Hoge Raad, 30-09-2005, AU3550, 40315

gewezen op het beroep in cassatie van het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Epe (hierna: het college) tegen de uitspraak van het Gerechtshof te Arnhem van 18 november 2003, nr. 02/00750, betreffende na te melden aan X te Z opgelegde aanslag in de rioolrechten.

1. Aanslag, bezwaar en geding voor het Hof

2. Geding in cassatie

3. Verordening en beleidsregels ter uitvoering daarvan

Het kadaster geeft in vrijwel alle gevallen uitsluitsel omtrent de vraag wie de genothebbende krachtens eigendom, bezit of beperkt recht is. Indien sprake is van een recht dat is afgeleid van een meer omvattend recht (bijvoorbeeld eigendom), heeft de heffingsambtenaar van de gemeente - gelet op de omschrijving van de belastingplicht - bij het aanwijzen van de belastingplichtige in feite de keuze tussen de eigenaar, de bezitter of de beperkt gerechtigde. In verband hiermee zijn, op grond van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, beleidsregels vastgesteld.

4. Uitgangspunten in cassatie

4.1. Belanghebbende is eigenaar van een woning. Een gedeelte daarvan wordt bewoond door belanghebbende en zijn gezin, een ander gedeelte door zijn ouders. In het pand is slechts één douche en één toilet aanwezig, waarvan zowel door belanghebbende en zijn gezin, als door zijn ouders gebruik gemaakt wordt.

4.2. Het Hoofd heeft zowel belanghebbende als diens vader aangeslagen voor het aansluitrecht.

4.3. Belanghebbende heeft bezwaar gemaakt tegen de aan hem opgelegde aanslag.

De brief besluit met een verzoek aan belanghebbende een kopie van de akte over te leggen, waarin het recht van vruchtgebruik is geregeld.

Er is sprake van twee eigendommen, namelijk het gedeelte waarvan u de eigenaar bent en het gedeelte waarvan A het recht van vruchtgebruik heeft. Beiden bent u van de respectievelijke delen de genothebbende en als zodanig aangeslagen in het rioolrecht eigenaren. In dit geval is het daarom niet belangrijk dat niet alle voorzieningen voor een zelfstandig gedeelte van een eigendom (zoals douche, wc, keuken etc) in beide delen aanwezig zijn.

4.7. Voor het Hof heeft het Hoofd deze zienswijze gehandhaafd.

5. Beoordeling van de klacht in het principale beroep

5.1. Zoals het Hof onder 4.3 van de bestreden (schriftelijke) uitspraak heeft overwogen, moesten de rechtsoverwegingen van zijn mondelinge uitspraak - overgenomen onder 4.1 en 4.2 van de schriftelijke uitspraak - leiden tot ongegrondverklaring van het beroep, en berustte het dictum van de mondelinge uitspraak - gegrondverklaring van het beroep - op een vergissing, die het Hof kennelijk niet dermate evident heeft geacht dat zij in de schriftelijke uitspraak mocht worden verbeterd. De klacht in het principale beroep, die zich slechts richt tegen het dictum van de bestreden uitspraak, is derhalve op zichzelf gegrond.

5.2. Aldus verkrijgt belanghebbende belang bij zijn incidentele beroep, dat zich richt tegen de rechtsoverwegingen van de bestreden uitspraak.

6. Beoordeling van de klachten in het incidentele beroep

6.1. Met een beroep op het arrest van de Hoge Raad van 20 oktober 1993, nr. 29464, BNB 1993/349, heeft het Hoofd voor het Hof aangevoerd dat in verband met het recht van vruchtgebruik van belanghebbendes ouders op een gedeelte van de onroerende zaak hier sprake is van twee eigendommen in de zin van de Verordening. Kennelijk moet het oordeel van het Hof zo begrepen worden dat het zich bij dit standpunt heeft aangesloten. Tegen dat oordeel richten zich de klachten.

6.2. Artikel 1, aanhef en letter c, van de Verordening definieert een eigendom als een roerende of een onroerende zaak. In de context van deze verordening moet daarbij de term "zaak" worden verstaan in de civielrechtelijke betekenis ervan, nu er geen aanwijzingen zijn voor een andere (welbepaalde) betekenis.

6.3. 's Hofs hiervoor in 6.1 weergegeven oordeel is dan ook slechts dan juist, indien het door belanghebbende, respectievelijk het door zijn ouders bewoonde gedeelte van de woning in civielrechtelijke zin afzonderlijke zaken zijn.

6.4. Het door belanghebbendes ouders bewoonde gedeelte is echter slechts dan een afzonderlijke zaak in civielrechtelijke zin (en slechts dan potentieel object van een tot dat gedeelte beperkt vruchtgebruik) indien met betrekking tot dat gedeelte en het andere gedeelte sprake is van twee onafhankelijk van elkaar te gebruiken bouwsels, die zich naar verkeersopvatting lenen voor verticale splitsing van de eigendom (HR 29 mei 1985, nr. 22739, BNB 1985/234, NJ 1986, 274). Daaromtrent heeft het Hof echter niets vastgesteld.

6.5. Indien naar de in evengenoemd arrest neergelegde maatstaf geen sprake zou zijn van twee afzonderlijke zaken in civielrechtelijke zin, dan behoeft daaruit niet noodzakelijkerwijs de conclusie te worden getrokken dat geen geldig recht van vruchtgebruik is gevestigd. In dat geval is immers geenszins uitgesloten dat - zo niet krachtens uitleg van de vestigingsakte, dan toch in elk geval krachtens artikel 3:42 BW - aan de akte de werking moet worden toegekend dat het vruchtgebruik is gevestigd op de gehele (in dat geval: ene) onroerende zaak, waarbij echter bij de akte nader is bepaald dat de vruchtgebruiker slechts het in de akte omschreven gedeelte daadwerkelijk gebruikt en belanghebbende en zijn gezin het andere gedeelte.

6.6. Daarmee strookt de hiervoor in 4.4 weergegeven bevinding van het Hoofd, voorzover daarin besloten ligt dat de kadastrale registratie geen aanwijzing oplevert dat het vruchtgebruik slechts is gevestigd op een gedeelte van het perceel.

6.7. Uit het voorgaande volgt dat 's Hofs hiervoor in 6.1 weergegeven oordeel in cassatie niet kan standhouden. De klachten in het incidentele beroep slagen derhalve.

6.8. Mede gelet op hetgeen hiervoor onder 5 is overwogen, kan 's Hofs uitspraak niet in stand blijven. Verwijzing moet volgen.

7. Het geding na verwijzing

7.1. Het verwijzingshof dient zich op de hoogte te stellen van (1) de inhoud van de uiteindelijk verleden akte waarbij het vruchtgebruik is gevestigd; (2) de kadastrale registratie van de inschrijvingen met betrekking tot de in die akte genoemde percelen; en (3) de bouwkundige bijzonderheden van het daarop gestichte bouwwerk, voorzover van belang in verband met de hiervoor in 6.4 vermelde maatstaf.

7.2. Indien het bouwwerk zich, beoordeeld aan de hand van die maatstaf, leent voor splitsing in de in de akte omschreven gedeelten, en die akte aldus moet worden uitgelegd dat beoogd is uitsluitend een recht van vruchtgebruik te vestigen op het gedeelte dat bij de ouders in gebruik is, dient het verwijzingshof het beroep ongegrond te verklaren. In dat geval is immers sprake van twee zaken, met verschillende genothebbenden (belanghebbende krachtens eigendom van de ene zaak, zijn ouders krachtens vruchtgebruik van de andere), zodat aan elk van beide een aanslag mocht worden opgelegd.

7.3. Indien het bouwwerk zich niet leent voor een splitsing als hiervoor bedoeld, en noch krachtens uitleg noch krachtens conversie de hiervoor in 6.5 omschreven werking aan de akte kan worden toegeschreven, is geen (geldig) recht van vruchtgebruik gevestigd. Ook in dat geval dient het beroep ongegrond te worden verklaard, omdat belanghebbende dan enig genothebbende (krachtens eigendom) van de (in dat geval: ene) eigendom is, zodat de aanslag terecht aan hem is opgelegd.

7.4. Indien het bouwwerk zich niet leent voor splitsing en aan de akte wel de hiervoor bedoelde werking dient te worden toegekend, zijn belanghebbendes ouders genothebbenden krachtens vruchtgebruik van de (in dat geval: ene) eigendom, naast belanghebbende, die daarvan genothebbende krachtens eigendom is. In dat geval had slechts één aanslag mogen worden opgelegd, en wel aan de ouders van belanghebbende, zulks ingevolge de hiervoor in 3.3 aangehaalde beleidsregels; de aan belanghebbende opgelegde aanslag dient dan te worden vernietigd. Daarbij verdient opmerking dat het Hoofd in zijn uitspraak op bezwaar (hiervoor onder 4.6 geciteerd) alsmede in zijn verweerschrift voor het Hof te kennen heeft gegeven zich niet - ook niet subsidiair - erop te beroepen dat het door belanghebbende bewoonde gedeelte een zelfstandige gebruikseenheid zou kunnen zijn als bedoeld in artikel 3 van de Verordening.

8. Proceskosten

9. Beslissing

Dit arrest is gewezen door de vice-president A.G. Pos als voorzitter, en de raadsheren L. Monné, A.R. Leemreis, C.J.J. van Maanen en C.A. Streefkerk, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier A.I. Boussak-Leeksma, en in het openbaar uitgesproken op 30 september 2005.