Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 20-01-2003, AF7792, 00/01816

HET GERECHTSHOF TE 's-HERTOGENBOSCH

U I T S P R A A K

Uitspraak als bedoeld in artikel 8:66, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de Awb) van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch, derde meervoudige Belastingkamer, op het beroep van X te Y (hierna: belanghebbende) tegen de uitspraak van het Hoofd van de eenheid particulieren P van de rijksbelastingdienst (hierna: de ambtenaar) op het bezwaarschrift betreffende na te melden navorderingsaanslag in de inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen en de daarbij opgelegde vergrijpboete, aanslagnummer 1.

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. Nadat aan belanghebbende voor het jaar 1996 een aanslag in de inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen was opgelegd naar een belastbaar inkomen van fl. 52.941,--, heeft de ambtenaar met dagtekening 24 februari 2000 de onderhavige navorderingsaanslag opgelegd naar een belastbaar inkomen van fl. 55.869,--. Bij deze navorderingsaanslag heeft de ambtenaar een vergrijpboete opgelegd van 50 percent van de nagevorderde belasting.

1.2. Belanghebbende heeft tegen deze navorderingsaanslag en de daarbij opgelegde vergrijpboete tijdig bezwaar ingediend. Bij de bestreden uitspraak heeft de ambtenaar de navorderingsaanslag en de verzuimboete gehandhaafd.

1.3. Tegen die uitspraak is belanghebbende tijdig en op regelmatige wijze in beroep gekomen bij het Hof. Ter zake van dit beroep heeft de Griffier van belanghebbende een recht geheven van fl. 60,-- (€ 27,23). De ambtenaar heeft bij verweerschrift het beroep bestreden.

1.4. Belanghebbende heeft, na daartoe door het Hof in de gelegenheid te zijn gesteld, een conclusie van repliek ingediend en de ambtenaar een conclusie van dupliek.

1.5. Het onderzoek ter zitting heeft wat betreft de enkelvoudige belasting met gesloten deuren en wat betreft de vergrijpboete in het openbaar plaatsgehad op 12 november 2002 te 's-Hertogenbosch. Aldaar zijn toen verschenen en gehoord belanghebbende, vergezeld van zijn gemachtigde, alsmede, de ambtenaar, en, als getuige, A.

1.7. Het Hof heeft vervolgens het onderzoek ter zitting gesloten en bepaald dat binnen twaalf weken schriftelijk uitspraak wordt gedaan.

2. Feiten

Op grond van de stukken van het geding en de gedeeltelijk hiervan afwijkende verklaringen van partijen ter zitting staat als tussen partijen niet in geschil, dan wel door een van hen gesteld en door de wederpartij niet of niet voldoende weersproken, het volgende vast.

2.1. In 1990 heeft belanghebbende een kapitaalverzekering met lijfrenteclausule, polisnummer 1, (hierna: de verzekering) gesloten bij (voorheen) N.V. Levensverzekering te Q (hierna: de V). Daaraan voorafgaand werd door een verzekeringsinspecteur van de V met dagtekening 3 oktober 1990 een offerte voor een kapitaalverzekering met een lijfrenteclausule (hierna: de offerte) uitgebracht aan belanghebbende. Als ingangsdatum van de verzekering stond in de offerte 1 oktober 1990 vermeld. De offerte was geldig tot 6 weken na dagtekening. In de offerte staat vermeld dat zij geldt onder voorbehoud van accoordbevinding door de maatschappij. Voor de verzekering golden niet de zogenoemde gezondheidswaarborgen. Dat wil zeggen dat op het aanvraagformulier niet de vragen over de gezondheidstoestand van de verzekerde behoefden te worden ingevuld en dat geen medische keuring plaatsvond. De gezondheidswaarborgen golden niet omdat bij vooroverlijden slechts de betaalde premies, verhoogd met een eventueel behaald rendement, werden gerestitueerd.

2.2. Op basis van de offerte heeft belanghebbende op 8 oktober 1990 met hulp van de heer A, verzekeringstussenpersoon te S, een aanvraagformulier ingevuld en ondertekend. Dit formulier is door A per post verzonden aan de heer B, verzekeringsinspecteur bij de V. De heer B heeft op het aanvraagformulier aangetekend "aanvraag ontvangen d.d. 14/10/1990". Blijkens een tweetal op het formulier geplaatste stempels is het formulier op 30 oktober 1990 ten kantore van de V binnengekomen en aldaar in behandeling genomen op 31 oktober 1990.

2.3. De heer B was niet bevoegd om namens de V een aanvraag te accepteren. Deze bevoegdheid werd uitgeoefend door de afdeling waar de aanvraag van belanghebbende op 31 oktober 1990 in behandeling is genomen.

2.4. De polis die naar aanleiding van het aanvraagformulier is opgemaakt is gedagtekend 16 november 1990 en vermeldt als ingangsdatum van de verzekering 8 oktober 1990.

2.5. Volgens de regels die golden tot en met 31 december 1991 waren de ter zake van de verzekering verschuldigde premies aftrekbaar als persoonlijke verplichtingen, volgens de nadien geldende regels echter niet.

2.6. Belanghebbende heeft de door hem ter zake van de verzekering betaalde premies in zijn aangiften inkomstenbelasting vanaf 1990 steeds als persoonlijke verplichtingen in aftrek gebracht. Tot de onderhavige navorderingsaanslag heeft bij de aanslagregeling geen correctie ter zake van die aftrekpost plaatsgevonden.

2.7. In 1997 startte de belastingdienst een onderzoek bij verzekeringsmaatschappijen, waaronder de V, met betrekking tot polissen van lijfrenteverzekering welke rond 15 oktober 1990 waren afgesloten. Doel van het onderzoek was na te gaan of de in deze polissen belichaamde verzekeringen wel werkelijk op uiterlijk 15 oktober 1990 tot stand waren gekomen, een en ander in verband met de werking van artikel 75 van de Wet op de inkomstenbelasting 1964 (hierna: de Wet).

3. Geschil, alsmede standpunten en conclusies van partijen

Belanghebbende is van oordeel dat deze vragen a tot en met c bevestigend moeten worden beantwoord en vraag d ontkennend. De ambtenaar is de tegenovergestelde opvatting toegedaan.

3.2. Partijen doen hun standpunten steunen op de gronden welke daartoe door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken, van al welke stukken de inhoud als hier ingevoegd moet worden aangemerkt. Ter zitting hebben zij daaraan het volgende toegevoegd:

4. Beoordeling van het geschil

4.1. Naar het oordeel van het Hof is de onderhavige verzekeringsovereenkomst niet reeds tot stand gekomen ten tijde van de aanvaarding door belanghebbende van de offerte onder voorbehoud van acceptatie, of ten tijde van de ontvangst van het aanvraagformulier door de verzekeringsinspecteur, doch eerst na acceptatie van de aanvraag door de V. Uit de vaststaande feiten volgt dat deze acceptatie niet eerder kan hebben plaatsgevonden dan op 31 oktober 1990. Aan dit oordeel doet niet af de omstandigheid dat voor de verzekering niet de zogenoemde gezondheidswaarborgen golden, aangezien het de V op grond van het voorbehoud in de offerte vrijstond de aanvraag af te wijzen op andere, haar moverende, gronden. De verzekering komt derhalve niet in aanmerking voor toepassing van de in artikel 75 van de Wet op de inkomstenbelasting 1964 neergelegde eerbiedigende werking.

4.2. De ambtenaar heeft aan belanghebbende onthouden de mogelijkheid van omzetting met terugwerkende kracht van de verzekering, zoals neergelegd in de brief van 4 maart 1999. Hij stelt daartoe dat aannemelijk is dat de verzekeringsinspecteur de belastingdienst heeft trachten te misleiden door op het aanvraagformulier aan te tekenen dat hij het op 14 oktober 1990 heeft ontvangen, terwijl hij het in werkelijkheid na 15 oktober 1990 moet hebben ontvangen. Aldus is er volgens de ambtenaar bewust naar gestreefd de indruk te wekken dat een verzekeringsovereenkomst, in weerwil van de werkelijkheid, voor 16 oktober 1990 tot stand is gekomen, in de zin van de brief van 4 maart 1990.

4.3. Het Hof is van oordeel dat de ambtenaar zijn stelling dat de verzekeringsinspecteur het formulier niet op 14 oktober 1990 heeft ontvangen niet, althans onvoldoende, aannemelijk heeft gemaakt. Het Hof doet dit oordeel steunen op de geloofwaardige verklaring van getuige A dat hij het aanvraagformulier vóór 12 oktober 1990 per post heeft verstuurd naar de verzekeringsinspecteur. Hieraan doet niet af de stelling van de ambtenaar dat het onwaarschijnlijk is dat de verzekeringsinspecteur het formulier tot 30 oktober 1990 zou laten liggen voor verzending ervan naar het kantoor van de V. Immers, uit de stukken van het geding volgt dat de heer A pas vanaf 30 oktober 1990 over een nummer als verzekeringstussenpersoon kon beschikken en dit nummer op het formulier moest worden ingevuld. Aannemelijk is derhalve de stelling van belanghebbende dat de verzekeringsinspecteur, wiens taak het was om toe te zien op een volledige invulling van het formulier, de aanvraag onder zich hield totdat het nummer van de tussenpersoon kon worden ingevuld. Voorts doet aan het voorgaande niet af de omstandigheid dat het de verzekeringsinspecteur na 15 oktober 1990 bekend moest zijn geweest dat een spoedige inzending van de formulieren gewenst was, zulks aangezien de gegevens op het formulier nog moesten worden aangevuld met het nummer van de tussenpersoon. Tenslotte doet aan het voorgaande ook niet af hetgeen zich volgens de stellingen van de ambtenaar heeft voorgedaan rond de inzending en ondertekening van andere formulieren dan die van belanghebbende, zulks aangezien de ambtenaar met hetgeen hij daaromtrent heeft gesteld niet aannemelijk heeft gemaakt dat er in die andere gevallen door de verzekeringsinspecteur valse aantekeningen op de formulieren zijn geplaatst. In het bijzonder is het Hof, anders dan de ambtenaar, van oordeel dat het niet ongeloofwaardig is dat een formulier op dezelfde dag door de verzekeringsnemer is ondertekend en door de verzekeringsinspecteur is ontvangen, zulks aangezien niet valt uit te sluiten dat de verzekeringsnemer het formulier op de dag van ondertekening aan de verzekeringsinspecteur heeft overhandigd.

4.4. Het Hof is voorts van oordeel dat, ook als veronderstellenderwijs ervan uitgegaan wordt dat de verzekeringsinspecteur de ambtenaar heeft trachten te misleiden, belanghebbende de mogelijkheid om de verzekering met terugwerkende kracht om te zetten niet mag worden ontzegt. Immers, gesteld noch gebleken is dat belanghebbende of personen die voor of namens hem optraden, deel hebben gehad aan of zelfs maar weet hebben gehad van de veronderstelde poging de indruk te wekken dat een verzekeringsovereenkomst, in weerwil van de werkelijkheid, voor 16 oktober 1990 tot stand is gekomen. Anders dan de ambtenaar is het Hof van oordeel dat uit de brief van 4 maart 1999 niet kan worden afgeleid dat misleiding door de verzekeringsinspecteur moet worden toegerekend aan de belanghebbende. Een dergelijke toerekening is immers niet uitdrukkelijk in de brief neergelegd en is in strijd met de in het belastingrecht gebruikelijke regels inzake toerekening van schuld, kwade trouw en opzet. Van de verzekeringsinspecteur kan immers niet worden gezegd dat hij door belanghebbende is ingeschakeld om voor of namens belanghebbende op te treden.

4.5. Gelet op het vorenoverwogene is het Hof van oordeel dat aan belanghebbende ten onrechte niet de mogelijkheid is geboden de verzekering met terugwerkende kracht om te zetten naar een die voldoet aan de vanaf 1 januari 1992 geldende eisen voor aftrek van premies. Belanghebbende heeft reeds te kennen gegeven dat hij van die mogelijkheid gebruik wenst te maken. Ofschoon belanghebbende nog niet daadwerkelijk de verzekering heeft omgezet zal het Hof om redenen van proceseconomie de navorderingsaanslag thans reeds vernietigen, waarbij het Hof verstaat dat de ambtenaar aan belanghebbende een redelijke termijn van drie maanden ingaande op de dag van deze uitspraak gunt om de evenbedoelde omzetting te bewerkstelligen met dien verstande dat voor het geval belanghebbende in gebreke blijft tijdig voor omzetting zorg te dragen en de ambtenaar daarvan op de hoogte te stellen, de ambtenaar de premieaftrek ongedaan kan maken door negatieve persoonlijke verplichtingen in aanmerking te nemen bij de aanslagregeling over het jaar waarin belanghebbende in gebreke blijft in de hiervoor bedoelde zin.

5. Schadevergoeding

Nu in de samenhangende zaak met nummer 00/01801 reeds een schadevergoeding aan belanghebbende is toegekend ter zake van de kosten die verband houden met het instellen van bezwaar, acht het Hof in de onderhavige zaak geen gronden aanwezig voor het toekennen van een schadevergoeding ten laste van de Staat.

6. Griffierecht

Gelet op artikel 8:74, eerste lid, van de Awb dient aan belanghebbende het door hem gestorte griffierecht te worden vergoed.

7. Proceskosten

Ofschoon het beroep gegrond is, acht het Hof geen termen aanwezig de ambtenaar te veroordelen in de kosten die belanghebbende in verband met de behandeling van het beroep bij het Hof redelijkerwijs heeft moeten maken, aangezien het Hof in de samenhangende zaak met nummer 00/01801 reeds een proceskostenveroordeling heeft uitgesproken.

8. Beslissing

Aldus gedaan door R.J. Koopman, voorzitter, A.J. van Soest en N. van Beelen, en voor wat betreft de beslissing in tegenwoordigheid van J.W.J. van der Heijden, griffier, in het openbaar uitgesproken op: 20 januari 2003

Aangetekend in afschrift aan partijen verzonden op: 20 januari 2003

Het aanwenden van een rechtsmiddel:

Tegen deze uitspraak kan binnen zes weken na de verzenddatum van deze uitspraak beroep in cassatie worden ingesteld bij de Hoge Raad der Nederlanden. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen:

In het cassatieberoepschrift kan de Hoge Raad verzocht worden om de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.