Gerechtshof Amsterdam, 06-02-2014, ECLI:NL:GHAMS:2014:403, 12/00024, 12/00025 en 12/00026

De rechtbank heeft in haar uitspraak onder meer de navolgende feiten vastgesteld. De rechtbank heeft (evenals in de verderop in deze uitspraak geciteerde overwegingen van de rechtbank) belanghebbende 1 aangeduid als ‘eiser’, belanghebbende 2 als ‘eiseres’, belanghebbenden tezamen als ‘eisers’ en de inspecteur als ‘verweerder’.

Eisers hebben in 1993 op voormelde grond een huis laten bouwen. (…)

In 1997 wordt bekend dat een gedeelte van de [REGIO] zou worden “ingelijfd” door de gemeente [P]. Aan eisers worden kennisgevingen verzonden op grond waarvan [ADRES] wordt aangewezen als grond waarop de Wet voorkeursrecht gemeenten van toepassing is. Eind 1999 is de aanwijzing als grond waarop de Wet voorkeursrecht gemeenten van toepassing is, door de gemeente [P] gecontinueerd.

Op 1 oktober 1998 is van de [ADRES] 2.66.00 ha tuinland overgeboekt naar het privévermogen van eisers. De resterende grond, ± 0.80.00 ha, blijft ondernemingsvermogen blijkens de jaarstukken 1998, opgemaakt door het kantoor van de gemachtigde.

Op 27 oktober 1998 is een bedrijfsbezoek gebracht bij eisers door de Belastingdienst [P]. Doel van het bezoek was blijkens het opgemaakte rapport d.d. 27 oktober 1998 o.a.: “het verzamelen van actuele informatie over onder meer recente relevante ontwikkelingen binnen uw bedrijf”. Het rapport vermeldt daaromtrent: “Huis, opstallen en land worden binnen een periode van vier jaar door de Gemeente [P] gekocht voor uitbreiding bedrijventerrein [REGIO]”.

Onder de gedingstukken bevindt zich een taxatierapport van Makelaar [A] d.d. 20 juni 2000 met betrekking tot grond en opstallen [ADRES]. Het taxatierapport is opgesteld naar aanleiding van de opdracht van de Dienst Stadsontwikkeling en Beheer van de Gemeente [P] tot “het vaststellen van de waarde in het economische verkeer, daarbij betrokken de indicatieve berekening in het kader van een wijziging van bestemming”. De heer [A] schrijft o.a.: “met betrekking tot de ontwikkeling van de [REGIO] heeft de Gemeente [P], in het kader van de Wet Voorkeursrecht Gemeente, het voorkeursrecht gevestigd op de eigendommen van [eiser] voornoemd”. De uitkomst van de taxatie is als volgt:

De feitelijke uitoefening van het tuinbouwbedrijf werd op 31 december 2000 beëindigd. In 2000 is na omzanding een deel van de grond verhuurd aan de heer [D]. Blijkens factuur van eiser d.d. 30 juni 2000 betreft het een oppervlakte van 1.430,45 R[ij]nlandse roede. Omgerekend is dit ongeveer 2.04.35 ha.

Op 15 februari 2002 zijn de jaarstukken 2000 met berekening van de stakingswinst opgemaakt door eisers. De specificatie van de berekening van de stakingswinst is gebaseerd op na te noemen conceptbrief van 4 december 2001 en luidt – voor zover hier van belang – als volgt:

De heer [B] schrijft op 30 september 2002 aan [Bedrijf B] Rentmeesters (kantoor ingeschakeld voor verwervingsactiviteiten voor de gemeente [P]): “Na ampele overwegingen zijn de heer en mevrouw [X] toch bereid met de gemeente [P] een transactie aan te gaan en zijn zij bereid te verkopen de percelen grond gemeente [P] sectie [Nummer A], tezamen groot 3.45.78 ha met hierop gevestigde woning en bedrijfsopstallen tegen een koopsom ad. € 2.000.000 (zegge: twee miljoen euro)”.

Op 31 maart 2003 wordt de schriftelijke koopovereenkomst tussen de gemeente [P] en eisers gesloten. In de schriftelijke overeenkomst is opgenomen dat de koper (gemeente [P]) en verkoper (eisers) verklaren “ – de gemeente onder het hierna in artikel 11 beschreven voorbehoud dat de gemeenteraad de nodige kredieten ter beschikking stelt – te zijn overeengekomen dat verkoper aan de gemeente in volle eigendom zal overdragen, gelijk de gemeente van verkoper in volle eigendom zal aanvaarden de percelen grond met opstallen, kadastraal bekend gemeente [P], sectie [Nummer A], samen groot 3.45.78 ha, zoals bij benadering is aangegeven op de bij deze overeenkomst behorende en door partijen gewaarmerkte tekening nr. [Nummer C], hierna te noemen “het gekochte” voor de koopsom van € 2.000.000 (zegge: twee miljoen Euro), door verkoper gespecificeerd in de brief van de [Bedrijf A] te Haarlem d.d. 30 september 2002, nr. [Nummer D], waarin begrepen alle schadeloosstellingen hoe ook genaamd, doch exclusief het door de gemeente aan verkoper te vergoeden bedrag voor advies en bijstand van € 35.000, exclusief BTW (zegge: vijfendertig duizend Euro, excl. BTW). (...) De gemeente zal over de in artikel 1.3 bedoelde 90% van de koopsom 5% rente (niet cumulatief) vergoeden over de periode vanaf 1 juli 2003 tot de datum van de juridische eigendomsoverdracht van het gekochte. (...) Verkoper heeft het recht deze overeenkomst door enkel schriftelijke aanschrijving te ontbinden indien de in de overwegingen bij deze overeenkomst bedoelde bouwvergunning t.b.v. het hoveniersbedrijf van de heer [ZOON] niet wordt verleend en er op grond daarvan geen eigendomsoverdracht zal plaatsvinden aan de heer [ZOON] van het perceel, gemeente [P], sectie [nummer B], groot 9.045 m², zoals bedoeld als hiervoor in overweging 3, zonder dat één der partijen recht kan doen gelden op enige schadevergoeding, hoe ook genaamd. (...) Eventuele belastingschade ten gevolge van deze transactie komt ten laste van de gemeente en zal worden vastgesteld door een in overleg met verkoper aan te wijzen onafhankelijk bureau.”

In januari 2003 maakt [E], rentmeester/taxateur RT, in opdracht van de gemeente [P] een specificatie van de schadeloosstelling inzake de aankoop van het perceel [ADRES].

De rijkstaxateur agrarische onroerende zaken, de heer [F], schrijft op 21 juli 2003 zijn brief omtrent een opname ter plaatse op 14 mei 2003, waarin hij de waarden van de betreffende onroerende zaken aangeeft naar de peildatum 31 december 2000.

Op 29 maart 2004 is de akte van levering betreffende de hiervoor genoemde verkoop verleden bij de notaris. In deze akte is opgenomen (blz. 2) dat er naast de koopsom een rente van 5%, niet cumulatief, vanaf een juli tweeduizend drie, zijnde € 59.424,66, door de koper is voldaan aan de verkoper. Voorts is door de koper aan de verkoper voldaan een bedrag ad € 41.650 inclusief btw wegens door de gemeente te vergoeden kosten van advies en bijstand. In de akte staat eveneens vermeld (blz. 7): “Alle ontbindende voorwaarden die zijn overeengekomen in de terzake opgemaakte koopovereenkomst of in nadere overeenkomsten die op de koop betrekking hebben, zijn thans uitgewerkt. Verkoper noch koper kan zich terzake van deze koop en levering nog op een ontbindende voorwaarde beroepen.” In artikel 7.1 (lees: artikel 3, Hof) van de leveringsakte is – evenals in (lees: conform het daarin opgenomen, Hof) artikel 7.1 van de hierboven weergegeven koopovereenkomst van 31 maart 2003 – bepaald dat het risico van vergaan of beschadiging van het gekochte met de eigendomsoverdracht overgaat op de gemeente.

Vervolgens zijn de woning en opstallen [ADRES] gesloopt.

Ter behoud van rechten is in de aanslagen van eisers het volledige bedrag van de stakingswinst bij elk in aanmerking genomen.

De in onderdeel 2.11 van de uitspraak van de rechtbank vermelde koopovereenkomst vermeldt onder meer het volgende (waarbij belanghebbenden worden aangeduid als ‘verkoper’, de gemeente (tevens) als ‘koper’ en de verkochte percelen en opstallen als ‘de onroerende zaken’):

De koopovereenkomst, alsmede het verzoek het op grond van deze overeenkomst verschuldigde bedrag beschikbaar te stellen, is besproken tijdens de raadsvergadering van de gemeente [P] van 24 april 2003.

Bij brief van de griffier van 25 september 2013 heeft het Hof onder meer de volgende voorlopige oordelen aan belanghebbende medegedeeld:

In hoger beroep is komen vast te staan dat [belanghebbende 2] in de bezwaarprocedure tegen de buiten de wettelijke termijn vastgestelde aanslag IB/PVV 2003 het aanvullende standpunt heeft ingenomen – onder handhaving van het primaire standpunt dat de aanslag wegens termijnoverschrijding dient te worden vernietigd – dat zij de onder 1 genoemde grond in 2003 van haar ondernemingsvermogen naar haar privévermogen wenst over te brengen en aldus de boekwinst in 2003 wenst te verantwoorden. Tevens staat vast dat het primaire standpunt van belanghebbende is gehonoreerd en dat de aanslag wegens termijn-overschrijding is vernietigd. Deze situatie dient naar 's Hofs oordeel op één lijn te worden gesteld met het geval waarin de aanslag over het desbetreffende jaar onherroepelijk vaststaat, in welk geval het volgens vaste jurisprudentie niet mogelijk is terug te komen van een in de aangifte gedane keuze (vgl. onder meer HR 20 juni 1956, nr. 12.795, BNB 1956/245 en HR 1 mei 1996, nr. 31.167, BNB 1996/221). Het Hof is daarom van oordeel dat het [belanghebbende 2] niet is toegestaan haar keuze (alsnog) ter herzien en dat goed koopmansgebruik in haar geval verplicht tot winstneming in 2004.

In de zaak van [belanghebbende 1] is het Hof van oordeel dat keuzeherziening in beginsel wel is toegestaan, aangezien partijen ter zitting hebben verklaard dat de bezwaarprocedure inzake de aanslag IB/PVV 2003 nog aanhangig is en dat er, gelet op het bij de aanslag in aanmerking genomen correctiebedrag, in elk geval voldoende ‘ruimte’ is om de hiermee gemoeide boekwinst in 2003 in aanmerking te nemen. De vraag doet zich wel voor of de [belanghebbende 1] dit standpunt wenst te handhaven en zo ja, wat daarvan de verdere consequenties zijn.”

Bij brief van 15 oktober 2013 heeft de gemachtigde - voor zover hier relevant – als volgt gereageerd: