Gerechtshof Amsterdam, 27-10-2011, BU3092, 10-00693

GERECHTSHOF AMSTERDAM

kenmerk P10/00693

27 oktober 2011

de inspecteur van de Belastingdienst/Holland-Noord/kantoor Hoorn,

de inspecteur.

2.2. Blijkens akte van kavelruil van 14 juni 2002, waarbij het door belanghebbende gekochte weiland in R aan hem is geleverd, verscheen onder anderen belanghebbende voor mr. […], notaris te […].

In de akte is, voor zover hier van belang, vermeld:

“De verschenen personen verklaarden:

KAVELRUILOVEREENKOMST

Partijen hebben in vervolg op de door hen gesloten overeenkomsten, een overeenkomst tot kavelruil gesloten als bedoeld in hoofdstuk V van de Landinrichtingswet, behelzende een kavelruil van onroerende (register)goederen gelegen in de kadastrale gemeenten S en Q bekend als kavelruilproject “het B-Q Land”, waarvan blijkt uit een onderhandse akte houdende overeenkomst tot kavelruil, getekend door of namens partijen op dertig mei tweeduizend twee en veertien juni tweeduizend twee.

Partijen zijn nader overeengekomen dat zij geen goedkeuring als bedoeld in de landinrichtingswet aanvragen, zodat op de akte slechts de bepalingen van hoofdstuk V van de landinrichtingswet van toepassing zijn.

OVEREENKOMSTEN, INBRENG, REGISTERGOED

Ter uitvoering van en ingevolge het bepaalde in vorenbedoelde overeenkomsten wordt hierbij:

1. door partij [I] ingebracht de volle eigendom van:

CULTUURGRONDEN, (…) te S

2. door partij [II] ingebracht de volle eigendom van:

CULTUURGRONDEN, (…) te S

3. door partij [III] (…) ingebracht de volle eigendom van

CULTUURGROND (…) te R

(…)

OVEREENKOMSTEN, (TOE)DELING, (AF)LEVERING, REGISTERGOED

Ter uitvoering van en ingevolge het bepaalde in vorenbedoelde overeenkomsten wordt bij deze de volle eigendom van de hiervoor ingebrachte registergoederen verdeeld, gedeeld en (af)geleverd aan:

1. partij [II] (…)

2. partij [III] (…)

(…)

3. [belanghebbende], die bij deze in volle eigendom aanvaardt:

- CULTUURGROND, gelegen bij A-straat 1 te R, gemeente Q, (…) in totaal groot zestien hectare vierentwintig are zestig centiare;

- CULTUURGROND, gelegen bij A-straat 0 te R, gemeente Q, (…) in totaal groot zestien hectare vijfentwintig are.

WAARDEBEPALING REGISTERGOEDEREN

Uitsluitend en alleen op grond van het bepaalde in (…) wordt bij deze de overnamewaarde van de hiervoor gemelde registergoederen die in de levering/verdeling en (af)levering zijn begrepen gesteld op:

(…)

- voor wat betreft de registergoederen onder 3. vermeld:

(…) (€ 1.175.402,95).

(…)

KOSTEN, BELASTINGEN

(…)

De verkrijgende partijen doen bij deze een beroep op het bepaalde in artikel 15, lid 1, letter L van de Wet op belastingen van rechtsverkeer. De verschuldigde overdrachtsbelasting bedraagt derhalve nihil.”

2.5. Bij brief van 13 december 2007 heeft de inspecteur aan belanghebbende meegedeeld dat een naheffingsaanslag overdrachtsbelasting wordt opgelegd. In deze brief is onder meer vermeld:

“Uit de behandeling van de inkomstenbelasting en een recente beroepsprocedure is naar voren gekomen dat ter zake van het onttrekken van cultuurgrond voor privédoeleinden er alsnog overdrachtsbelasting is verschuldigd over dat deel.”

De rechtbank heeft belanghebbendes beroep ongegrond verklaard, waarbij zij, voor zover hier van belang, heeft overwogen:

“4.6. Eiser (Hof: belanghebbende) is tegen inbreng van geld tot de ruilverkavelingsovereenkomst toegetreden. Hij heeft een overeenkomst gesloten voor de verkrijging van de grond onder de ontbindende voorwaarde dat een bouwvergunning zou worden verleend voor de bouw van een (bedrijfs)woning op een deel van de grond.

4.7. De rechtbank is van oordeel dat de verkrijging van grond met het doel daarop een (bedrijfs)woning te bouwen zich niet verenigt met het doel van de Landinrichtingswet, namelijk de verbetering van de inrichting van het landelijk gebied. De rechtbank is dan ook van oordeel dat de inspecteur terecht een aanslag overdrachtsbelasting heeft opgelegd voor de verkrijging van de grond die behoort bij de (bedrijfs)woning. Het feit dat ten tijde van de verkrijging van de grond deze nog in gebruik was als cultuurgrond en hierop gerst werd verbouwd, doet aan dit oordeel niet af. Het verkrijgen van een bouwvergunning was immers een voorwaarde voor het doorgaan van de koop en een deel van de grond was dus van het begin af aan bedoeld als ondergrond voor opstallen.

4.8. Anders dan eiser betoogt, staat het de inspecteur onder deze omstandigheden vrij zijn standpunt met betrekking tot de vrijstelling van overdrachtsbelasting te wijzigen naar aanleiding van een procedure die in het kader van de aangifte inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen 2002 is gevoerd.

4.9. Eiser stelt subsidiair dat de naheffingsaanslag over een te hoge verkrijgingsprijs is berekend. De verkrijgingsprijs bedraagt volgens eiser € 3,617 per m², omdat dit het bedrag is waarvoor eiser de grond gekocht heeft.

4.10. De rechtbank is van oordeel dat deze stelling van eiser niet kan slagen. Agrarische grond heeft immers een lagere waarde dan bouwgrond, zodat de waarde van de ondergrond van de (bedrijfs)woning niet op één lijn gesteld kan worden met de waarde van de grond die een agrarisch doel heeft. De inspecteur is bij het vaststellen van de grondslag voor de heffing van de overdrachtsbelasting dan ook terecht uitgegaan van de prijs die anderen dan eiser die daarop een bedrijfswoning zouden willen en ook mogen bouwen, voor dat deel van het perceel groot 750 m² zouden hebben willen betalen. Dat die prijs € 1.000 per m² bedraagt is door eiser niet betwist.

4.11. Aan de meer subsidiaire standpunten van eiser komt de rechtbank niet toe, omdat eiser bij de berekening van de verkrijgingsprijs uitgaat van een bouwkavel met een grotere oppervlakte dan 750 m² waarvan verweerder (Hof: de inspecteur) bij zijn berekening uitgaat. Overigens blijkt uit deze standpunten van eiser dat verweerder in ieder geval niet van een te grote oppervlakte is uitgegaan bij de berekening van de verkrijgingsprijs van de kavel.”

Artikel 15.1. Onder bij algemene voorwaarden van bestuur te stellen voorwaarden is van de belasting vrijgesteld de verkrijging:

(…)

l. krachtens de Ruilverkavelingswet 1954, (…) en de Landinrichtingswet.

Hoofdstuk II. Vormen van landinrichting.

Artikel 13. Op de voet van het bij of krachtens deze wet bepaalde kan landinrichting plaatsvinden in de vorm van:

a. herinrichting;

b. ruilverkaveling;

c. aanpassingsinrichting, dan wel

d. ruilverkaveling bij overeenkomst.

Hoofdstuk V. Ruilverkaveling bij overeenkomst.

Artikel 119

1. Een ruilverkavelingsovereenkomst wordt schriftelijk aangegaan en in de openbare registers ingeschreven.

(…)

4. De in artikel 17 bedoelde notariële akte wordt namens partijen ondertekend door hen, die daartoe bij de overeenkomst bevoegd zijn verklaard en wordt ingeschreven in de openbare registers.

6.3. Kamerstukken Tweede Kamer, zitting 1979-1980, 15907, nr. 3

Memorie van toelichting

I. ALGEMEEN DEEL

(…)

B. DE KEUZE VAN DE VORMEN VAN LANDINRICHTING, DIE WORDEN GEREGELD DOOR DE LANDINRICHTINGSWET

1. Algemeen

(…)

De vier vormen van landinrichting, die door de Landinrichtingswet worden geregeld, zijn:

- herinrichting;

- ruilverkaveling;

- aanpassingsinrichting;

- ruilverkaveling bij overeenkomst.

(…)

Ruilverkaveling bij overeenkomst kan plaatsvinden wanneer drie of meer grondeigenaren zich verbinden bepaalde hun toebehorende onroerende goederen samen te voegen en bij notariële akte weer te verdelen.

(…)

Voor de ruilverkaveling bij overeenkomst is in een eigen wettelijk kader voorzien. Dit is gebeurd opdat in een dergelijke overeenkomst bepalingen van de hoofdstukken VI, VII en VIII van toepassing kunnen worden verklaard.

(…)

2. De verschillende vormen van landinrichting

(…)

c. Ruilverkaveling bij overeenkomst

De ervaring met de ruilverkaveling bij overeenkomst heeft geleerd, dat de oppervlakte van het betrokken gebied, maar meer nog het aantal betrokkenen (eigenaren en gebruikers) beperkt dient te zijn, wil er een vruchtbaar resultaat tot stand komen.

(…)

II. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING

HOOFDSTUK I. ALGEMENE BEPALINGEN

Artikelen 2 en 3

Een landinrichtingsgebied kan in meer dan één provincie liggen.

(…)

HOOFDSTUK II. VORMEN VAN LANDINRICHTING

(…)

Artikel 16

De ruilverkaveling bij overeenkomst betreft een vorm van landinrichting die onder de naam ruilverkavelingsovereenkomst voorkomt in de Ruilverkavelingswet 1954. In het ontwerp is de verkaveling bij overeenkomst, welke geheel gebaseerd is op de vrijwillige medewerking van de betrokkenen, als vorm van landinrichting gehandhaafd. Drie of meer eigenaren van grond verbinden zich bij overeenkomst om de hun toebehorende goederen samen te voegen en de verkregen massa op een bepaalde wijze te verkavelen en onder elkaar bij notariële akte te verdelen.

(…)

6.4. Kamerstukken Tweede Kamer, zitting 1982-1983, 15907, nr. 11

Nota naar aanleiding van het eindverslag

(…)

11. Vormen van landinrichting

(…)

De indieners van het ontwerp hebben in de memorie van antwoord uiteengezet, dat in B ruilverkavelingsovereenkomsten op grond van de Beschikking kavelruil een grote ontwikkeling hebben doorgemaakt. Deze ontwikkeling was het gevolg van een behoefte aan verbetering van de verkavelingstoestand in een periode, waarin geen wettelijke ruilverkavelingen in deze provincie tot stand zijn gekomen. Zoals de indieners in de memorie van antwoord hebben vermeld zijn in verschillende gevallen verdienstelijke resultaten geboekt. Deze ontwikkeling heeft echter ook tot gevolg gehad, dat een aantal grote kavelruilen een te lange voorbereidingstijd heeft gevergd en door gebrek aan overeenstemming niet kon worden afgerond. Tevens zijn daardoor in enkele gevallen ingrijpender aanpassingsmaatregelen getroffen dan wij eigenlijk gewenst achten. Inmiddels vindt thans ook in B kavelruil plaats overeenkomstig de bedoeling van dit instrument: het samenvoegen van gronden en het vergroten van percelen in een klein gebied met een beperkt aantal deelnemers zonder of met weinig aanpassingswerken. Soms worden maatregelen en voorzieningen voor andere dan landbouwkundige doeleinden getroffen. Zo zijn bij voorbeeld in zeker 10% van de kavelruilen in B gronden toegedeeld aan de Staat, aan particuliere natuurbeschermingsorganisaties en aan particulieren voor doeleinden van natuur- en landschapsbehoud zoals reservaatvorming en de veiligstelling van natuurterreinen. Deze toedelingen komen deels als overbedeling tot stand door een vrijwillige korting van de deelnemers aan de overeenkomst, deels door het beschikbaar stellen van gronden, die binnen de kavelruil verworven zijn door het bureau beheer landbouwgronden.

Het Hof:

- vernietigt de uitspraak van de rechtbank;

- verklaart het beroep gegrond;

- vernietigt de uitspraak op bezwaar voor zover deze betrekking heeft op de naheffingsaanslag en bevestigt deze uitspraak voor het overige;

- verklaart het bezwaar met betrekking tot de naheffingsaanslag gegrond en vernietigt de naheffingsaanslag;

- veroordeelt de inspecteur in de proceskosten van belanghebbende tot een bedrag van € 1.518 en

- gelast dat de inspecteur aan belanghebbende vergoedt het door deze voor de behandeling van het beroep (€ 39) en het hoger beroep (€ 111) betaalde griffierecht van in totaal € 150.

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de verzenddatum beroep in cassatie worden ingesteld bij de Hoge Raad der Nederlanden (belastingkamer), Postbus 20303, 2500 EH Den Haag. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

1. bij het beroepschrift wordt een afschrift van deze uitspraak overgelegd.

2. het beroepschrift moet ondertekend zijn en ten minste het volgende vermelden:

a. de naam en het adres van de indiener;

b. een dagtekening;

c. een omschrijving van de uitspraak waartegen het beroep in cassatie is gericht;

d. de gronden van het beroep in cassatie.

Voor het instellen van beroep in cassatie is griffierecht verschuldigd. Na het instellen van beroep in cassatie ontvangt de indiener een nota griffierecht van de griffier van de Hoge Raad.

In het cassatieberoepschrift kan de Hoge Raad verzocht worden om de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.