Gerechtshof 's-Gravenhage, 26-06-2009, BJ6358, BK-08/00135

GERECHTSHOF ’s-GRAVENHAGE

Uitspraak van de tweede meervoudige belastingkamer d.d. 26 juni 2009

op het hoger beroep van X te Z, tegen de uitspraak van de rechtbank ’s-Gravenhage van 27 februari 2008, AWB 05/9200 IB/PVV, betreffende na te noemen aanslag.

Aanslag, bezwaar en geding in eerste aanleg

1.1. Aan belanghebbende is over het jaar 2003 een aanslag (aanslagnummer 000.00.000.H.36) inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen opgelegd, berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 5.400.

1.2. Belanghebbende heeft tegen deze aanslag bezwaar gemaakt. Bij de uitspraak op be-zwaar heeft de voorzitter van het managementteam van de Belastingdienst /P (hierna: de Inspecteur) de aanslag gehandhaafd.

1.3. Belanghebbende heeft tegen deze uitspraak beroep bij de rechtbank ingesteld. De rechtbank heeft bij de in de aanhef vermelde uitspraak het beroep ongegrond verklaard.

Loop van het geding in hoger beroep

2.1. Belanghebbende is van de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep gekomen bij het Hof. In verband daarmee is door de griffier een griffierecht geheven van € 107. De Inspec-teur heeft een verweerschrift ingediend.

2.2. De mondelinge behandeling van de zaak heeft plaatsgehad ter zitting van het Hof van 1 mei 2009, gehouden te Den Haag. Aldaar zijn beide partijen verschenen. Van het verhandel-de ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt.

Vaststaande feiten

Op grond van de stukken van het geding en het ter zitting verhandelde is, als tussen partijen niet in geschil, dan wel door een van hen gesteld en door de wederpartij niet of onvoldoende weersproken, in hoger beroep het volgende komen vast te staan:

3.1. Belanghebbende heeft zich op 8 juli 1998 jegens de ABN AMRO Bank NV (hierna: de bank) voor een hoofdsom van € 34.033,52 (ƒ 75.000) borg gesteld wegens de door de bank aan de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid A BV (hierna: de BV) ver-strekte kredietfaciliteit. Enig aandeelhouder van de BV was B, de schoonzoon van belang-hebbende. De onderneming van de BV bestond uit de groothandel in im- en export van en het prepareren van bloembollen.

3.2. Op 16 juli 2003 is de BV in staat van faillissement verklaard. Bij brief van 24 septem-ber 2003 heeft de bank belanghebbende aangesproken tot betaling van de hoofdsom van de borgstelling. Op 8 oktober 2003 heeft de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijk-heid C BV, waarvan belanghebbende enig aandeelhouder is, namens hem een bedrag van € 34.033,52 aan de bank betaald. Laatstvermelde BV heeft dit bedrag in rekening-courant met belanghebbende verrekend. Belanghebbende heeft door de betaling als borg een vordering gekregen op de BV ter grootte van € 34.033,52. In het jaar 2004 is het faillissement van de BV beëindigd wegens gebrek aan baten.

3.3. In zijn aangifte inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen voor het jaar 2003 heeft belanghebbende vanwege het oninbaar zijn van de vordering op de BV een bedrag van (afgerond) € 34.034 als negatief resultaat uit overige werkzaamheden wegens ter beschik-kingstelling van vermogen aangegeven. Daardoor is een negatief belastbaar inkomen uit werk en woning aangegeven van € 28.634.

3.4. De Inspecteur heeft bij het vaststellen van de aanslag over het onderhavige jaar geen negatief resultaat uit overige werkzaamheden aanvaard.

Omschrijving geschil en standpunten van partijen

4.1.1. In geschil is of de uit de borgstelling voortvloeiende regresvordering van belangheb-bende op de BV moet worden aangemerkt als een in het maatschappelijk verkeer ongebrui-kelijke terbeschikkingstelling aan een vennootschap waarin een aanverwant in de rechte lijn van belanghebbende een aanmerkelijk belang houdt. Belanghebbende beantwoordt deze vraag bevestigend, de Inspecteur ontkennend.

4.1.2. Tevens is in geschil, indien sprake is van een maatschappelijk ongebruikelijke terbe-schikkingstelling, op welk tijdstip de regresvordering is ontstaan en voor welke waarde de regresvordering op de openingsbalans van de werkzaamheid verschijnt.

4.2. Belanghebbende heeft ter ondersteuning van zijn standpunt – zakelijk weergeven – het volgende aangevoerd. De regresvordering (onder opschortende voorwaarde) is reeds ten tijde van de borgstelling in casu in 1998 ontstaan en de vordering moet - evenals in 1998 - op 1 januari 2001 bij het ontstaan van de werkzaamheid te boek worden gesteld voor nihil met een daartegenover staande schuld aan de bank van nihil. In de visie dat de vordering pas in 2003 ten tijde van de betaling is ontstaan dient de vordering op de openingsbalans voor de nominale waarde te worden opgenomen. In eerstgenoemde visie leidt de betaling in 2003 aan de bank per saldo tot een ten laste van het resultaat te brengen opwaardering van de schuld en in laatstgenoemde visie kan de vordering ten laste van het resultaat worden afge-waardeerd wegens oninbaarheid.

4.4. Voor een nadere uiteenzetting van de standpunten van partijen en de gronden waarop zij deze doen steunen, verwijst het Hof naar de gedingstukken.

Conclusies van partijen

5.1. Belanghebbende concludeert tot vernietiging van de uitspraak van de rechtbank en de uitspraak op bezwaar en tot vermindering van de aanslag tot een berekend naar een belast-baar inkomen uit werk en woning van negatief € 28.351 en – naar het Hof begrijpt – tot het nemen van een verliesvaststellingsbeschikking van € 28.351.

5.2. De Inspecteur concludeert tot ongegrondverklaring van het hoger beroep.

Beoordeling van het hoger beroep

6.1. De rechtbank heeft – voor zover van belang – inzake het geschil het navolgende over-wogen, waarbij voor “eiser” wordt gelezen belanghebbende en voor “verweerder” de Inspec-teur:

4.2. Van deze mogelijkheid tot het stellen van regels is geen gebruik gemaakt. Tussen partij-en is niet is geschil dat de familierelatie tussen B en eiser is begrepen onder de verruiming van verbonden personen zoals bedoelt in voormeld artikellid 3. Van belang is derhalve of sprake is van terbeschikkingstelling en zo ja of deze terbeschikkingstelling is aan te merken als ongebruikelijk.

4.3. Eiser heeft het standpunt ingenomen dat een borg reeds bij het aangaan van een borg-tocht jegens de hoofdschuldenaar beschikt over een regresvordering namelijk onder de opschortende voorwaarde dat hij als borg heeft betaald. Dit baseert eiser onder meer op (civiele) rechtspraak van de Hoge Raad met name het arrest van 3 mei 2002, NJ 2002, 393.

4.5. Voor de vraag of sprake is van een ongebruikelijke terbeschikkingstelling, nodig voor de hier aan de orde zijnde verbonden persoon, oordeelt de rechtbank als volgt. Nu de Wet geen nadere invulling geeft van het criterium dat besloten ligt in de woorden "indien het een in het maatschappelijk verkeer ongebruikelijke terbeschikkingstelling is" (hierna: het ge-bruikelijkheidscriterium) zal de rechtbank voor de uitleg van het gebruikelijkheidsscriterium aansluiting zoeken bij hetgeen in de wetsgeschiedenis en het gepubliceerde beleid is opge-merkt over het doel en de strekking van het criterium.

4.10. Uit de onder 4.6. tot en met 4.9. aangehaalde passages leidt de rechtbank af dat voor de toepassing van het gebruikelijkheidscriterium twee vragen van belang zijn. De eerste vraag is of de desbetreffende overeenkomst of feitelijke verhouding gebruikelijk is. De tweede vraag betreft de condities waaronder de terbeschikkingstelling, waaronder de borgtocht plaatsvindt en met name of deze condities normaal en zakelijk zijn. Daarbij dient, naar volgt uit de eerste alinea van de onder 4.6. aangehaalde passage, niet alleen te worden bezien of de overeenkomst of feitelijke verhouding in het algemeen gebruikelijk is, onderscheidenlijk of de condities waaronder de terbeschikkingstelling plaatsvindt in het algemeen normaal en zakelijk zijn, maar ook of dit het geval is in de tussen betrokkenen bestaande (fami-lie)relatie.

4.11. Aangezien eiser stelt dat sprake is van een ongebruikelijke terbeschikkingstelling en verweerder dit gemotiveerd weerspreekt rust op eiser de bewijslast van deze stelling.

4.12. Voor de beoordeling van het gebruikelijkheidscriterium zijn hier de omstandigheden van belang ten tijde van het aangaan van de borgstelling en het verstrekken van de kredietfa-ciliteiten in 1998 tussen de BV en de bank. Het vermogen dat door eiser ter beschikking is gesteld is immers de regresvordering welke vordering eiser, als aangesproken borg, op de BV heeft verkregen ingevolge artikel 7:866 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW). Uit de borgstellingsovereenkomst blijkt dat deze een voorwaarde vormde en derhalve direct verband hield met het verstrekken van de kredietfaciliteiten door de bank aan de BV Tussen partijen is niet in geschil dat de in 1998 door de bank aan de BV verstrekte kredietfacilitei-ten als zakelijk, in de zin van een tussen onafhankelijke partijen gesloten overeenkomst, kan worden aangemerkt. Derhalve is geen sprake van een situatie dat bij het aangaan van de borgtocht in 1998 al vaststond dat de bank eiser als borg zou aanspreken. Naar het oordeel van de rechtbank is zowel de kredietverschaffing als het sluiten van de daarmee verband-houdende borgstellingsovereenkomst op zich niet ongebruikelijk. Juist niet bij de bestaande familierelatie van (schoon)vader en (schoon)zoon. Het is immers een feit van algemene bekendheid dat bij dergelijke overeenkomsten de borgtochtverplichtingen juist worden aangegaan ten behoeve van vennootschappen waarvan naaste familieleden aandeelhouder zijn. Van een maatschappelijk ongebruikelijke terbeschikkingstelling gegeven de familiere-latie is derhalve naar het oordeel van de rechtbank geen sprake.

4.14. Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep ongegrond te worden verklaard.”.

6.2. Inzake het tijdstip waarop belanghebbende een regresvordering op zijn schoonzoon verkrijgt is het Hof van oordeel dat deze civielrechtelijk reeds is ontstaan ten tijde van het aangaan van de borgstellingovereenkomst met de bank. Daarbij merkt het Hof op dat deze vordering een vordering is onder opschortende voorwaarde, namelijk het intreden van een toestand van niet-betalen door de oorspronkelijke schuldenaar. De omstandigheid dat aan de vordering eerst op een toekomstig tijdstip het voorlopig karakter ontvalt doet aan het voren-staande niet af. Daarbij merkt het Hof op dat in het economische verkeer aan de voorwaar-delijke schuld in beginsel een waarde kan worden toegekend.

6.3. Het Hof is, gelet op de hiervoor in overweging van de rechtbank 4.4 aangehaalde passa-ge uit de parlementaire behandeling, van oordeel dat eerst in het jaar 2003 fiscaalrechtelijk sprake is van een terbeschikkingstelling als bedoeld in artikel 3.92, derde lid, van de Wet. Tussen partijen is overigens niet in geschil dat zulks het geval is, waarbij belanghebbende heeft bepleit dat deze als terbeschikkingstelling kwalificerende vordering reeds ten tijde van de invoering van artikel 3.92 van de Wet, derhalve met ingang van 1 januari 2001, is ont-staan. Inzake de vraag of het borgstellen door belanghebbende als een ongebruikelijke terbeschikkingstelling moet worden geduid, merkt het Hof het navolgende op. Het borgstel-len door belanghebbende namens zijn schoonzoon respectievelijk de BV jegens de bank acht het Hof niet ongebruikelijk. Met hetgeen belanghebbende aan feiten en omstandigheden daarvoor heeft aangevoerd heeft hij het tegenovergestelde niet aannemelijk gemaakt.

6.4. Partijen houdt meer in het bijzonder verdeeld het antwoord op de vervolgvraag of in de onderhavige situatie het niet-bedingen van een vergoeding voor het zich borg stellen onzake-lijk en/of ongebruikelijk is. Belanghebbende heeft aangevoerd dat een onderscheid moet worden aangebracht tussen ongebruikelijk respectievelijk onzakelijk. In de onderhavige situatie is sprake van een gelieerde derde, te weten (schoon)ouder en (schoon)zoon. Het niet-bedingen van een vergoeding kan in beginsel in het maatschappelijk verkeer als onzake-lijk handelen worden gekwalificeerd. In het onderhavige geval is dat naar ’s Hofs oordeel echter anders en kan dat geenszins als ongebruikelijk worden bestempeld. Bij het borg stellen door belanghebbende staat in het onderhavige geval de familierelatie voorop en niet het bedingen van een marktconforme beloning voor een (voorwaardelijke) aansprakelijkstel-ling als de onderhavige. Daarom is het niet-bedingen van een vergoeding weliswaar onzake-lijk maar niet ongebruikelijk, terwijl dat in een situatie met een echte derde wel het geval zou zijn. De bewijslast dat sprake is van ongebruikelijkheid rust op belanghebbende nu zulks ertoe leidt dat het verlies op de regresvordering in mindering op belanghebbendes belastbare inkomen uit werk en woning strekt. Hij heeft echter onvoldoende feiten en omstandigheden aangevoerd op grond waarvan die ongebruikelijkheid kan worden aange-nomen.

6.5. Ten aanzien van het door belanghebbende gedane beroep op het Besluit van de staatsse-cretaris van Financiën van 24 mei 2006, CPP2006/76M, V-N 2006/34.15, onderdeel 14.2.2, (hierna: het Besluit). Daarbij heeft hij nog aangevoerd dat de eis van ongebruikelijkheid in het Besluit niet wordt gesteld. De Inspecteur heeft het standpunt van belanghebbende gemo-tiveerd bestreden. Naar ’s Hofs oordeel kan de onderhavige situatie niet op een lijn worden geplaatst met die in het Besluit nu de borg (belanghebbende) niet als aanmerkelijkbelang-houder van de BV kan worden geduid. Ook overigens faalt het beroep op het meervermelde Besluit nu de borgstelling naar het oordeel van het Hof gelet op de vaststaande feiten en omstandigheden als gebruikelijk moet worden geduid.

6.6. Al hetgeen belanghebbende nog overigens of anderszins heeft aangevoerd leidt niet tot een andersluidend oordeel. De subsidiaire stelling van de Inspecteur dat de borgstelling onzakelijk is en op die grond fiscaal niet in aanmerking kan worden genomen behoeft geen behandeling.

6.7. Gelet op het vorenoverwogene dient te worden beslist als hierna vermeld.

Proceskosten

Het Hof acht geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten.

Beslissing

Het Gerechtshof bevestigt de uitspraak van de rechtbank.

Deze uitspraak is vastgesteld door mrs. U.E. Tromp, J.T. Sanders en B. van Walderveen, in tegenwoordigheid van de griffier mr. Y. Postema. De beslissing is op 26 juni 2009 in het openbaar uitgesproken.

De partij die beroep in cassatie instelt is griffierecht verschuldigd en zal daarover bericht ontvangen van de griffier van de Hoge Raad. In het cassatieberoepschrift kan worden verzocht de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.