Gerechtshof 's-Gravenhage, 11-10-2011, BU3814, BK-10-00808 t-m BK-10-00810

GERECHTSHOF ’s-GRAVENHAGE

Uitspraak van de eerste meervoudige belastingkamer d.d. 11 oktober 2011

in het geding tussen:

inzake het hoger beroep van belanghebbende tegen de uitspraken van de rechtbank ’s-Gravenhage van 30 november 2010, nummers AWB 08/736, 08/737 en 08/738 LEGGW, betreffende de na te noemen van belanghebbende geheven bedragen aan leges.

Heffing, bezwaar en geding in eerste aanleg

1.1. De Inspecteur heeft bij twee facturen, beide gedagtekend 31 juli 2006, en een factuur, gedagtekend 31 oktober 2006, aan belanghebbende leges in rekening gebracht wegens het in behandeling nemen van aanvragen om bouwvergunning(en) voor de bouw dan wel verbouw van de in de betreffende aanslagen, genummerd [nummer 1], [nummer 2] en [nummer 3], omschreven onroerende zaken.

1.2. Bij in één geschrift vervatte uitspraken op bezwaar heeft de Inspecteur belanghebbendes bezwaren gedeeltelijk afgewezen en de aanslagen met nummers [nummer 1], [nummer 2] gehandhaafd en de aanslag [nummer 3] verminderd.

1.3. Belanghebbende heeft tegen de uitspraken op bezwaar beroep bij de rechtbank ingesteld. De rechtbank heeft bij in één geschrift vervatte uitspraken het beroep ongegrond verklaard.

Loop van het geding in hoger beroep

2.1. Belanghebbende is van de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep gekomen bij het Hof. In verband daarmee is door de griffier een griffierecht geheven van € 448. De Inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.

2.2. Voorafgaand aan de zitting heeft tussen het Hof en de Inspecteur een briefwisseling plaatsgevonden (brieven van 28 april 2011 en 18 mei 2011) en zijn van belanghebbende op 10 augustus 2011 nadere stukken ontvangen. Een afschrift van correspondentie en nadere stukken zijn gezonden aan de wederpartij.

2.3. De mondelinge behandeling van de zaak heeft plaatsgehad ter zitting van het Gerechtshof van 23 augustus 2011, gehouden te ’s-Gravenhage. Aldaar zijn beide partijen verschenen. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt.

2.4. Het Hof heeft bij brief van 30 augustus 2011 de Minister van Veiligheid en Justitie, door tussenkomst van de Raad voor de Rechtspraak (hierna: de Raad) in het geding betrokken. Een afschrift van die brief is op dezelfde datum gezonden aan belanghebbende en de Inspecteur.

2.5. De Inspecteur heeft op 21 september 2011 aan het Hof een reactie gezonden op de brief van 30 augustus 2011. De Raad heeft op de brief van het Hof geantwoord bij schrijven van 30 september 2011. Een afschrift van de correspondentie is gezonden aan belanghebbende, de Inspecteur en de Raad.

Verordening

3.1. De raad van de gemeente Leidschendam-Voorburg heeft in zijn openbare vergadering van 2 november 2004 vastgesteld de gewijzigde Verordening op de heffing en invordering van leges 2005 (hierna: de Verordening), met de daarbij behorende tarieventabel. Blijkens de inhoud van de gedingstukken is de Verordening op de wettelijk voorgeschreven wijze bekendgemaakt.

3.2. De Verordening houdt, voor zover te dezen van belang, het volgende in:

3.3. De Tarieventabel bevat onder meer de volgende bepalingen:

Vaststaande feiten

Op grond van de stukken van het geding en het ter zitting verhandelde is, als tussen partijen niet in geschil, dan wel door een van hen gesteld en door de wederpartij niet of onvoldoende weersproken, in hoger beroep het volgende komen vast te staan:

4.1. Belanghebbende is op [datum] opgericht. In het handelsregister van de Kamer van Koophandel is als bedrijfsomschrijving van belanghebbende opgenomen: “Stichting en exploitatie van woningen”.

4.2. Belanghebbende heeft op 15 en 16 december 2005 bij burgemeester en wethouder van de gemeente Leidschendam-Voorburg aanvragen ingediend voor het verlenen van vergunningen voor het bouwen van twee appartementencomplexen en een garage en voor het gedeeltelijk veranderen van woningen in die gemeente.

4.3. Bij de bestreden aanslagen zijn uiteindelijk na bezwaar respectievelijk € 108.632,73, € 79.477,73 en € 74.171,02 aan leges in rekening gebracht.

Omschrijving geschil en standpunten van partijen

5.1. Tussen partijen is in geschil of de legestarieven in strijd met het bepaalde in artikel 229b van de Gemeentewet dan wel in strijd met het bepaalde in artikel 3.2 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de Awb) en/of het zorgvuldigheidsbeginsel zijn vastgesteld, welke vragen belanghebbende bevestigend en de Inspecteur ontkennend beantwoordt.

5.2. Belanghebbende heeft ter ondersteuning van haar standpunt - zakelijk weergegeven - het volgende aangevoerd.

5.2.1. De gemeenteraad had ten tijde van het vaststellen van de Tarieventabel en de Verordening niet de beschikking over een zorgvuldig opgestelde raming van kosten en baten die zijn verbonden aan de legesheffing en heeft deze derhalve niet ten grondslag kunnen leggen aan de vaststelling van de legestarieven, zodat toetsing aan de opbrengstnorm van artikel 229b van de Gemeentewet onmogelijk is.

5.2.3. Belanghebbende betwist de kostendekkendheid van de Legesverordening. De kostentoerekening die de Inspecteur uiteindelijk heeft verstrekt is niet voldoende inzichtelijk gemaakt. Er is bijvoorbeeld geen inzicht gegeven in de directe en indirecte kosten.

5.2.4. In de ramingen van opbrengsten en kosten voor het jaar 2005 ontbreken de kosten en verwachte baten van een aantal diensten waarvoor ingevolge de Verordening leges geheven kan worden (hoofdstuk I Algemeen, hoofdstuk II Bestuurstaken, Hoofdstuk VI Gemeentearchief, Hoofdstuk VII Kiezersregister en hoofdstuk VIII Kadaster). Zonder die gegevens is de gehele Verordening niet te toetsen. Het oordeel van de rechtbank dat het waarschijnlijk diensten van geringe omvang betreft, is onbegrijpelijk.

5.2.7. Belanghebbende maakt aanspraak op vergoeding van (immateriële) schade wegens overschrijding van de redelijke termijn voor de behandeling in bezwaar door de Inspecteur en de beslechting van het geschil in beroep door de rechtbank.

5.3. De Inspecteur heeft de standpunten van belanghebbende gemotiveerd bestreden en houdt de juistheid van de in rekening gebrachte bedragen aan leges staande.

5.3.1. De Inspecteur heeft gesteld dat de legestarieven zodanig zijn vastgesteld dat geen sprake is van een meer dan kostendekkende heffing. De onderdekking is dusdanig groot dat op voorhand aannemelijk is dat aan de in artikel 229b van de Gemeentewet gestelde voorwaarde is voldaan, ook in het geval de door belanghebbende gestelde onvolkomenheden in aanmerking worden genomen. Alle gegevens die relevant zijn voor de beoordeling van de in geschil zijnde vraag zijn aanwezig in de begroting. De wijze en het tijdstip waarop inzicht is geboden in de geraamde baten en lasten is niet bepalend voor de beantwoording van de vraag of de geraamde opbrengsten de geraamde lasten overtreffen. Dat inzicht kan dus ook worden verschaft op basis van de gemeentelijke begroting.

5.3.2. De diensten die ontbreken in de kostenonderbouwing zijn vanwege geringe omvang niet in de onderbouwing betrokken en maken de onderdekking niet goed. De omstandigheid dat in sommige gevallen slechts alleen lasten zijn opgevoerd en geen baten houdt overigens niet in dat de kosten van die activiteiten niet verhaalbaar kunnen zijn.

5.3.3. De activiteit van de informatievoorziening staat in een meer dan zijdelings verband met de legesheffing. De kosten voor de beschikkingen milieubeheer zijn niet in de kostenonderbouwing opgenomen. Er zijn geen kosten van handhaving in de kostenonderbouwing opgenomen. De kosten van de brandweer houden meer dan zijdelings verband met de legesheffing.

5.4. Voor een verdere uiteenzetting van de gronden waarop partijen hun standpunten doen steunen verwijst het Hof naar de gedingstukken.

Conclusies van partijen

6.1. Het hoger beroep van belanghebbende strekt tot vernietiging van de uitspraak van de rechtbank en de uitspraken op bezwaar en tot vermindering van de in rekening gebrachte leges tot nihil en tot het toekennen van een schadevergoeding.

6.2. De Inspecteur heeft geconcludeerd tot bevestiging van de uitspraken van de rechtbank.

Oordeel van de rechtbank

7. De rechtbank heeft het beroep ongegrond verklaard na - voor zover van belang - het volgende te hebben overwogen:

2.11 Bij de beantwoording van de vraag of de opbrengstlimiet is overschreden, neemt de rechtbank het arrest van de Hoge Raad van 24 april 2009, 07/12961, LJN BI1968, tot leidraad. Derhalve stelt de rechtbank voorop dat een geschil over, kort gezegd, limietoverschrijding procesrechtelijk hierdoor wordt gekenmerkt dat niet de belanghebbende die het geschilpunt opwerpt, maar de heffingsambtenaar de partij is die beschikt over de gegevens die noodzakelijk zijn voor de beoordeling van dat geschilpunt. Die omstandigheid leidt tot de hierna te omschrijven (verzwaarde) eisen aan de motivering die [de Inspecteur] geeft voor zijn betwisting dat de limiet is overschreden.

2.12 Omdat [belanghebbende] aan de orde stelt of de in artikel 229b, lid 1, van de Gemeentewet bedoelde geraamde baten de in die bepaling bedoelde geraamde "lasten ter zake" hebben overschreden, dient [de Inspecteur] inzicht te verschaffen in de desbetreffende ramingen. Naar het oordeel van de rechtbank heeft [de Inspecteur] dit inzicht verschaft door de overlegging van een op de primitieve begroting van de gemeente Leidschendam-Voorburg voor het jaar 2005 gebaseerd overzicht van de gemeentelijke uitgaven en inkomsten ter zake van de in de Verordening genoemde diensten (hierna: het overzicht). Volgens het overzicht bedragen de begrote uitgaven ter zake van de in de Verordening genoemde diensten in totaal € 6.925.071 en de ter zake van deze diensten begrote inkomsten in totaal € 1.659.820. Met betrekking tot de “beschikkingen bouwen” vermeldt het overzicht € 1.633.201 aan begrote uitgaven en € 443.000 aan begrote inkomsten.

2.14 Kennelijk is [belanghebbende] de opvatting toegedaan dat indirecte kosten niet door middel van legesheffing in rekening kunnen worden gebracht aan degenen die het genot van de verleende diensten hebben. Deze opvatting vindt geen steun in de wet en de jurisprudentie. Uit onder meer HR 31 maart 1999, nr. 33 427, BNB 1999/221, HR 2 december 2005, nr. 39 275, BNB 2006/67, HR 4 juni 2010, nr. 08/00313, BNB 2010/234 en HR 4 juni 2010, nr. 08/00314, BNB 2010/235, volgt dat alle (directe of indirecte) kosten die meer dan zijdelings verband houden met de diensten ter zake waarvan leges worden geheven, in de ramingen van de “lasten ter zake” kunnen worden betrokken. Daarbij dient ervan te worden uitgegaan dat kostenposten slechts dan niet (geheel of ten dele) als door middel van legesheffing te verhalen kosten kunnen worden aangemerkt, indien zij geheel of nagenoeg geheel, dat wil zeggen voor 90% of meer, andere doeleinden dienen (vergelijk HR 4 juni 2010, nr. 08/00313, BNB 2010/234). Gelet op het een en ander dient de heffingsambtenaar nadere inlichtingen over de indirecte kosten van de in de legesheffing betrokken diensten te verstrekken die - indien mogelijk - buiten twijfel stellen dat de door [belanghebbende] genoemde indirecte kosten voor 10% of meer worden gemaakt ten behoeve van de verlening van met leges belaste diensten. Naar het oordeel van de rechtbank heeft [de Inspecteur] met het overzicht en de daarop door hem gegeven toelichting deze nadere inlichtingen verstrekt. Anders dan [belanghebbende] meent, verplicht artikel 212 van de Gemeentewet [de Inspecteur] niet tot een verdergaande uitwerking of detaillering van de ramingen ten behoeve van de toetsing van de tarieven aan de opbrengstlimiet.

2.15 Voor zover [belanghebbende] stelt dat de in de door [de Inspecteur] verstrekte informatie begrepen feitelijke gegevens onjuist zijn draagt [belanghebbende], tegenover de gemotiveerde betwisting van deze stelling door [de Inspecteur], de bewijslast daarvan. Naar het oordeel van de rechtbank is hetgeen [belanghebbende] ter weerlegging van het overzicht en de daarop gegeven toelichting heeft aangevoerd, niet, althans onvoldoende, toegespitst op door haar in twijfel getrokken, in het overzicht opgenomen kostenposten met een voor de toepassing van de opbrengstlimiet relevante omvang, zodat [belanghebbende] daarmee niet aannemelijk maakt dat de in de door [de Inspecteur] verstrekte informatie begrepen feitelijke gegevens onjuist zijn.

2.16 [Belanghebbende] stelt dat, omdat in het overzicht de hoofdstukken 1 (Algemeen), 2 (Bestuurszaken), 6 (Gemeentearchief), 7 (Kiezersregister) en 8 (Kadaster) van de Tarieventabel ontbreken, het overzicht geen volledig inzicht geeft in de ramingen van de baten van de legesheffing en de lasten ter zake. Deze stelling kan, wat er overigens van zij, naar het oordeel van de rechtbank de conclusie dat de opbrengstlimiet is overschreden niet dragen. Hierbij neemt de rechtbank het volgende in aanmerking.

2.17 Anders dan [belanghebbende] kennelijk meent is de wijze waarop inzicht is geboden in de geraamde baten en lasten ter zake van de diensten niet bepalend voor het antwoord op de vraag of de geraamde opbrengsten de geraamde lasten overtreffen. Zoals hiervoor is overwogen heeft [de Inspecteur], met het overzicht en de toelichting daarop, inzicht verschaft in de desbetreffende ramingen. Dat in het overzicht een aantal hoofdstukken van de Tarieventabel buiten beschouwing is gelaten, doet daaraan niet af. Kennelijk zijn de baten en de uitgaven van de in deze hoofdstukken vermelde diensten vanwege hun relatief geringe omvang (de opmerking in de brief van 11 november 2008, waarbij [de Inspecteur] het overzicht heeft overgelegd, dat ramingen beneden een bedrag van € 5.000 buiten beschouwingen zijn gelaten, wijst daarop) of om andere redenen niet afzonderlijk begroot. Dat brengt niet mee dat [de Inspecteur] in onvoldoende mate inzicht heeft verschaft in de ramingen van baten en lasten ter zake van de diensten, noch dat de geraamde baten de geraamde lasten ter zake hebben overschreden.

2.18 Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen is de rechtbank van oordeel dat de in artikel 229b, lid 1, van de Gemeentewet bedoelde geraamde baten de in dat artikel bedoelde geraamde "lasten ter zake" niet hebben overschreden.

2.20 De onder 2.19 door de rechtbank gewogen en afdoende bevonden vastlegging van de wijze waarop en de mate waarin de gemeente de geraamde kosten van de in de Tarieventabel opgenomen diensten door legesheffing beoogt te dekken, biedt geen steun aan de stelling van [belanghebbende] dat de legestarieven in strijd zijn met de algemene rechtsbeginselen, waaronder het willekeurverbod. Ook de overigens door [belanghebbende] aangevoerde feiten kunnen deze stelling niet dragen. Bij dit oordeel neemt de rechtbank het volgende in aanmerking.

2.21 Aan de gemeentelijke wetgever (de gemeenteraad) komt, binnen de in artikel 219, lid 2 (geen afhankelijkheid van het inkomen, de winst of het vermogen), en artikel 229b, lid 1 (de opbrengstlimiet), van de Gemeentewet gestelde grenzen, bij de vaststelling van (de hoogte en de differentiatie) van de legestarieven een ruime beoordelingsvrijheid toe. Zijn oordeel dient te worden geëerbiedigd tenzij het van redelijke grond is ontbloot. De raad van de gemeente Leidschendam-Voorburg is bij de vaststelling van (de hoogte en de differentiatie) van de legestarieven deze ruime beoordelingsvrijheid niet te buiten gegaan. Hetgeen [belanghebbende] heeft gesteld over kruissubsidiëring binnen de Verordening en ruwheden in de tariefstelling van de (bouw)leges - de rechtbank laat de gegrondheid van deze stellingen uitdrukkelijk in het midden - brengt, ook al zouden de kruissubsidiëring en de ruwheden zich in de door [belanghebbende] genoemde mate voordoen, naar het oordeel van de rechtbank niet mee dat de raad van de gemeente Leidschendam-Voorburg, door de in de Tarieventabel opgenomen tarieven vast te stellen, heeft gehandeld in strijd met de algemene rechtsbeginselen, in het bijzonder het willekeurverbod.

Beoordeling van het hoger beroep

7.1. Artikel 229b van de Gemeentewet stelt aan verordeningen als de onderhavige de eis dat de tarieven zodanig worden vastgesteld dat de geraamde baten van de rechten niet uitgaan boven de geraamde lasten ter zake (hierna: de opbrengstlimiet). Daartoe dient te worden beoordeeld “of de kostendekking van de gehele verordening niet boven de 100 percent uitgaat” (Kamerstukken II 1989/90, 21 591, nr. 3, blz. 61). In het kader van deze beoordeling van de opbrengstlimiet mag niet van de gemeente worden verlangd dat zij van alle in de verordening en de tarieventabel opgenomen diensten afzonderlijk op controleerbare wijze vastlegt hoe zij de kosten ter zake daarvan heeft geraamd (HR 4 februari 2005, nr. 38860, LJN AP1951, BNB 2005/112).

7.4. In het onderhavige geval gaat de totale geraamde opbrengst van de leges niet uit boven de totale geraamde kosten. Dat blijkt uit het door de Inspecteur voor de rechtbank op 11 november 2008 overgelegde overzicht dat leidt tot € 1.659.820 aan opbrengsten en € 6.925.071 aan kosten. Een en ander is afgeleid uit de primitieve begroting voor het jaar 2005. Het is, gelet op dit overzicht alsmede op de door de Inspecteur in de stukken daarop gegeven toelichting, aan belanghebbende om de juistheid daarvan te betwisten door feiten en omstandigheden te stellen en zonodig aannemelijk te maken, die kunnen leiden tot het oordeel dat de opbrengstlimiet wel is overschreden, een en ander volgens de lijnen van de bewijslevering uiteengezet in het arrest van de Hoge Raad van 24 april 2009, nr. 07/12961, LJN BI1968, BNB 2009/159. Het Hof merkt op dat dit niet inhoudt dat op belanghebbende een verzwaarde bewijslast is gelegd.

7.5. Het Hof neemt de overwegingen 2.14, 2.16 en 2.17 van de rechtbank over en maakt deze tot de zijne.

7.6. Het Hof neemt verder bij het in 7.4 gegeven oordeel het volgende in aanmerking.

7.7. Ten aanzien van de niet in het overzicht genoemde diensten waarop de hoofdstukken I (Algemeen), II (Bestuurszaken), VI (Gemeentearchief), VII (Kiezersregister) en VIII (Kadaster) van de Tarieventabel zien, heeft de Inspecteur bevestigd - en het Hof acht dit ook geloofwaardig - dat de in die hoofdstukken vermelde diensten vanwege hun relatief geringe omvang zijn geraamd op bedragen van ten hoogste € 5.000 en daarom buiten beschouwing zijn gelaten. Het Hof ziet geen reden om bij diensten van relatief geringe omvang in baten en lasten als hier sprake van is een afzonderlijke toerekening te verlangen.

7.8. Voor zover belanghebbende betoogt dat een rechtstreeks verband is vereist tussen de hoogte van de geheven leges enerzijds en de omvang van de verstrekte diensten dan wel de door de gemeente gemaakte kosten anderzijds, zoals belanghebbende bij verscheidene posten als de gehandicaptenparkeerkaarten en de kosten van het servicecentrum bepleit, is dit betoog onjuist (vgl. HR 24 december 1997, nr. 32.569, LJN AA3345). Het Hof verwerpt daarom de stellingen onder E, F, I, J en K.

7.10. Anders dan belanghebbende stelt (stelling B) is niet aannemelijk dat bij de productgroep Beschikkingen Bouwen, onder de kosten van bouwvergunningen kosten voor handhaving, anders dan de inspectie en handhaving tijdens de bouw van hetgeen in de vergunning is bepaald, zijn begrepen die geen deel kunnen uitmaken van de kosten die kunnen worden toegerekend aan de legesheffing.

7.11. De omstandigheid dat tegenover de baten van sommige groepen van diensten (WRO-vrijstellingen) geen kosten aan leges zijn geraamd (stelling A) maar wel opbrengsten, geeft evenmin aanleiding te veronderstellen dat de kosten niet juist zijn geraamd in het licht van de hiervoor onder 7.3 verwoorde toets. Het Hof acht overigens aannemelijk dat de opbrengsten van de laatstgenoemde groep van diensten reeds zijn begrepen in een andere post, namelijk de leges voor bouwvergunningen, en dat deze dus niet zijn uitgesplitst.

7.12. Het Hof volgt belanghebbende in haar standpunt dat de kosten voor naturalisatie en milieubeheer geen deel mogen uitmaken van de kostenramingen bij de toetsing aan de opbrengstlimiet, aangezien de diensten die daarvoor worden verricht niet zijn onderworpen aan legesheffing (stellingen D en H). Dit betekent dat de totale geraamde kosten dienen te worden verminderd met € 41.649 (naturalisatie) respectievelijk € 306.910 (milieubeheer), in totaal derhalve met € 348.559.

7.13. Met betrekking tot het gestelde onder G overweegt het Hof het volgende. Belanghebbende stelt dat de gemeente te veel uren aan het verlenen van een bouwvergunning heeft toegerekend, namelijk 42 uren, welke stelling is gebaseerd op een onderzoek waaruit een landelijk gemiddelde van 14,36 uren zou volgen. Het Hof volgt belanghebbende niet in die stelling. De Inspecteur heeft de representativiteit van het onderzoek gemotiveerd betwist. Het voert te ver om een dergelijk aantal uren tot algemene norm te verheffen en zonder meer aannemelijk te achten dat een aantal van 42 uren daaraan nooit zou kunnen zijn besteed.

7.15. Aldus is voldoende inzicht geboden in de desbetreffende ramingen, zoals vereist volgens het arrest van de Hoge Raad van 24 april 2009, nr. 07/12961, LJN BI1968. De wetgever heeft voor het onderwerpelijke heffingsjaar een verdergaande specificatie of toetsing van de ramingen aan de werkelijke gemaakte kosten en opbrengsten niet voorgeschreven in het kader van de hier aan te leggen toets.

7.16. De Verordening en de daarbij horende Tarieventabel berusten op artikel 229 van de Gemeentewet. De billijkheid van op de voet van dat artikel getroffen legesverordeningen is in het algemeen aan het oordeel van de rechter onttrokken. Voor onverbindendverklaring is eerst plaats ingeval een regeling zou zijn getroffen die in strijd is met enig in het algemeen rechtsbewustzijn levend beginsel van behoorlijke wetgeving, in die zin dat het op voorhand duidelijk moet zijn geweest dat zij moet leiden tot een legesheffing die de wetgever bij het toekennen van de bevoegdheid aan de gemeentelijke wetgever tot het heffen van leges niet op het oog kan hebben gehad.

7.17. Noch uit de tekst van de wet, noch uit de daaraan ten grondslag liggende parlementaire behandeling blijkt dat de gemeente verplicht was een degressief tarief in de Verordening op te nemen of in de tariefstelling een limiet op te nemen (vgl. HR 14 augustus 2009, nr. 43.120, LJN BI1943).

Immateriële schadevergoeding

Proceskosten en griffierecht

9.1. Het Hof acht termen aanwezig de Inspecteur te veroordelen in de door belanghebbende gemaakte proceskosten, waarbij het Hof, gelet op de inhoud van de desbetreffende dossiers, de zaken met BK-10/00808 tot en met BK-10/00810 aanmerkt als samenhangende zaken in de zin van artikel 3 van het Besluit proceskosten bestuursrecht. Het Hof stelt deze kosten, op de voet van artikel 8:75 van de Awb in verbinding met het vorengenoemde Besluit en de daarbij behorende bijlage, voor de vorenbedoelde zaken tezamen vast op € 2.518,50 wegens beroepsmatig verleende rechtsbijstand voor de rechtbank en voor het Hof (2,5 punten à € 322 in beroep en 2 punten à € 437 x 1,5 (gewicht van de zaak) en € 483 wegens beroepsmatig verleende rechtsbijstand in de bezwaarfase (2 punten à € 161 x 1,5 (gewicht van de zaak), in totaal derhalve op € 3.001,50.

9.2. Voorts dient aan belanghebbende het voor de behandeling door de rechtbank gestorte griffierecht van € 285, alsmede het voor de behandeling in hoger beroep gestorte griffierecht van € 448 te worden vergoed, alsmede de vergoeding wegens immateriële schade van € 1.500.

Beslissing

Deze uitspraak is vastgesteld door mrs. P.J.J. Vonk, H.A.J. Kroon en Chr.Th.P.M. Zandhuis in tegenwoordigheid van de griffier mr. Y. Postema. De beslissing is op 11 oktober 2011 in het openbaar uitgesproken.

De partij die beroep in cassatie instelt is griffierecht verschuldigd en zal daarover bericht ontvangen van de griffier van de Hoge Raad. In het cassatieberoepschrift kan worden verzocht de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.