Hoge Raad, 22-04-2016, ECLI:NL:HR:2016:702, 15/04185

Belanghebbende is als tandarts werkzaam in een tandartsenpraktijk die wordt gedreven door een besloten vennootschap (hierna: de BV), waarin zij vijftig percent van de aandelen bezit.

Belanghebbende heeft met twee verschillende derden (hierna: de lessors) leasecontracten gesloten voor een behandelunit, een thermodesinfector en röntgen- en sterilisatieapparatuur (hierna tezamen: de apparatuur). Beide contracten, waarin de leasevorm is aangeduid als financial lease, hebben een looptijd van zestig maanden. Op grond van de leasecontracten kan de apparatuur na afloop van de leasetermijn door de lessee worden overgenomen voor € 50 respectievelijk € 100 exclusief btw (hierna: de koopopties).

Belanghebbende heeft ter zake van de apparatuur een (ver)huurovereenkomst met de BV gesloten voor de duur van vijf jaar, ingaande op 1 januari 2009 (hierna: de huurovereenkomst). In de huurovereenkomst is onder meer bepaald dat de BV alle "werkings- en onderhoudskosten" van de apparatuur voor haar rekening neemt voor de hele duur van de huurovereenkomst en dat de BV bij het einde van de huurovereenkomst de apparatuur in perfecte staat, enkel rekening houdend met de normale gebruiksslijtage, aan de verhuurder zal teruggeven.

Voor het Hof was primair in geschil het antwoord op de vraag of belanghebbende in het onderhavige jaar (2010) een onderneming dreef in de zin van artikel 3.5, lid 1, van de Wet IB 2001. Subsidiair was in geschil het antwoord op de vraag of belanghebbende door het aan de BV ter beschikking stellen van vermogensbestanddelen (de apparatuur) resultaat uit een werkzaamheid heeft genoten waarbij de afschrijving op de apparatuur als kostenpost in aanmerking moet worden genomen.

Het Hof heeft beide hiervoor in 2.2.1 omschreven vragen ontkennend beantwoord. Wat betreft het subsidiaire geschilpunt heeft het Hof hieraan de volgende oordelen ten grondslag gelegd. Voor het antwoord op de vraag of belanghebbende de economische eigendom van de apparatuur had, is bepalend of het economische belang bij de apparatuur haar aanging en niet de lessors en/of de BV. Doordat belanghebbende op grond van de koopopties wel het recht, maar niet de plicht heeft de volledige eigendom van de apparatuur te verwerven, lopen de lessors zolang de koopopties niet zijn uitgeoefend een ongewis restwaarderisico voor de apparatuur na afloop van de leasecontracten. Daarnaast blijkt uit de huurovereenkomst dat de werkings- en onderhoudskosten van de apparatuur voor de gehele duur van de huurovereenkomst voor rekening van de BV komen en dat het risico van tenietgaan van de apparatuur, voor zover dit risico op grond van de leaseovereenkomsten bij belanghebbende berust, voor de duur van de huurovereenkomst wordt gedragen door de BV. Uit het vorenstaande volgt, aldus nog steeds het Hof, dat belanghebbende niet ten volle het risico van waardestijgingen, waardedalingen en het tenietgaan van de apparatuur droeg zodat zij niet de economische eigendom van de apparatuur had.

Het eerste middel bestrijdt de hiervoor in 2.2.2 weergegeven oordelen van het Hof over het subsidiaire geschilpunt. Dienaangaande wordt het volgende overwogen.

Indien aan de door het middel bestreden oordelen van het Hof ten grondslag ligt de opvatting dat voor de beoordeling van de vraag of de economische eigendom van een goed is overgegaan naar een ander altijd betekenis toekomt aan de omstandigheid dat die ander het risico van waardeverandering of tenietgaan van dat goed geheel of ten dele heeft afgewenteld op een derde, heeft het Hof het hiervoor in 2.4.2 overwogene miskend. Indien het Hof is uitgegaan van de juiste rechtsopvatting, zijn die oordelen onvoldoende gemotiveerd. De enkele omstandigheid dat de leasecontracten voorzien in een optie, en niet in een verplichting tot koop van de apparatuur rechtvaardigt – gelet op de duiding van de leasevorm in de leasecontracten, de geringe overnamevergoedingen (zie 2.1.2 hiervoor) en de stellingen van belanghebbende ter zitting van het Hof, inhoudende dat ook na het verstrijken van de leaseperiode en uitoefening van de koopopties door belanghebbende de apparatuur wordt verhuurd aan de BV – niet de conclusie dat de lessors ook na het sluiten van de leaseovereenkomsten een niet-verwaarloosbaar restwaarderisico ter zake van de apparatuur liepen. Het eerste middel slaagt in zoverre.

Indien aan de door het eerste middel bestreden oordelen van het Hof ten grondslag ligt het oordeel dat belanghebbende, zo zij door de leasecontracten de economische eigendom van de apparatuur heeft verkregen, deze eigendom na het sluiten van de huurovereenkomst met de BV niet langer bezat, bestrijdt het middel ook dit oordeel met vrucht. Hetgeen het Hof heeft vastgesteld met betrekking tot de inhoud van de huurovereenkomst rechtvaardigt zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet de gevolgtrekking dat het risico van tenietgaan van de apparatuur voor de duur van de huurovereenkomst wordt gedragen door de BV.

Gelet op het hiervoor in 2.4.2 tot en met 2.4.4 overwogene kan ’s Hofs uitspraak kan niet in stand blijven. Verwijzing moet volgen voor een nieuwe beoordeling in volle omvang van het hiervoor in 2.2.1 vermelde subsidiaire geschilpunt. Het eerste middel behoeft voor het overige geen behandeling.