Hoge Raad, 28-09-2018, ECLI:NL:HR:2018:1787, 17/00987

Belanghebbende drijft een onderneming bestaande uit de aan- en verkoop en de exploitatie van (tuinbouw)complexen of delen daarvan ten behoeve van agrarische bedrijfsvoeringen. Zij is ondernemer in de zin van artikel 7, lid 1, van de Wet op de omzetbelasting 1968 (hierna: de Wet).

Bij haar aangifte over het tweede kwartaal van 2013 heeft belanghebbende verzocht om teruggaaf van een bedrag aan omzetbelasting. In het bedrag waarvoor teruggaaf is gevraagd, is onder meer begrepen een bedrag aan omzetbelasting dat in dat tijdvak aan belanghebbende in rekening was gebracht door [A] U.A. (hierna: de coöperatie) ter zake van de levering van diverse machines en installaties.

Na interventie van de Europese Commissie heeft het Productschap Tuinbouw de hiervoor in 2.1.3 bedoelde erkenning ingetrokken, ten gevolge waarvan de coöperatie geen GMO-subsidies (meer) kon ontvangen. De coöperatie heeft daarom vervolgens de machines en installaties verkocht aan individuele leden en aan andere entiteiten, onder wie belanghebbende.

De machines en installaties die de coöperatie aan belanghebbende heeft verkocht (hierna: de machines), werden voordien door de coöperatie tegen vergoeding ter beschikking gesteld aan vier individuele leden (hierna: de telers). Belanghebbende heeft met ieder van de telers een overeenkomst gesloten van “geldlening/akte van verpanding/ huurovereenkomst/koopoptie/terugkoopverplichting” voor de duur van één jaar. Deze overeenkomst wordt in beginsel jaarlijks verlengd. Op grond van deze overeenkomst stelt belanghebbende de machines tegen een geldelijke vergoeding aan de telers ter beschikking en heeft de teler een eerste recht van koop. Belanghebbende heeft de aankoop van de machines gefinancierd met leningen van de telers. Ten behoeve van de telers heeft zij een pandrecht gevestigd ter zekerheid van de nakoming van haar verplichtingen uit hoofde van de geldlening. De machines zijn voor, tijdens en na de overdracht onafgebroken bij de telers in gebruik geweest.

De Inspecteur heeft zich op het standpunt gesteld dat de overdracht van de machines door de coöperatie de overgang van een gedeelte van een algemeenheid van goederen in de zin van artikel 37d van de Wet vormt en dat de coöperatie daarom ten onrechte omzetbelasting aan belanghebbende in rekening heeft gebracht. Hij heeft het hiervoor in 2.1.2 bedoelde verzoek om teruggaaf in zoverre dan ook afgewezen.

Middel 1 en middel 2 richten zich tegen het hiervoor in 2.2 weergegeven oordeel van het Hof.

Met het bepaalde in artikel 37d van de Wet heeft Nederland gebruik gemaakt van de in de artikelen 19 en 29 van BTW-richtlijn 2006 neergelegde mogelijkheid dat bij overgang van het geheel of een gedeelte van een algemeenheid van goederen geen leveringen van goederen of diensten geacht worden plaats te vinden en dat degene op wie de goederen overgaan in de plaats treedt van de overdrager. Van overgang van het geheel of een gedeelte van een algemeenheid van goederen is sprake bij de overdracht van een handelszaak of van een autonoom bedrijfsonderdeel met lichamelijke en eventueel ook onlichamelijke zaken, welke tezamen een onderneming of een gedeelte van een onderneming vormen waarmee een autonome economische activiteit kan worden uitgeoefend. Daaronder valt niet de verkoop van goederen zonder meer (vgl. HvJ 27 november 2003, Zita Modes Sàrl, C‑497/01, ECLI:EU:C:2003:644, punt 40). In het arrest van 10 november 2011, Christel Schriever, C‑444/10, ECLI:EU:C:2011:724, heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie voorts benadrukt dat de vaststelling dat een transactie onder het begrip ‘overgang van een algemeenheid van goederen’ valt, dient te geschieden op basis van een integrale beoordeling van de feitelijke omstandigheden die de transactie kenmerken, waarbij bijzonder belang moet worden gehecht aan de aard van de economische activiteit waarvan de voortzetting is voorgenomen (punt 32).

De enkele overdracht van machines en installaties vormt als zodanig niet de overgang van een onderneming of een gedeelte van een onderneming waarmee een autonome economische activiteit in de hiervoor in 2.3.2 bedoelde zin kan worden uitgeoefend. Het Hof diende daarom te beoordelen of, gelet op de context van de verhuur van de machines, de overdracht ervan de conclusie rechtvaardigt dat de coöperatie een gedeelte van haar autonome economische activiteit heeft overgedragen waarvan de voortzetting door belanghebbende was voorgenomen. Door te volstaan met het oordeel dat de machines zowel vóór als na de overdracht, dus zowel bij de coöperatie als bij belanghebbende, blijvend voorwerp zijn van een als autonoom gedeelte van een onderneming aan te merken exploitatie in de vorm van verhuur aan de telers, getuigt het oordeel van het Hof van een onjuiste rechtsopvatting. Het Hof heeft bij zijn beoordeling immers niet tot uitgangspunt genomen dat de aard van de door de coöperatie uitgeoefende verhuur aan de telers ongewijzigd moet zijn gebleven. De middelen 1 en 2 slagen derhalve.