Hoge Raad, 08-12-2023, ECLI:NL:HR:2023:1715, 23/01109

Belanghebbende is tot 20 maart 2013 onder huwelijkse voorwaarden gehuwd geweest met [A] (hierna: [A] ). In juli 2010 heeft [A] aan belanghebbende een woning en de onverdeelde helft in een aantal andere onroerende zaken verkocht voor een bedrag van € 233.900, onder voorbehoud van een recht van gebruik en bewoning voor de woning. De koopprijs is gebaseerd op een taxatie van juli 2010 van [B] , makelaar-taxateur te [R] . In het taxatierapport staat vermeld dat sprake is van verontreiniging van de grond door sloopafval met een aanzienlijke hoeveelheid asbesthoudend materiaal.

De onroerende zaken zijn geleverd op 30 augustus 2010. In de akte van levering is opgenomen dat [A] verklaart dat hem niet bekend is dat het verkochte enige verontreiniging bevat, die ten nadele strekt van het normale gebruik door belanghebbende of die heeft geleid of naar redelijke verwachting zou kunnen leiden tot een verplichting tot schoning van de onroerende zaak, dan wel het nemen van andere maatregelen. Tevens is in de akte vermeld dat [A] verklaart dat hem betreffende de eventuele aanwezigheid van asbesthoudende stoffen niets bekend is.

De Inspecteur heeft aan belanghebbende een aanslag in de schenkbelasting opgelegd voor het jaar 2010 voor een belaste verkrijging van € 680.100. De Inspecteur stelt zich daarbij kort gezegd op het standpunt dat de onroerende zaken voor een te laag bedrag zijn verkocht omdat van vervuiling geen sprake is.

[A] is op 11 november 2015 failliet verklaard. Vanwege de verkoop en levering van de onroerende zaken heeft de curator een vordering ingesteld tegen belanghebbende, primair tot vernietiging van de koopovereenkomst op grond van artikel 42 Faillissementswet (faillissementspauliana) en subsidiair tot schadevergoeding wegens onrechtmatige vermogensonttrekking. Bij vonnis van 28 juni 2017 heeft de Rechtbank Overijssel de primaire vordering toegewezen. Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft dit vonnis vernietigd en beide vorderingen alsnog afgewezen bij arrest van 28 juni 2022. Dit arrest is in kracht van gewijsde gegaan.

In verband met de verkoop en levering van de onroerende zaken is belanghebbende strafrechtelijk vervolgd. Daarbij is haar ten laste gelegd dat zij, al dan niet in vereniging met anderen, (1) een valse opgave heeft doen opnemen in een authentieke akte, (2) een taxatierapport valselijk heeft opgemaakt of heeft doen opmaken of een ander daartoe heeft uitgelokt of daaraan medeplichtig is geweest, en (3) dat zij een geldbedrag van € 64.900 heeft verworven, terwijl zij wist of redelijkerwijs moest vermoeden dat dit van misdrijf afkomstig was. Door de Rechtbank Overijssel is belanghebbende vrijgesproken van feiten (1) en (2) en door het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden in hoger beroep van feit (3). Deze vrijspraken zijn onherroepelijk geworden.

Volgens het Hof heeft de Inspecteur aannemelijk gemaakt dat de onroerende zaken zijn verkocht tegen een te lage waarde waardoor belanghebbende is verrijkt en [A] is verarmd. Zowel [A] als belanghebbende waren zich naar het oordeel van het Hof bewust van de bevoordeling van belanghebbende. Hieruit blijkt volgens het Hof dat [A] belanghebbende ook heeft willen bevoordelen, omdat hij wist dat de waarde van de onroerende zaken door de veronderstelde verontreiniging lager was dan zonder verontreiniging, terwijl aannemelijk is geworden dat de onroerende zaken niet verontreinigd zijn geweest. Daarom is sprake van een schenking, aldus het Hof.

Voorts heeft het Hof geoordeeld dat de vrijstelling voor een schenking ter voldoening aan een natuurlijke verbintenis als bedoeld in artikel 33, aanhef en onder 12°, Successiewet 1956 niet van toepassing is. Voor haar beroep op deze vrijstelling had belanghebbende aangevoerd dat bij de overdracht van de onroerende zaken de verzorgingsgedachte een grote rol heeft gespeeld, in die zin dat [A] zich gedrongen voelde belanghebbende verzorgd achter te laten indien er iets mis zou gaan met zijn onderneming. Volgens het Hof heeft belanghebbende niet aannemelijk gemaakt dat [A] met de bevoordeling voldeed aan een natuurlijke verbintenis, omdat het door belanghebbende gestelde doel ook zou kunnen worden bereikt door de onroerende zaken tegen de werkelijke waarde over te dragen.

Het Hof heeft daarom de uitspraak van de Rechtbank bevestigd, waarbij is uitgegaan van een belaste verkrijging van € 249.782.