Gerechtshof Amsterdam, 15-03-2012, BV9866, 10/00390

15 maart 2012

uitspraak van de vierde meervoudige belastingkamer

op het hoger beroep van

tegen de uitspraak in de zaak met kenmerk AWB 09/2550 van de rechtbank Haarlem (hierna: de rechtbank) in het geding tussen

belanghebbende

en

de inspecteur van de Belastingdienst Utrecht-Gooi/kantoor Utrecht Gerbrandystraat, de inspecteur.

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. De inspecteur heeft met dagtekening 12 december 2008 aan belanghebbende voor het jaar 2005 een aanslag inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen (hierna: IB/PVV) opgelegd berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 1.100.000 en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 12.585. Tegelijk met het vaststellen van deze belastingaanslag is bij beschikking een vergrijpboete van € 283.062 opgelegd, zijnde 50% van het bedrag van de belastingaanslag.

1.2. Na daartegen gemaakt bezwaar heeft de inspecteur bij uitspraak, gedagtekend 9 april 2009, de belastingaanslag verminderd tot een berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 470.663 en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van nihil. De vergrijpboete is verminderd tot een bedrag van € 117.547.

1.3. Bij uitspraak van 11 mei 2010 heeft de rechtbank het namens belanghebbende ingestelde beroep gegrond verklaard, de uitspraak op bezwaar vernietigd, de belastingaanslag verminderd tot een berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 463.663 en de vergrijpboete dienovereenkomstig verminderd, met nevenbeslissingen als in de uitspraak van de rechtbank vermeld.

1.4. Het tegen deze uitspraak namens belanghebbende ingestelde hoger beroep is bij het Hof ingekomen op 22 juni 2010 en aangevuld bij brief van 16 juli 2010. De inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.

1.5. Partijen hebben het Hof - op de voet van artikel 8:57, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) - toestemming verleend het onderzoek ter zitting achterwege te laten. Hierop heeft het Hof - op de voet van voornoemd artikel - bepaald het onderzoek ter zitting achterwege te laten, het onderzoek te sluiten en schriftelijk uitspraak te doen.

2. Feiten

2.1. Belanghebbende heeft zich in de procedure bij de rechtbank en het Hof laten vertegenwoordigen door [A] (hierna ook: de gemachtigde).

2.2. In het namens de inspecteur door [B] ingediende verweerschrift in eerste aanleg, bij de rechtbank ingekomen op 19 oktober 2009, staat de volgende slotopmerking:

“Ik heb geen bezwaar tegen een uitspraak van uw Rechtbank zonder mondelinge behandeling van de zaak.”

2.3. Belanghebbende en de inspecteur zijn bij aangetekende brief van 8 december 2009 door de griffier van de rechtbank uitgenodigd om op woensdag 27 januari 2010, om 13.40 uur in Haarlem op een zitting van de rechtbank te verschijnen.

2.4. In de aanvulling op het hoger beroepschrift d.d. 16 juli 2010 van belanghebbende staat onder meer het volgende vermeld (onderstreping is van belanghebbende):

2.5. Bij de aanvulling op het hoger beroepschrift d.d., 16 juli 2010 is als bijlage een afschrift overgelegd van een e-mailbericht (hierna: het e-mailbericht) met de volgende inhoud:

Geachte [A],

Met vriendelijke groet,

[C]”

Het Hof merkt op dat de in het onderwerp van het e-mailbericht vermelde zittingsdatum 27 januari 2009 kennelijk moet zijn 27 januari 2010.

2.6. Bij de aanvulling op het hoger beroepschrift d.d. 16 juli 2010 is voorts als bijlage overgelegd een kopie van een brief van gemachtigde gedateerd 17 januari 2010 gericht aan de rechtbank (t.a.v. voornoemde [C]). Daarin staat onder meer het volgende:

“In reactie op uw telefonische verzoek van vandaag, bericht ik u - na overleg met cliënt - er geen bezwaar tegen te hebben dat de mondelinge behandeling, gepland op 27 januari a.s., komt te vervallen.”

2.7. In de uitspraak van de rechtbank van 11 mei 2009 staat onder 1.5 vermeld dat “Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 27 januari 2010. Eiser is daar, met kennisgeving aan de rechtbank, niet verschenen. Namens verweerder is verschenen [B].” In het aan de uitspraak gehechte proces-verbaal van het verhandelde ter zitting dat heeft plaatsgevonden op 27 januari 2010 staat vermeld “eiser is, met bericht van verhindering, afwezig” en “Aanwezig: (…) namens verweerder: [B]”.

2.8. In de aanvulling op het hoger beroepschrift d.d. 16 juli 2010 van belanghebbende staat verder het volgende vermeld:

“Uit het vonnis van de rechtbank van de Rechtbank van 12 mei 2010 blijkt uit onderdeel 1.5. dat in strijd met de gemaakte procesafspraken de belastingdienst in de persoon van [B] evenwel toch op de zitting is verschenen en door de Rechtbank ook is toegelaten. Hierdoor is de belastingplichtige ernstig in zijn verdediging geschaad. Als het belastingplichtige vooraf duidelijk was geweest dat de belastingdienst wel zou verschijnen, zou uiteraard nooit afstand van mondelinge behandeling zijn gedaan. De belastingdienst is in strijd met de gemaakte procesafspraken wel op de zitting verschenen en toegelaten. Alleen al hierom kan de bestreden uitspraak niet in stand blijven.”

3. Geschil in hoger beroep

3.1. In hoger beroep is tussen partijen nog in geschil de hoogte van de boete. De inspecteur heeft zich in hoger beroep - conform het standpunt van belanghebbende - nader op het standpunt gesteld dat de belastingaanslag dient te worden verminderd tot een berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 453.444.

3.2. Voorts betoogt belanghebbende in hoger beroep dat de uitspraak van de rechtbank dient te worden vernietigd - zo begrijpt het Hof belanghebbende - omdat “De belastingdienst in strijd met de gemaakte procesafspraken wel op de zitting (Hof: bij de rechtbank) [is] verschenen en toegelaten” en belanghebbende “nooit afstand van [de] mondelinge behandeling” zou hebben gedaan indien “vooraf duidelijk was geweest dat de belastingdienst wel zou verschijnen”.

3.3. Partijen doen hun standpunten steunen op de gronden welke door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken.

4. Beoordeling van het geschil

4.2. Partijen zijn na afloop van het vooronderzoek op de voet van het bepaalde in artikel 8:56 van de Awb bij brief van 8 december 2009 door de rechtbank uitgenodigd om op de voor de behandeling van de zaak vastgestelde zittingsdag te verschijnen.

4.3. Een afschrift van het onder 2.5 gemelde e-mailbericht en de onder 2.6 aangehaalde brief van de gemachtigde zijn door het Hof niet in het van de rechtbank ontvangen dossier aangetroffen. Het Hof heeft echter geen enkele aanleiding te veronderstellen dat het e-mailbericht en/of de brief van de gemachtigde niet zijn verzonden of dat de weergave van de gang van zaken door de gemachtigde in het hoger beroepschrift zoals weergeven onder 2.4 op een ander punt onjuist is.

4.4. Het Hof begrijpt de gang van zaken dan ook aldus dat nadat partijen waren uitgenodigd te verschijnen voor het onderzoek ter zitting de rechtbank aanleiding heeft gevonden belanghebbendes gemachtigde telefonisch te benaderen om te onderzoeken of ook hij toestemming wilde geven af te zien van een mondelinge behandeling en dat gemachtigde die toestemming op de maandag voorafgaande aan donderdag 21 januari 2010 mondeling heeft verleend (hetgeen door hem schriftelijk is bevestigd).

4.5. De omstandigheid dat partijen reeds zijn uitgenodigd voor een mondelinge behandeling van het beroep staat er niet aan in de weg dat de rechtbank alsnog kan bepalen dat een onderzoek ter zitting achterwege blijft indien beide partijen daarvoor (alsnog) toestemming geven. Nu de inspecteur hiertoe reeds toestemming had gegeven in zijn verweerschrift en belanghebbende die toestemming inmiddels ook had verleend had de rechtbank daartoe ook kunnen besluiten.

4.6. Het gegeven dat beide partijen (inmiddels) toestemming hadden gegeven een onderzoek ter zitting achterwege te laten brengt niet mee dat de rechtbank daartoe ook gehouden was. Nu belanghebbendes gemachtigde na de verzending van de uitnodiging voor de zitting twee maal door de griffier van de rechtbank is benaderd (eenmaal telefonisch en eenmaal per email) met de (expliciete) vraag om in navolging van de inspecteur af te zien van een onderzoek ter zitting, de gemachtigde daarmee (twee maal) heeft ingestemd, en vaststaat dat de griffier van die instemming op de hoogte was, mocht de gemachtigde er evenwel van uitgaan dat de zitting waarvoor hij bij brief van 8 december 2009 was uitgenodigd geen doorgang zou vinden, althans niet zonder dat hem dit nadat hij had afgezien van het recht op mondelinge behandeling uitdrukkelijk zou worden medegedeeld. Het dossier bevat geen enkele aanwijzing dat een dergelijke mededeling is gedaan. Voor dit geding moet er dan ook van worden uitgegaan dat belanghebbendes gemachtigde geen enkele reden had te veronderstellen dat de zitting van 27 januari 2010 doorgang zou vinden. Voor hem bestond er dus ook geen grond op die datum naar de rechtbank te gaan.

4.8. Belanghebbende klaagt in hoger beroep over de omstandigheid dat het onderzoek ter zitting in zijn afwezigheid heeft plaatsgevonden en stelt - naar het Hof begrijpt - dat hij door deze gang van zaken ernstig in zijn verdediging is geschaad.

4.9. Het Hof is van oordeel dat de rechtbank door in de gegeven omstandigheden de zitting doorgang te doen vinden zonder dat belanghebbende en/of zijn gemachtigde daarbij aanwezig was en vervolgens uitspraak te doen, heeft gehandeld in strijd met fundamentele beginselen van een behoorlijk procesrecht. In het bijzonder is door de rechtbank het beginsel van hoor en wederhoor geschonden. Dit geldt des te meer in een zaak als de onderhavige waarin het niet alleen gaat om een geschil van zuiver rechtskundige aard en (ook) de hoogte van een zeer aanzienlijke boete in het geding is.

4.10. Belanghebbendes klacht (weergegeven onder 4.8) is dan ook gegrond. De uitspraak van de rechtbank kan mitsdien niet in stand blijven. Het Hof acht termen aanwezig de zaak ingevolge het bepaalde in artikel 27q, eerste lid, onderdeel b, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) terug te wijzen naar de rechtbank om opnieuw te worden behandeld.

5. Kosten

Nu het door belanghebbende ingestelde hoger beroep gegrond is en de uitspraak van de rechtbank om die reden wordt vernietigd, acht het Hof termen aanwezig voor een kostenveroordeling op de voet van artikel 8:75 van de Awb.

De voor vergoeding in aanmerking komende kosten zijn opgenomen in artikel 1 van het Besluit proceskosten bestuursrecht (hierna: het Besluit). Voor het onderhavige geval zijn dat de in onderdeel a vermelde kosten van door een derde beroepsmatige verleende rechtsbijstand. Ingevolge artikel 2, eerste lid, aanhef en onderdeel a, van het Besluit stelt het Hof het bedrag van deze kosten overeenkomstig het in de bijlage bij het Besluit opgenomen tarief op: 1 (hoger beroepschrift) x € 437 x 1 (wegingsfactor) = € 437.

6. Beslissing

De uitspraak is gedaan door mrs. F.J.P.M. Haas, voorzitter, P.F. Goes en M.J. Leijdekker, leden van de belastingkamer, in tegenwoordigheid van mr. M.H. Hogendoorn als griffier. De beslissing is op 15 maart 2012 in het openbaar uitgesproken.