Gerechtshof Amsterdam, 25-10-2012, BY2886, 11/00632 tot en met 11/00634

25 oktober 2012

uitspraak van de vierde meervoudige belastingkamer

op de hoger beroepen van

[X], wonende te [Z], belanghebbende,

tegen de uitspraak in de zaken met kenmerken AWB 10/5019, 10/5020 en 10/5021 van de rechtbank Haarlem (hierna: de rechtbank) in het geding tussen

belanghebbende

en

de inspecteur van de Belastingdienst Holland-Noord/kantoor Zaandam, de inspecteur.

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1.1. De inspecteur heeft met dagtekening 16 april 2010 aan belanghebbende voor het jaar 2007 een voorlopige aanslag inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen (hierna: IB) opgelegd berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 48.842.

1.1.2. De inspecteur heeft met dagtekening 16 april 2010 aan belanghebbende voor het jaar 2008 een voorlopige aanslag IB opgelegd berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 84.790.

1.1.3. De inspecteur heeft met dagtekening 16 april 2010 aan belanghebbende voor het jaar 2009 een voorlopige aanslag IB opgelegd naar een te betalen bedrag van € 50.011.

1.2. Na daartegen gemaakt bezwaar heeft de inspecteur bij in één geschrift vervatte uitspraken op bezwaar, gedagtekend 22 september 2010, de voorlopige aanslagen gehandhaafd.

1.3. Op de door belanghebbende ingestelde beroepen heeft de rechtbank - bij uitspraak van 6 juli 2011 - als volgt beslist (in deze uitspraak is belanghebbende aangeduid als ‘eiser’ en de inspecteur als ‘verweerder’):

1.4. De tegen deze uitspraak ingestelde hoger beroepen zijn bij het Hof ingekomen op 9 augustus 2011. De inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.

1.5. Van belanghebbende is op 27 september 2012 een pleitnota ontvangen. Hiervan is een afschrift verstrekt aan de wederpartij.

1.6. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 2 oktober 2012. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.

2. Feiten

2.1.1. De rechtbank heeft de volgende feiten vastgesteld:

“2.1. Eiser drijft een onderneming op de [overdekte marktplaats]. Eiser handelt onder de naam [A].

2.2. De Belastingdienst heeft op 22 december 2009 bij eiser een boekenonderzoek aangekondigd. Het doel van het onderzoek was onder andere het beoordelen van de belastingplicht voor de inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen. Op basis van bevindingen tijdens het onderzoek heeft verweerder de onder 1.1.1 tot en met 1.1.3 genoemde voorlopige aanslagen opgelegd. Op het moment dat bedoelde aanslagen werden opgelegd, was het boekenonderzoek nog niet afgerond.

2.2.1. Bij brief met dagtekening 26 mei 2010, heeft verweerder gereageerd op het bezwaarschrift van eiser. In zijn brief heeft verweerder, voor zover hier van belang, het volgende vermeld:

Door mijn collega [B] van Belastingdienst Holland Midden kantoor Hoofddorp is een boekenonderzoek ingesteld. (…).

Op basis van de bevindingen tijdens het onderzoek en de verregaande tekortkomingen in de administratie is een (voorlopige) opstelling gemaakt van het inkomen van [X] over de jaren 2007 t/m 2009. Over het jaar 2009 is sprake van ca. € 43.000 aan intracommunautaire verwervingen. In het jaar 2008 waren er ook intracommunautaire leveringen, deze zijn echter niet in de omzet van dat jaar opgenomen. De bevindingen van het onderzoek tot nu, liggen aan de voorlopige aanslagen ten grondslag.

(…)

Verder heeft [X] tegenover de politie verklaard dat het bedrag van € 50.000 dat in zijn auto werd aangetroffen de omzet van enkele dagen van zijn onderneming op de [overdekte marktplaats] betreft. Gelet op de wel aangegeven omzetten voor de omzetbelasting over de jaren 2007 t/m 2009, kan de conclusie worden getrokken dat deze in geen enkele verhouding staat met het aangetroffen bedrag.

Op basis van bovenstaande concludeer ik dan ook dat voorlopige aanslagen eerder te laag dan te hoog zijn vastgesteld en verder dat deze vaststelling op juiste grondslagen zijn gebaseerd.

(…)”

2.2.2. Bij brief met dagtekening 13 juli 2010 schrijft verweerder, voor zover hier van belang, aan eiser:

“Ik ben voornemens de bezwaarschriften af te wijzen. Alvorens hiertoe over te gaan stel ik u en uw cliënt in de gelegenheid gehoord te worden. (…).

2.2.3. De in één geschrift vervatte uitspraken op bezwaar, d.d. 22 september 2010, vermelden, voor zover hier van belang, het volgende:

“(…)

(…)”

2.1.2. Nu de hiervoor vermelde feiten door partijen op zichzelf niet zijn bestreden zal ook het Hof daarvan uitgaan en voegt daaraan nog het volgende toe.

2.2. De inspecteur heeft in eerste aanleg bij de rechtbank een verweerschrift, met dagtekening 16 december 2010, ingediend. In het verweerschrift is vermeld “Voor de bijlagen verwijs ik naar de bijlagen opgenomen bij mijn reactie van 27 september 2010”. Tot de gedingstukken behoort een brief van de inspecteur van 27 september 2010, bestaande uit twee pagina’s. De in deze brief vermelde negen bijlagen bevinden zich niet allen in het dossier.

2.3. Ter zitting bij de rechtbank op 14 april 2011 heeft de inspecteur blijkens het proces-verbaal dat van het verhandelde ter zitting is opgemaakt onder meer het volgende verklaard:

2.4. In hoger beroep heeft de inspecteur bij het Hof een verweerschrift ingebracht, met dagtekening 27 september 2011, bestaande uit twee pagina’s, waarin de volgende vier bijlagen zijn genoemd:

De hiervoor genoemde bijlage 3 bevat een brief van de inspecteur d.d. 11 augustus 2011 en voorts drie schrijvens van de inspecteur aan belanghebbende allen gedateerd 2 augustus 2011 inzake de voorlopige aanslagen 2007, 2008 en 2009. De geschriften d.d. 2 augustus 2011 vermelden onder “Betreft”: “uitspraak op bezwaar” en presenteren zich ook overigens als een uitspraak op bezwaar.

2.5. Ter zitting bij het Hof op 2 oktober 2012 heeft de inspecteur onder meer het volgende verklaard:

3. Geschil in hoger beroep

3.1. Evenals bij de rechtbank is bij het Hof in geschil of de voorlopige aanslagen terecht en tot de juiste bedragen zijn vastgesteld. Daarnaast is in geschil of belanghebbende recht heeft op een integrale vergoeding van de kosten die hij in beroep en hoger beroep heeft moeten maken.

3.2. Partijen doen hun standpunten steunen op de gronden welke door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken.

4. Beoordeling van het geschil

Vooraf en ambtshalve

4.1. Binnen de termijn voor het instellen van hoger beroep is door belanghebbende hoger beroep ingesteld tegen de rechtbankuitspraak. Ingevolge artikel 27h, vijfde lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) wordt de werking van de uitspraak van de rechtbank opgeschort totdat de termijn voor het instellen van hoger beroep is verstreken of, indien hoger beroep is ingesteld, op het hoger beroep onherroepelijk is beslist. De uitspraak van de rechtbank heeft derhalve geen kracht van gewijsde gekregen en voor de ‘uitspraken op bezwaar’ van 2 augustus 2011 (zie onder 2.4) ontbrak derhalve een wettelijke basis.

Met betrekking tot het geschil

4.2. De rechtbank heeft in haar uitspraak van 6 juli 2011 omtrent het geschil onder meer het volgende overwogen:

4.3. (…) Anders dan bij definitieve aanslag berust de grondslag van voorlopige aanslagen op een schatting. Verweerder behoefde voor het opleggen van de voorlopige aanslagen dan ook niet de afronding van het boekenonderzoek af te wachten. Wel dient de schatting in redelijkheid plaats te vinden. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder de redelijkheid van de schatting onvoldoende aannemelijk gemaakt nu uit de stukken van het geding geen onderbouwing blijkt en deze evenmin bij de uitspraken op bezwaar is gegeven. Het vorenoverwogene brengt tevens met zich dat aan de uitspraken op bezwaar een motiveringsgebrek kleeft.

4.4. Eiser heeft gesteld dat de voorlopige aanslagen vernietigd dienen te worden. Die sanctie is te zwaar nu de gemachtigde van eiser ter zitting heeft verklaard dat de administratie van eiser “niet overhoudt”. Hieruit volgt naar het oordeel van de rechtbank dat er wel degelijk grondslag is voor het opleggen van de voorlopige aanslagen IB/PVV 2007, 2008 en 2009.

4.5. Nu er gelet op het voorgaande grondslag is voor het opleggen van de voorlopige aanslagen, maar de redelijke schatting van bedoelde aanslagen niet aannemelijk is gemaakt door verweerder, zal de rechtbank de uitspraken op bezwaar wegens een gebrekkige motivering vernietigen en verweerder opdragen om opnieuw uitspraken op bezwaar te doen.”

4.3. In de onderhavige zaak is ter zitting van de rechtbank geconstateerd (zie onder 2.3) dat op de zaak betrekking hebbende stukken in het dossier ontbreken. Ingevolge artikel 8:42 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) dient de inspecteur de op de zaak betrekking hebbende stukken toe te zenden aan de rechtbank. De rechtbank heeft miskend dat indien zij constateert dat voornoemd artikel niet is nageleefd, zij ofwel dient toe te zien op overlegging van de ontbrekende stukken van het geding door de inspecteur ofwel - indien de inspecteur zulks weigert met een beroep op artikel 8:29, eerste lid, van de Awb - dient te onderzoeken of een dergelijk beroep van de inspecteur gerechtvaardigd is (vgl. Hoge Raad, 29 juni 2012, nr. 11/00558, LJN BW9873).

4.4. De vraag of de inspecteur ten aanzien van voor de beslissing van het geschil van belang zijnde feiten en omstandigheden aan een op hem rustende stelplicht en/of bewijslast heeft voldaan komt pas aan de orde nadat de ontbrekende stukken van het geding alsnog zijn overgelegd dan wel het onderzoek van een beroep op artikel 8:29, eerste lid, van de Awb is afgerond. Daarbij is van belang dat indien de inspecteur geen beroep heeft gedaan op artikel 8:29, eerste lid, van de Awb, of de rechtbank tot het oordeel komt dat een dergelijk beroep niet gerechtvaardigd is en de inspecteur desalniettemin in gebreke blijft de ontbrekende stukken over te leggen, de rechtbank daaraan met (overeenkomstige) toepassing van artikel 8:31 van de Awb de gevolgen kan verbinden die haar geraden voorkomen.

4.6. Bij de behandeling van het hoger beroep is gebleken dat door de inspecteur (wederom) niet alle op de zaak betrekking hebbende stukken zijn ingediend. Zo ontbreekt een aantal bijlagen bij de brief van 27 september 2010 en ontbreekt het ter zitting van het Hof door de inspecteur genoemde “conceptrapport” (zie onder 2.5). De op de inspecteur rustende verplichting de op de zaak betrekking hebbende stukken over te leggen geldt onverkort indien - zoals de inspecteur stelt - belanghebbende en/of zijn gemachtigde wel over deze gedingstukken beschikken.

4.7. Gelet op het hetgeen hiervoor onder 4.3 en 4.6 is overwogen acht het Hof termen aanwezig gebruik te maken van zijn bevoegdheid op grond van artikel 27q, eerste lid, aanhef en onderdeel b, van de AWR de zaak terug te wijzen naar de rechtbank. Het Hof is namelijk van oordeel dat de zaak opnieuw door de rechtbank moet worden behandeld nu de rechtbank niet over alle op de zaak betrekking hebbende stukken beschikte en om die reden niet aan een (volledige) inhoudelijke behandeling van het beroep is toegekomen. Door te beslissen gelijk zij heeft gedaan heeft zij voor het geschil belangrijke feitelijke kwesties niet - of althans volstrekt onvoldoende - onderzocht (vgl. Kamerstukken II 2003/04, 29 251, nr. 3, blz. 31, en Hoge Raad, 14 september 2012, nr. 11/03243, LJN BX7173). Indien het Hof de zaken zonder terugwijzing naar de rechtbank zelf zou afdoen (en zelf de op de zaak betrekking hebbende stukken welke nog ontbreken zou opvragen) heeft dit een (ongewenst) verlies van een feitelijke instantie tot gevolg. De gemachtigde van belanghebbende heeft ter zitting van het Hof het terugwijzen naar de rechtbank als optie erkend en zich daartegen niet verzet.

5. Kosten

6. Beslissing

De uitspraak is gedaan door mrs. M.J. Leijdekker, voorzitter, F.J.P.M. Haas en P.F. Goes, leden van de belastingkamer, in tegenwoordigheid van mr. M.H. Hogendoorn als griffier. Bij verhindering van de voorzitter is de uitspraak ondertekend door het oudste lid van de belastingkamer. De beslissing is op 25 oktober 2012 in het openbaar uitgesproken.