was, niet aannemelijk heeft gemaakt. Ook de gestelde overige door eiser, dan wel [Y] vóór de deelname aan het Fonds verrichte werkzaamheden, zoals de overleggen met de initiatiefnemers en [I] van [H B.V.], geven, mede gelet op de aard en de omvang van de voorgenomen belegging, geen aanleiding om te veronderstellen dat sprake is van meer dan normaal actief vermogensbeheer. Mitsdien is geen sprake van een negatief resultaat uit overige werkzaamheden en kan het door eiser geleden verlies niet als zodanig in aftrek worden gebracht.”

4.3.7.4. Het Hof ziet de hiervoor bedoelde en ten tijde van de toetreding tot het Fonds aanwezig te achten logistieke en administratieve (commerciële) risico’s bevestigd in de gang van zaken die zich heeft voorgedaan na het verlenen van surseance van betaling aan [H B.V.] op 25 november 2003.

In dit verband wijst het Hof mede naar de feiten als vermeld in de pleitnota van [Y] voor de zitting van 19 mei 2010 (als aangehaald in onderdeel 2.6) en waaruit het Hof afleidt dat het van de kant van het Fonds kennelijk niet mogelijk is gebleken na de surseance van [H B.V.] (voldoende) bewijs te leveren van de aard en omvang van de aan belanghebbende in het vooruitzicht getelde vorderingsrechten en/of de aanwending van de aan [C] beschikbaar gestelde middelen. De zwaar negatieve afloop van de investeringen van het Fonds vormt eerder een aanwijzing ervoor dat redelijkerwijs geen positief resultaat was te verwachten, dan voor het tegendeel daarvan. Van belang is ook dat [Y] ter zitting van 15 december 2010 heeft verklaard dat de kopers die aankopen achteraf hebben ontkend en dat zij van te voren hadden afgesproken dat te zullen doen.

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de verzenddatum beroep in cassatie worden ingesteld bij de Hoge Raad der Nederlanden (belastingkamer), Postbus 20303, 2500 EH Den Haag. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

1. bij het beroepschrift wordt een afschrift van deze uitspraak overgelegd.

2. het beroepschrift moet ondertekend zijn en ten minste het volgende vermelden:

a. de naam en het adres van de indiener;

b. een dagtekening;

c. een omschrijving van de uitspraak waartegen het beroep in cassatie is gericht;

d. de gronden van het beroep in cassatie.

Voor het instellen van beroep in cassatie is griffierecht verschuldigd. Na het instellen van beroep in cassatie ontvangt de indiener een nota griffierecht van de griffier van de Hoge Raad.

In het cassatieberoepschrift kan de Hoge Raad verzocht worden om de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.