Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 03-08-1999, AA6495, 95/00635

BELASTINGKAMER

Nr. 95/00635

Aan belanghebbende is voor het jaar 1992 een aanslag inkom-stenbelasting/pre-mie volksverzekeringen opgelegd naar een belastbaar inkomen van fl. 44.825,=. Deze aanslag is, na tijdig daartegen door belanghebbende gemaakt bezwaar, bij de bestre-den uitspraak gehandhaafd.

Belanghebbende is van die uitspraak tijdig en op regelmatige wijze in beroep gekomen bij het Hof. Terzake van dit beroep heeft de Griffier van belangheb-bende een recht geheven van fl. 75,=. De Inspec-teur heeft het beroep bij vertoog-schrift bestre-den.

De mondelin-ge behandeling van de zaak heeft met gesloten deuren plaatsgehad ter zitting van het Hof van 20 febru-ari 1997 te 's-Hertogenbosch. Daar zijn toen versche-nen en gehoord de heer mr.B, verbonden aan M, advocaten en belas-tingadviseurs te U, als gemach-tig-de van belangheb-bende, tot bijstand vergezeld van de heer S, bestuurslid van de na te melden te Amsterdam gevestigde Stich-ting Werk van Maria, Mannelijke Tak, en van de heer J, alsmede, namens de Inspec-teur, de heer H, bijgestaan door de heer mr. G, beiden verbonden aan de vorenge-noemde eenheid van de rijksbelasting-dienst.

Belanghebbende heeft te dezer zitting een pleitnota voorgedra-gen en exempla-ren daarvan overgelegd aan het Hof en aan de Inspecteur. Het Hof rekent deze pleitnota tot de stukken van het geding. Voorts heeft belanghebbende te dezer zitting met toestemming van de Inspecteur twee boekwerkjes overgelegd, te weten

-Opera di Maria, statuti generali (hierna: de statuten of stat.), en

-Opera di Maria, regolamento della sezione dei foco-larini (hierna: het reglement of regl.).

2.6. Alleen de President van de Focolarebeweging beslist welke goederen worden verworven of vervreemd (art. 26 stat.). Het beheer daarvan vindt plaats door de verschillende secties, takken, bewegingen en zones, maar de eigendom blijft in begin-sel berusten bij de Focolarebeweging (art. 27 stat.).

De President benoemt voor elke zone twee verantwoordelijke vertegenwoordi-gers (artt. 90 en 105 stat.). Deze vertegenwoor-digers mogen met toestemming van de President enti-teiten naar locaal recht oprichten welke geld en goede-ren mogen ver-werven ter berei-king van het doel van de beweging (art. 110 stat.). De te Amsterdam gevestigde Stichting Werk van Maria, Manne-lijke Tak, (hierna: de Stich-ting) is een dergelijke entiteit en is als zodanig eigenaar van alle in Neder-land gele-gen onroe-rende zaken van de Focolare-bewe-ging.

2.10. Blijkens de artikelen 49 tot en met 53 van de statuten is de zorg voor het welzijn en bij ziekte en overlijden in de eerste plaats een eigen verantwoordelijk-heid van de leden tegenover de Focolarebeweging, maar uiteinde-lijk is die zorg een gemeenschap-pelijke verant-woorde-lijkheid. Zieken worden blijkens artikel 52 van de statuten op elke moge-lijke wijze en met de daartoe beschik-bare midde-len verzorgd. Ook de zorg bij overlijden is gemeen-schappelijk (artt. 39 tot en met 45 regl.).

Tegenover de plicht huis en werkkring te verlaten, staat het recht op onderdak en op scholing.

2.14. Kandidaten, proefleden en leden met tijdelijke geloften kunnen reeds uit de sezione dei focolarini worden verwij-derd als daar serieu-ze en juiste gron-den voor bestaan (artt. 78 tot en met 80 regl.).

Een lid met eeuwigdurende geloften kan daarentegen alleen uit de sezione wor-den gezet wanneer hij ernstig in strijd met statuten en regle-ment heeft gehandeld (art. 81 regl.). Een lid met eeuwig-duren-de geloften kan bovendien niet uit zijn lid-maat-schap worden gezet vanwege fysieke of geestelijke gebreken ontstaan na de eeu-wigdurende geloften en ook niet wegens zulke ziekten voor-dien ontstaan tenzij van verzwijging sprake is geweest (art. 83 regl-.).

giften in de vorm van termijnen van lijfrente fl. 10.000,=

overige giften fl. 5.480,75

drempel: 1% van het onzuivere

inkomen ad fl. 49.825,= fl. 498,25

fl. 4.982,50

totaal fl. 14.982,50.

Evenvermeld bedrag van fl. 4.982,50 aan overige giften komt overeen met 10% van belanghebbendes onzuiver inkomen.

In een bijlage bij deze aangifte komt de volgende passage voor:

"Belastingplichtige heeft als intern lid van de Focolarebeweging, ook genoemd Werk van Maria, welke religieuze leefgemeenschap rechtspersoonlijkheid bezit volgens het kerkelijk recht, en welke ingevolge artikel 2 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek als zodanig erkend is naar Nederlands recht, de gelofte van armoede afgelegd en op grond hiervan zijn gehele inkomen over 1992 aan genoemde gemeenschap afgedragen - afdracht die voor een gedeelte tot uitdrukking wordt gebracht in een notariële akte van lijfrente - reden waarom hij voor de rest van het afgedragene onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad der Nederlanden nr. 12979 van 19-12-1956 (Hof: gepubliceerd in onder meer BNB 1957/46), in aanmerking wenst te komen voor de maximale vermindering.".

3.2. De Inspecteur voert ter verdediging van zijn standpunt - kort en zakelijk weergegeven - aan dat tussen belanghebbende, een focolarino met een tijdelijke gelofte van armoede, en een kloosterling met een eenvoudige gelofte van armoede geen te dezen relevant verschil bestaat en dat de Hoge Raad ten aanzien van een dergelijke kloosterling heeft beslist dat diens verplichting om zijn inkomsten af te staan aan de Orde of de Congregatie waartoe hij behoort, deel uitmaakt van het geheel van rechten en verplichtingen dat tussen hem en die Orde of die Congregatie bestaat en dat de voldoening aan een zodanige verplichting niet is te beschouwen als een periodieke uitkering in de zin van artikel 16, eerste lid, onder 2°, onderdeel b, van het Besluit op de Inkomstenbelasting 1941. De Inspecteur verwijst daarbij naar het arrest van de Hoge Raad van 3 februari 1954, BNB 1954/87.

Verder stelt de Inspecteur dat het de bedoeling van de wetgever is geweest alleen als aftrekbare giften in aanmerking te nemen termijnen van lijfrente die vóór de wetswijziging per 1 januari 1984 als periodieke uitkering aftrekbaar waren. De onderhavige uitke-ring was volgens de Inspecteur als gevolg van evenvermeld arrest niet aftrekbaar als persoonlijke verplichting en is dat derhalve nadien ook niet als gift.

Tenslotte stelt de Inspecteur dat nu de notariële akte is verleden op 20 december 1991 en de eerste termijn is verschuldigd vóór of uiterlijk op 31 december 1991 niet is voldaan aan de in artikel 47, tweede lid, van de Wet op de inkomstenbelasting 1964 (tekst 1992; hierna: de Wet) gestelde eis dat de termijnen gedurende vijf of meer jaren ten minste jaarlijks worden uitgekeerd.

Belanghebbende voert - eveneens kort en zakelijk weergegeven - hiertegenover aan dat de gelofte van armoede een hoofdzakelijk hymnisch karakter heeft en dat een dergelijke gelofte slechts een niet afdwingbare intentie tot vrijgevigheid blootlegt. De gelofte van armoede is niet opgenomen in de statuten, maar uitsluitend in het reglement. Het reglement maakt geen onderdeel uit van de statuten en is, anders dan de statuten, niet goedgekeurd door het Vaticaan. De geloften van de focolarini maken derhalve in afwijking van de geloften van kloosterlingen geen deel uit van de aan het kerkelijk recht onderworpen regels. Nu geen sprake is van verplichtingen die voortvloeien uit het kerkelijk recht noch van verplichtingen die voortvloeien uit het interne recht van een zedelijk lichaam kan niet worden geconcludeerd dat sprake is van verplichtingen waarvan ook naar burgerlijk recht de nakoming verplicht is.

Belanghebbende betwist dat niet is voldaan aan de eis dat de termijnen gedurende vijf of meer jaren ten minste jaarlijks worden uitgekeerd.

3.3. Partijen doen hun evenvermelde standpunten steunen op de gronden welke daartoe door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken, waaronder voor wat belanghebbende betreft de door hem ter zitting voorgedragen en overgelegde pleitnota, van al welke stukken de inhoud als hier ingevoegd moet worden aangemerkt.

Ter zitting hebben zij hieraan nog het volgende, zakelijk weergegeven, toegevoegd:

Belanghebbende:

Ten tijde van het verlijden van de notariële akte op 20 december 1991 bezat belanghebbende geen vermogen van enige betekenis en waren zijn inkomsten uit andere bronnen dan arbeid te verwaarlozen. De kans dat een en ander gedurende de looptijd van de lijfrente zou veranderen, was eveneens te verwaarlozen.

Slechts in uitzonderingsgevallen zou belanghebbende van de Focolarebeweging schenkingen mogen doen aan instellingen die, anders dan de Stichting, niet tot de Focolarebeweging behoren.

Het beloop van belanghebbendes verplichtingen jegens de Focolarebeweging bedraagt in het onderhavige jaar circa

fl. 37.000,=, terwijl de waarde van zijn recht op levensonderhoud, huisvesting etc. ongeveer fl. 13.350,= bedraagt. Het verschil tussen deze beide bedragen (het excedent van de verplichtingen boven de rechten) maakt geen deel uit van een eventueel tussen belanghebbende en de Focolarebeweging bestaand geheel van rechten en verplichtingen en is derhalve aftrekbaar als gift.

Aanspraak wordt gemaakt op vergoeding van proceskosten als bedoeld in artikel 5a van de Wet administratieve rechtspraak belastingzaken. De voor vergoeding in aanmerking komende kosten bestaan uitsluitend uit de kosten van de aan belanghebbende in verband met de behandeling van het beroep bij het Hof door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

De Inspecteur:

De op pagina zes, onder punt 1, van het vertoogschrift betrokken stelling dat sprake is van een schijnhandeling, wordt ingetrokken.

In de eerste regel van de uitspraak op het bezwaarschrift moet het aldaar voorkomende jaartal 1994 worden gelezen als 1993.

Geen aanspraak wordt gemaakt op vergoeding van proceskosten.

3.4. Belanghebbende concludeert tot vernietiging van de be-streden uitspraak en vermindering van de aanslag tot een naar een belastbaar inkomen van fl. 34.-825,=.

De Inspecteur concludeert tot bevestiging van zijn uitspraak.

4.2. Voorts gaat het Hof er gelet op de verklaring van belanghebbende ter zitting

-dat hij ten tijde van het verlijden van de notariële akte op 20 december 1991 geen vermogen van enige betekenis bezat,

dat zijn inkomsten uit andere bronnen dan arbeid waren te verwaarlozen en

dat de kans dat een en ander gedurende de looptijd van de uitkeringen zou veranderen, eveneens was te verwaarlozen,

4.6. Bovendien is het Hof van oordeel dat de gehoudenheid van belanghebbende tot het aan de Focolarebeweging afstaan van zijn arbeidsinkomsten deel uitmaakt van het geheel van rechten en verplichtingen dat tussen belanghebbende en de Focolarebeweging bestaat. Indien deze rechten en verplichtingen niet civielrechtelijk kunnen worden afgedwongen - gelijk belanghebbende stelt, doch het Hof onder 4.4 heeft verworpen -, dan is in ieder geval sprake van een geheel van natuurlijke verbintenissen, te weten de natuurlijke gehoudenheid van de Focolarebeweging tot het aan haar leden verstrekken van onder andere onderdak, levensonderhoud en verzorging in geval van ziekte en de natuurlijke gehoudenheid van de focolarini tot het afstaan van hun arbeidsinkomsten, een en ander voortvloeiende uit de gehele opzet van de Focolarebeweging, waarin de focolarini hun geloften onderhouden en daartoe door de Focolarebeweging in staat worden gesteld en derhalve uiteindelijk voortvloeiende uit het toetreden van de focolarini tot de Focolarebeweging en hun voortdurende lidmaatschap daarvan (zie het arrest van de Hoge Raad van 29 februari 1956, BNB 1956/133*).

De omstandigheid dat de onderhavige uitkering van fl. 10.000,= deel uitmaakt van hetgeen belanghebbende aan de Focolarebeweging verstrekt ter voldoening aan zijn (natuurlijke) verplichting tot afstand van zijn arbeidsinkomsten en dat deze (natuurlijke) verplichting behoort tot het geheel van rechten en verplichtingen hetwelk tussen hem en de Focolarebeweging bestaat, heeft tot gevolg dat die uitkering niet het karakter heeft van een periodieke uitkering als bedoeld in artikel 45, vierde lid, van de Wet, zodat, gelet op hetgeen onder 4.3 is overwogen, eveneens geen sprake is van een lijfrente in de zin van het eerste lid, onderdeel a, jo. het tweede lid van artikel 47 van de Wet.

4.7. Belanghebbende heeft ter zitting nog gesteld dat het beloop van zijn verplichtingen in het onderhavige jaar hoger is dan de waarde van zijn rechten, dat dit verschil (excedent) geen deel uitmaakt van het geheel van rechten en verplichtingen en dat dit excedent aftrekbaar is als gift.

Het Hof verwerpt deze stelling reeds hierom omdat hetgeen sub factis onder 2.2 tot en met 2.17 is vermeld, een en ander tezamen beschouwd, geen andere conclusie toelaat dan dat hetgeen belang-heb-ben-de afdraagt naar zijn aard voort-durend en onsplits-baar staat tegenover het-geen hij van de Focolarebeweging ontvangt. Ook indien belanghebbende werkloos dan wel door ziekte of gebreken niet langer in staat is zich arbeidsinkomsten te verschaffen, blijft de Focolarebeweging belanghebbende onderdak en levensonderhoud verschaffen en de -- eventueel hoge - kosten van geneeskundige behandeling, verpleging en verzorging voor haar rekening nemen. Bovendien heeft belanghebbende niets gesteld, laat staan aannemelijk gemaakt, met betrekking tot de omvang van het door hem gestelde excedent in de jaren 1991 en 1993 tot en met 1995, zodat niet aannemelijk is geworden dat de omvang van dit excedent vast en gelijkmatig is dan wel een vaste kern bevat (verwezen zij naar het arrest van de Hoge Raad van 1 mei 1996, BNB 1996/214), terwijl de Inspecteur bij het vaststellen van de aanslag terzake van de zogeheten overige giften reeds het maximum van 10% van het onzuivere inkomen in aftrek heeft aanvaard.

Nu het gelijk aan de zijde van de Inspecteur is en bijzondere omstandigheden niet zijn gesteld of gebleken, acht het Hof geen termen aanwezig de Inspecteur te veroordelen tot vergoeding van de door belanghebbende gemaakte proceskosten. De Inspecteur heeft ter zitting verklaard geen aanspraak te maken op vergoeding van proceskosten.

Het Hof vindt geen aanleiding met gebruikmaking van de hem in artikel 5, zevende lid, tweede volzin, van de Wet administratieve rechtspraak belastingzaken verleende bevoegdheid te gelasten dat het door belanghebbende gestorte griffierecht geheel of gedeeltelijk door de Inspecteur wordt vergoed.