Hoge Raad, 27-03-2015, ECLI:NL:HR:2015:741, 14/03189

Bij testament heeft [A] (hierna: erflaatster) [X5] tot enig erfgenaam benoemd onder last van legaten – vrij van rechten en kosten – aan (onder anderen) de overige belanghebbenden.

Tot de nalatenschap van de op 15 juli 2008 overleden erflaatster behoorden haar woonhuis en achttien verhuurde woningen. Aan [B] is het woonhuis van erflaatster gelegateerd, aan [X2], [X3] en [X4] ieder de woning die zij reeds als huurhuis bewoonden, aan [X6] twee verhuurde woningen en aan [X5] en [X7] elk één verhuurde woning.

Bij beschikking van de Rechtbank Amsterdam is [E] benoemd tot vereffenaar van de nalatenschap.

De vereffenaar en de Inspecteur hebben bij vaststellingsovereenkomst elk een taxateur aangewezen teneinde de waarde in het economische verkeer van de achttien tot de nalatenschap behorende verhuurde woningen te laten bepalen. Vervolgens is namens elk der belanghebbenden aangifte voor het successierecht gedaan, waarbij is uitgegaan van de door de taxateurs opgegeven waarden (ten aanzien van [B], [X2], [X3] en [X4] de getaxeerde waarde in vrij opleverbare staat, en ten aanzien van de overige belanghebbenden de getaxeerde waarde in verhuurde staat). Conform deze aangiften is aan ieder van de belanghebbenden een aanslag successierecht opgelegd. De belanghebbenden hebben ieder een uitspraak op bezwaar ontvangen waarbij de desbetreffende aanslag is gehandhaafd.

Ter zake van het tegen deze uitspraken op bezwaar ingestelde beroep is van elk van de belanghebbenden griffierecht geheven. Ook in het door hen ingestelde hoger beroep is van elke belanghebbende afzonderlijk griffierecht geheven.

In cassatie wordt onder meer geklaagd over het oordeel van het Hof dat zich niet het geval voordoet waarin slechts eenmaal griffierecht geheven dient te worden ofschoon verschillende partijen in hoger beroep zijn gekomen. Ter onderbouwing van deze klacht voeren belanghebbenden aan dat het Hof heeft miskend dat een nalatenschap in geval van vereffening door een door de rechter benoemde vereffenaar als een afgescheiden eenheid moet worden beschouwd. Om die reden hadden Rechtbank en Hof moeten oordelen dat ter zake van het tegen de uitspraken op bezwaar ingestelde (hoger) beroep slechts éénmaal griffierecht verschuldigd is, aldus belanghebbenden. Zij stellen in dit verband, naar de Hoge Raad begrijpt, dat een goede taakvervulling van de door de rechter benoemde vereffenaar vergt dat hem een eigen bevoegdheid wordt toegekend tot het instellen van een rechtsmiddel tegen elke belastingaanslag die ingevolge de Successiewet 1956 wordt opgelegd ter zake van een verkrijging uit de desbetreffende nalatenschap.

Deze stelling kan niet als juist worden aanvaard. Het instellen van een rechtsmiddel behoort niet tot de verplichtingen die krachtens artikel 72 van de Successiewet 1956 door een vereffenaar moeten worden nagekomen. Degene die overeenkomstig de derde afdeling van Titel 6, Boek 4 BW tot vereffening van de nalatenschap is benoemd, maar zelf niet tot de gerechtigden tot de nalatenschap behoort, kan ook niet worden beschouwd als een belanghebbende aan wie de belastingaanslag in het recht van successie (thans erfbelasting) is opgelegd in de zin van artikel 26a Algemene wet inzake rijksbelastingen. Anders dan belanghebbenden betogen komt een vereffenaar daarom geen eigen bevoegdheid toe tot het instellen van rechtsmiddelen tegen belastingaanslagen als de onderhavige. Daaraan doet niet af dat de overeenkomstig Titel 6, Boek 4 BW benoemde vereffenaar de gerechtigden tot de nalatenschap in en buiten rechte kan vertegenwoordigen (vgl. artikel 4:211 BW).

Het bij de bestreden uitspraak gegeven oordeel dat het beroep en het hoger beroep is ingesteld door negen belanghebbenden die niet met elkaar kunnen worden vereenzelvigd, en elk (hoger) beroep uitsluitend de aan de appellant opgelegde aanslag betreft, zodat van elke belanghebbende afzonderlijk griffierecht kan worden geheven, geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting. In zoverre falen de klachten.