Parket bij de Hoge Raad, 29-05-1996, AA1878, 30520

Edelhoogachtbaar College,

I. . Korte beschrijving van de zaak.

"(blz. 713) (...) dat aan belanghebbende (...) een navorderingsaanslag is opgelegd (...); dat deze aanslag was gegrond (...) hierop dat belanghebbende in 1930 onroerend goed, bestaande uit door hem geëxploiteerd café, woonhuis en schuur (...) had verkocht voor ƒ 11.300 boven de boekwaarde, terwijl het deel van dit onroerend goed, dat tot belanghebbendes bedrijfsvermogen behoorde, zich tot het woongedeelte verhield als 8 : 5, zoodat bij dien (blz. 714) verkoop een bedrijfswinst van ƒ 6.950 zou zijn gemaakt; (...) dat belanghebbende zonder de juistheid der door den inspecteur in aanmerking genomen cijfers te betwisten, heeft bestreden dat de winst (...) als inkomen zou zijn aan te merken (...) (blz. 715) O. (...) dat vaststaat, dat van het verkochte onroerend goed 8/13 deel behoorde tot het bedrijfsvermogen van belanghebbende; dat een voordeel, dat verkregen wordt bij verkoop van goederen, welke tot het bedrijfsvermogen behooren, ook al ligt het verwerven van dat voordeel niet binnen het eigenlijke doel van het bedrijf, tot de opbrengst daarvan behoort (...)"

B. . HR 16 januari 1957, nr. 12.951, BNB 1957/57 met noot J. Hollander, overwoog,

"(blz. 157, van regel 53 af) dat wel binnen de grenzen der redelijkheid een belastingplichtige vrij is een vermogensbestanddeel (...) dat belanghebbende zowel tot woning als tot kantoor dient, in zijn beroepsvermogen dan wel in zijn privé-vermogen op te nemen; dat echter, wanneer een belastingplichtige eenmaal verkozen heeft in zijn verhouding tot den fiscus zodanig vermogensbestanddeel tot zijn (blz. 158, tot en met regel 8) privé-vermogen onderscheidenlijk zijn beroepsvermogen te rekenen, en daarmede de gevolgen heeft opgeroepen en aanvaard, welke het behoren van dat vermogensbestanddeel tot het privé-vermogen of tot het beroepsvermogen voor de belastingheffing zal hebben, het hem in redelijkheid niet vrij staat, naar willekeur op deze gevolgen in te werken door dat vermogensbestanddeel van het ene naar het andere vermogen over te brengen, doch zulk overbrengen hem slechts geoorloofd is indien bijzondere omstandigheden dit rechtvaardigen (...)"

C. . B. Schendstok, Fiscale winstbegrippen in Nederland, blz. 113 (Afl. 3), betoogt:

"Behoort een onroerend goed gedeeltelijk tot het ondernemings- en gedeeltelijk tot het privévermogen, dan zal uiteraard bij verkoop de verkoopprijs moeten worden gesplitst. Kan de boekwaarde van het bedrijfsgedeelte niet worden vastgesteld, dan ligt het voor de hand de winst op het gehele pand te berekenen en dat bedrag te splitsen, zodat een evenredig gedeelte van de gehele verkoopwinst tot de winst van de onderneming wordt gerekend (...)"

"(...) lijkt de splitsing van de verkoopprijs over tuin en bedrijfsgedeelte - hoezeer in beginsel van feitelijke aard - wel dermate werkelijkheidsvreemd dat (...) hier een gebrek in de motivering kan worden verweten. Het pand was kennelijk stevig genoeg gebouwd om (...) voor lange jaren als kantoor (...) te worden gebruikt. In de bij de verkoop aan de gemeente bedongen hoge grondprijs moet daarom zijn verdisconteerd een aanzienlijk bedrag ter compensatie van het verloren gaan van de (...) waardevolle opstal, die immers volgens het contract moest worden afgebroken. Naar mijn mening kon derhalve het Hof, deze factor verwaarlozende, in redelijkheid niet tot zijn berekening komen en heeft het daarmede aan de eis van voldoende motivering niet voldaan. Het voorbeeld van deze berekening doet intussen nog een andere vraag rijzen van meer principiële aard, te weten die naar de wenselijkheid van de sinds tientallen jaren door de H.R. erkende splitsingsmogelijkheid zelf. (...) Men kan tegenwerpen dat (...) het bij onroerende goederen als de onderwerpelijke (...) om een gesplitst gebruik gaat. Toch wijs ik erop dat bij de auto's de splitsingsmogelijkheid ontbreekt zonder dat dit tot moeilijkheden leidt. Nu is rechtsverfijning uiteraard een schone zaak, maar waar zij in haar toepassing niet alleen tot complicaties doch ook tot bedenkelijke rechtsongelijkheden leidt, kan men zich toch afvragen of daar niet een grens moet worden getrokken. (...) Het lijkt daarom voor ernstige twijfel vatbaar of wij met het handhaven van deze afsplitsingsmogelijkheid van wat technisch en juridisch een eenheid vormt wel op de goede weg zijn. (...) Het schijnt mij (...) voldoende dat de vrijheid (...) wordt beperkt tot twee keuzemogelijkheden, nl. tussen ondernemingsvermogen voor het geheel en privévermogen voor het geheel. Vrijwel onoplosbare toerekeningsproblemen, zowel met betrekking tot aankoopprijzen als tot kosten en vervreemdingswinsten, worden dan vermeden zonder dat wezenlijke belangen van de belastingplichtigen of de fiscus worden geschaad. (...)"

E. . HR 8 juni 1977, nr. 18.376, BNB 1977/212 met noot J. Verburg, overwoog (blz. 950, regels 21-39),

"dat het Hof heeft vastgesteld dat belanghebbende op 24 oktober 1958 de omstreden tuingrond heeft gekocht en sedertdien tot het jaar 1971 deze tuingrond heeft aangemerkt als te behoren tot zijn ondernemingsvermogen; dat het een belastingplichtige niet vrijstaat een tot zijn ondernemingsvermogen behorend vermogensbestanddeel willekeurig over te brengen naar zijn privé-vermogen doch hem dit overbrengen slechts geoorloofd is indien bijzondere omstandigheden zulks rechtvaardigen; dat als een bijzondere omstandigheid (...) niet kan gelden de omstandigheid dat de door het Hof bedoelde keuze van belanghebbende gedurende de jaren waarin hij de tuingrond tot zijn ondernemingsvermogen rekende geen gevolgen heeft gehad in de verhouding tussen hem en de fiscus; dat (...) dan ook (...) ten tijde van de staking van zijn onderneming door belanghebbende in 1972 de tuingrond (...) deel uitmaakte van diens ondernemingsvermogen (...)"

F. . H. Mobach/L. W. Sillevis, Cursus Belastingrecht (Inkomstenbelasting), 2.2.5.B, onder e, blz. 138 (Suppl. 219 (juli 1994)), betogen:

"(...) Als algemene regel geldt dat de sfeerovergang plaatsvindt tegen de waarde in het economische verkeer. Bij overgang van ondernemings- naar privé-vermogen (onttrekking) betekent dit dat, ingeval de boekwaarde lager is, het verschil tot de jaarwinst behoort. (...)"

"5.1. (...) dat belanghebbende er bij het begin van de bedrijfsuitoefening voor heeft gekozen de panden voor 60/100-gedeelte van de totale waarde te rekenen tot zijn ondernemingsvermogen en voor 40/100-gedeelte van de totale waarde tot zijn privévermogen, en dat hij ook na het verpachten van de onderneming bij die keuze is gebleven. Bij het maken van de keuze is belanghebbende binnen de grenzen van de redelijkheid gebleven, omdat de voormelde verdeling (...) ongeveer overeenkwam met de oppervlakte van de gedeelten welke feitelijk werden gebruikt voor bedrijfs- onderscheidenlijk privédoeleinden. 5.2. De inspecteur is (...) aan de onder 5.1 omschreven keuze van belanghebbende gebonden bij het berekenen van de stakingswinst. (...) De enkele door hem aangevoerde omstandigheid, dat sedert 1976 de huurwaarde van bedrijfspanden in de omgeving sterk is gestegen en die van woonruimten is gedaald, rechtvaardigt - zo al juist - niet die keuze terzijde te stellen door voor het berekenen van de stakingswinst de opgetreden waardestijging niet aan de panden in hun geheel toe te rekenen. (...)"

"(blz. 1) (...) De toerekening van vermogensbestanddelen (eventueel na splitsing (...)) aan hetzij het ondernemingsvermogen, hetzij het privé-vermogen, kan onderwerp van keuze zijn, maar de waarde kan dat niet zijn. Ter bepaling van de totale winst uit onderneming dient de waarde van de bestanddelen van het ondernemingsvermogen op haar werkelijke omvang (blz. 2) te worden vastgesteld, zowel ten tijde van het tijdstip waarop die bestanddelen tot dat vermogen gaan behoren als bij het verdwijnen uit dat ondernemingsvermogen. (...) Onjuist acht ik derhalve de, kennelijk aan de problematiek van de vermogensetikettering ontleende, overwegingen van het Hof (...)"