Hoge Raad, 08-07-2022, ECLI:NL:HR:2022:1039, 21/00177

Belanghebbende heeft in 2017 en 2018 ter zake van de registratie van 269, uit een andere lidstaat afkomstige, personenauto’s op aangifte bedragen aan belasting van personenauto’s en motorrijwielen (hierna: bpm) voldaan. Tegen elke voldoening heeft belanghebbende bezwaar gemaakt. De Inspecteur heeft de bezwaarschriften geclusterd en per cluster (in totaal 40) uitspraak op bezwaar gedaan.

Per uitspraak op bezwaar heeft belanghebbende beroep ingesteld bij de Rechtbank. De Rechtbank heeft op die beroepen bij één uitspraak beslist. Hierbij heeft de Rechtbank 18 beroepen gegrond verklaard, de daarop betrekking hebbende uitspraken op bezwaar vernietigd, en bepaald welke van de voldane bedragen aan bpm gedeeltelijk moeten worden teruggegeven. De overige beroepen heeft de Rechtbank ongegrond verklaard.

Belanghebbende heeft hoger beroep ingesteld tegen de uitspraak van de Rechtbank. De griffier van het Hof heeft voor de behandeling van dat hoger beroep 269 zaaknummers aangemaakt en 40 keer griffierecht geheven, in totaal een bedrag van € 20.760.

Het Hof heeft blijkens zijn uitspraak de voldoeningen op aangifte die het onderwerp vormen van deze procedure aangemerkt als met elkaar samenhangende besluiten zoals bedoeld in artikel 8:41, lid 3, Awb. Het Hof heeft daaraan de conclusie verbonden dat slechts eenmaal griffierecht is verschuldigd ter zake van het instellen van het hoger beroep tegen deze voldoeningen, zodat 39 maal ten onrechte griffierecht is geheven en deze bedragen moeten worden terugbetaald. Het Hof heeft bij zijn uitspraak zijn griffier gelast om het te veel betaalde griffierecht aan belanghebbende terug te betalen (€ 20.241). Het Hof heeft het standpunt van belanghebbende verworpen dat bij terugbetaling van ten onrechte geheven griffierecht rente dient te worden vergoed vanaf de datum van betaling van dat griffierecht.

Op grond van artikel 8:41 Awb heft de griffier een griffierecht van de indiener van het beroepschrift. In beginsel is het beroep niet-ontvankelijk indien het door de griffier geheven griffierecht niet tijdig is betaald. Ook de hoogte van dat griffierecht is wettelijk vastgelegd. In het geval dat de griffier te veel griffierecht heeft geheven, staat daarmee vast dat de Staat in strijd met deze wettelijke regeling en dus onrechtmatig heeft gehandeld. De Staat is gehouden om het ten onrechte geheven griffierecht als geleden schade te vergoeden. Een behoorlijke rechtspleging brengt mee dat als de griffier constateert dat te veel griffierecht is geheven, hij uit eigen beweging overgaat tot vergoeding van die schade. Voor zover de griffier dat nog niet heeft gedaan, dient de bestuursrechter, als hij in een uitspraak vaststelt dat te veel griffierecht is geheven, de griffier te gelasten hiertoe over te gaan.

De Staat is eveneens gehouden om het renteverlies ter zake van het ten onrechte geheven griffierecht als geleden schade te vergoeden, indien de belanghebbende daarom verzoekt. Dient de belanghebbende het verzoek in voordat de bestuursrechter de uitspraak doet waarin hij vaststelt dat te veel griffierecht is geheven, dan moet de bestuursrechter in die uitspraak de griffier gelasten om naast dat griffierecht ook het renteverlies ter zake daarvan te vergoeden, voor zover de griffier dat nog niet heeft gedaan. Dat renteverlies moet worden berekend met toepassing van de regeling van de wettelijke rente (artikel 6:119, leden 1 en 2, BW) over de periode vanaf de dag van betaling van het griffierecht tot de dag van het vergoeden daarvan door de griffier.²

3 Opmerking verdient dat geen plaats is voor een vergoeding van wettelijke rente aan de belanghebbende vanaf de dag van betaling van het griffierecht, wanneer dat griffierecht terecht en tot het juiste bedrag is geheven en de bestuursrechter het bestuursorgaan (doorgaans: vanwege de gegrondverklaring van het beroep, het hoger beroep of het beroep in cassatie) veroordeelt tot het vergoeden van het betaalde griffierecht op de voet van artikel 8:74, lid 1, Awb respectievelijk artikel 8:114, lid 1, Awb en artikel 29 AWR in samenhang gelezen met artikel 8:114, lid 1, Awb. In dat geval wordt immers terecht geheven griffierecht vergoed, en niet, zoals in de gevallen waarop 2.3.1 en 2.3.2 betrekking hebben, ten onrechte geheven griffierecht.³