Parket bij de Hoge Raad, 13-04-2007, AZ6095, R05/139HR

conclusie inzake

tegen

Edelhoogachtbaar College,

1. Deze Arubaanse zaak betreft een verzoek op de voet van art. 1:26 van het Arubaanse BW ter verkrijging van een verklaring voor recht dat een in Nederland opgemaakte akte waarin het geregistreerd partnerschap van twee personen van hetzelfde geslacht is omgezet in een huwelijk, naar zijn aard vatbaar is voor opneming in een register van de burgerlijke stand. Inzet in cassatie is de vraag of aan de toewijzing van het verzoek in de weg staat dat een buiten Aruba opgemaakte huwelijksakte niet kan worden ingeschreven in de Arubaanse registers van de burgerlijk stand, alsmede dat het Arubaanse recht uitsluit dat personen van hetzelfde geslacht met elkaar een huwelijk aangaan. Voorts is aan de orde de vraag of in interregionale gevallen, zoals het onderhavige, plaats is voor toepassing van de in het internationaal privaatrecht bekende conflictenrechtelijke toets en openbare orde-toets.

3. Bij verzoekschrift van 6 augustus 2004 hebben [verweersters] zich gewend tot het Gerecht in Eerste Aanleg van Aruba (GEA) en, na akte tot wijziging van het verzoek, het GEA (onder meer) verzocht te verklaren voor recht dat de bedoelde in Nederland opgemaakte huwelijksakte naar zijn aard vatbaar is voor opneming in een register van de burgerlijke stand.

4. Het GEA heeft het verzoek van [verweersters], dat door het GEA werd aangemerkt als een verzoek gebaseerd op art. 1:26 BW Aruba, bij beschikking van 9 december 2004 toegewezen.

5. Thans verzoekers tot cassatie, hierna: de ambtenaar bs en het Land, zijn van de beschikking van het GEA in hoger beroep gegaan bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba, doch tevergeefs: bij beschikking van 23 augustus 2005 heeft het hof de bestreden beschikking bekrachtigd.

7. De ambtenaar bs en het Land zijn tegen de beschikking van het hof (tijdig) in cassatie gekomen met een uit drie hoofdonderdelen opgebouwd middel. [verweersters] hebben een verweerschrift ingediend en daarbij de Hoge Raad verzocht de ambtenaar bs en het Land in het verzoek tot cassatie niet-ontvankelijk te verklaren en in ieder geval de bestreden beschikking te bevestigen.

8. Onderdeel 1 van het middel keert zich met drie klachten tegen het oordeel van het hof dat het verzoek van [verweersters] voldoet aan de door art. 1:26 lid 1 Bw Aruba gestelde voorwaarden voor toewijzing ervan, te weten dat [verweersters] 'een gerechtvaardigd belang' hebben bij het verzochte declaratoir en dat de bedoelde Nederlandse huwelijksakte 'naar zijn aard vatbaar is voor opneming in een register van de burgerlijke stand'.

9. Als eerste klacht voert het onderdeel aan dat het hof heeft miskend dat een Nederlandse huwelijksakte (en een buitenlandse huwelijksakte) in het geheel niet kan worden ingeschreven in de Arubaanse registers van de burgerlijke stand (cassatierekest onder 1.9).

10. De klacht faalt wegens gebrek aan feitelijke grondslag. Blijkens r.o. 6.6 van zijn beschikking heeft het hof onderkend dat een buiten Aruba opgemaakte huwelijksakte niet kan worden ingeschreven in de Arubaanse registers van de burgerlijke stand.

11. De tweede klacht van het onderdeel richt zich tegen het oordeel van het hof - in r.o. 6.6 - dat de omstandigheid dat een buiten Aruba opgemaakte huwelijksakte niet kan worden ingeschreven in de Arubaanse registers van de burgerlijke stand, niet in de weg staat aan het geven van een declaratoir als bedoeld in art. 1:26 BW Aruba. De klacht acht dit oordeel onjuist en strekt ten betoge dat een declaratoir als bedoeld in art. 1:26 BW Aruba alleen dan kan worden gegeven, indien de desbetreffende akte in de Arubaanse registers van de burgerlijke stand kan worden ingeschreven (cassatierekest onder 1.11).

12. De klacht faalt omdat zij berust op een onjuiste rechtsopvatting. De voorziening van art. 1:26 BW Aruba heeft betrekking op de erkenning van de rechtsgeldigheid van feiten betreffende de burgerlijke staat die zijn geregistreerd in buiten Aruba opgemaakte akten (of gedane rechterlijke uitspraken) en ziet dus op akten (en rechterlijke uitspraken) die niet in de Arubaanse registers kunnen worden ingeschreven. De enkele omstandigheid dat een akte buiten Aruba is opgemaakt en dus niet kan worden ingeschreven in de Arubaanse registers van de burgerlijke staand, is derhalve geen grond om een declaratoir als bedoeld in art. 1:26 BW Aruba te weigeren.

13. Als derde klacht voert het onderdeel aan dat het hof - in r.o. 6.2 en in r.o. 6.6 en 6.7 - uit het oog heeft verloren dat onderscheid moet worden gemaakt tussen enerzijds de vraag of [verweersters] enig belang hebben bij het door hen verzochte declaratoir en anderzijds de vraag of het verzoek om het declaratoir toewijsbaar is. Het hof zou hebben miskend dat ook indien het verzoek tot het geven van een declaratoir niet wegens gebrek aan (enig) belang behoeft te worden afgewezen, het zo kan zijn dat het verzoek desalniettemin niet toewijsbaar is, omdat een Nederlandse huwelijksakte niet kan worden opgenomen in de Registers van Aruba en - zoals in het onderhavige geval - al is opgenomen in de registers van de Gemeente Den Haag (cassatierekest onder 1.12).

14. Voor zover de klacht wil betogen dat het verzoek ex art. 1:26 BW Aruba niet kan worden toegewezen, omdat de huwelijksakte, nu deze buiten Aruba is opgemaakt, niet kan worden opgenomen in de Arubaanse registers van de burgerlijke stand, faalt zij op dezelfde grond als de tweede klacht.

15. Voor zover de klacht wil betogen dat het verzoek ex art. 1:26 BW Aruba niet kan worden toegewezen, omdat de huwelijksakte in Nederland is opgemaakt en al is opgenomen in de registers van de gemeente Den Haag, geldt het volgende.

16. De bepaling van art. 1:26 BW Aruba heeft, evenals haar Nederlandse tegenhanger (art. 1:26 Nederlands BW), blijkens de door het hof in r.o. 5.4 en 5.5 aangehaalde passages uit de Arubaanse en Nederlandse wetsgeschiedenis de strekking een ieder die daarbij een gerechtvaardigd belang heeft de mogelijkheid te bieden om bij de rechter een verklaring voor recht te verkrijgen inzake de erkenning van de rechtsgeldigheid in Aruba (resp. in Nederland) van feiten betreffende de burgerlijke staat die in buitenlandse akten of rechterlijke uitspraken zijn neergelegd en die naar Arubaanse (resp. Nederlandse) begrippen voor opneming in de registers van de burgerlijke stand in aanmerking komen. De vraag of zodanig feit als rechtsgeldig kan worden erkend, wordt beantwoord aan de hand van de voorwaarden die het internationaal privaatrecht in het algemeen stelt aan de erkenning van buitenlandse authentieke akten en rechtelijke uitspraken. Deze voorwaarden betreffen de (internationale) bevoegdheid van de buitenlandse (rechterlijke) autoriteit, de wijze van totstandkoming van de akte of de uitspraak, en een openbare orde-toets.

17. In het onderhavige geval heeft het verzoek betrekking op een in Nederland opgemaakte huwelijksakte die is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand van de Gemeente Den Haag. Art. 40 van het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden, dat berust op de gedachte dat het Koninkrijk, wat de rechtskracht van rechterlijke uitspraken en authentieke akten betreft, als één rechtsgebied moet worden beschouwd, brengt mee dat de rechtskracht van deze akte in alle delen van het Koninkrijk gelijk is. Voor een daaraan voorafgaande erkenning, dat wil zeggen een in het internationaal privaatrecht gebruikelijk onderzoek of de akte aan zekere vereisten voldoet, is geen plaats. De akte heeft in alle delen van het Koninkrijk van rechtswege de rechtskracht die zij heeft in het land waar zij is opgemaakt. Zie HR 14 januari 1994, NJ 1994, 403 nt. WH-S. Zie voorts het in augustus 2003 op de voet van art. 74 RO aan de Nederlandse Minister van Justitie uitgebrachte advies van de President van en de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad inzake art. 40 van het Statuut. Zie ook W.E. Haak, Interregionaal privaatrecht, Studiekring 'Prof. Mr. J. Offerhaus', nieuwe reeks, nr. 2, 1994, blz. 38 (par. 11.3).

18. Dit betekent dat in het onderhavige geval, waarin het gaat om de rechtskracht in Aruba van een in Nederland opgemaakte huwelijksakte, de door art. 1:26 BW Aruba voorgeschreven toets aan de in het internationaal privaatrecht gebruikelijke voorwaarden voor erkenning achterwege blijft. De in Nederland opgemaakte huwelijksakte heeft ingevolge art. 40 van het Statuut immers in alle delen van het Koninkrijk van rechtswege de rechtskracht die zij heeft in het land waar zij is opgemaakt, zonder voorafgaande erkenning.

19. Gevolg hiervan is m.i. niet dat de procedure van art. 1:26 BW Aruba in een geval als het onderhavige niet kan worden gevolgd en zou moeten uitmonden in een niet-ontvankelijkheid of afwijzing. De in Nederland opgemaakte huwelijksakte kan als 'buiten Aruba opgemaakte akte' immers niet worden ingeschreven in de Arubaanse registers van de burgerlijke stand, zodat, indien de verzoeker daarbij een gerechtvaardigd belang heeft, voor hem de weg van art. 1:26 BW Aruba openstaat. Daarbij teken ik aan dat in cassatie niet is bestreden het oordeel van het hof - in r.o. 6.2 - dat de wens van [verweersters] om te worden ingeschreven in het (van de registers van de burgerlijke stand te onderscheiden) bevolkingsregister een 'gerechtvaardigd belang' als bedoeld in art. 1:26 BW Aruba oplevert.

20. Uit het vorenstaande vloeit voort dat de klacht, voor zover zij wil betogen dat het verzoek ex art. 1:26 BW Aruba, ook indien het verzoek niet wegens gebrek aan (enig) belang behoeft te worden afgewezen, toch niet kan worden toegewezen, reeds omdat de huwelijksakte in Nederland is opgemaakt en al is opgenomen in de registers van de gemeente Den Haag, op een onjuiste rechtsopvatting berust en daarom moet falen.

21. De onderdelen 2 en 3 van het middel bestrijden het oordeel van het hof - in r.o. 6.10 en 6.11 - met betrekking tot de in r.o. 6.9 door het hof geformuleerde vraag of ondanks de bedoelde absolute onmogelijkheid naar Arubaans recht dat van een huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht melding wordt gemaakt in de Arubaanse registers van de burgerlijke stand, toch moet worden gezegd dat de onderhavige Nederlandse huwelijksakte in de zin van art. 1:26 BW Aruba 'naar zijn aard vatbaar' is voor opneming in de registers van de burgerlijke stand. Het hof heeft deze vraag in bevestigende zin beantwoord op de grond dat - kort gezegd - voor een zgn. conflictenrechtelijke toets geen plaats is (r.o. 6.10) en ook, nu het hier een interregionaal geval binnen het Koninkrijk der Nederlanden betreft, de ruimte ontbreekt voor een openbare orde-toets (r.o. 6.11).

22. Onderdeel 2, dat zich richt tegen het oordeel van het hof dat voor een zgn. conflictenrechtelijke toets geen plaats is, strekt ten betoge dat het hof met dit oordeel heeft miskend dat Aruba ingevolge art. 41 lid 1 van het Statuut het fundamentele zelfbeschikkingsrecht heeft om zijn interne zaken zo te regelen als het het meest verkieslijk acht en dat Aruba het recht heeft het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht buiten zijn officiële registratie te houden.

23. Bij de beoordeling van dit onderdeel dient vooropgesteld te worden dat, hoewel art. 38 lid 3 van het Statuut bepaalt dat de landen van het Koninkrijk bij Rijkswet regels van interregionaal privaatrecht kunnen stellen, een algemene regeling inzake het interregionaal privaatrecht op Koninkrijksniveau niet is totstandgebracht. Bij deze stand van zaken moet worden aangenomen dat de autonomie van de landen van het Koninkrijk met betrekking tot het burgerlijk recht, het handelsrecht en de burgerlijke rechtsvordering zich mede uitstrekt tot het interregionaal privaatrecht en dat de landen van het Koninkrijk vrij zijn ieder voor zich naar eigen goeddunken regels van interregionaal privaatrecht op te stellen. Zie F.J.A. van der Velden, De codificatie van het Interregionale Privaatrecht, in: M.H. ten Wolde en D.Tj. Sikkema (red.), Interregionaal Recht, 2005, blz. 102 e.v.

24. Ten aanzien van één onderdeel van het interregionaal privaatrecht is evenwel duidelijk dat deze autonomie van de landen van het Koninkrijk ontbreekt: het onderdeel van het interregionaal privaatrecht dat betrekking heeft op de vraag of en in welke omvang rechtskracht toekomt aan rechterlijke uitspraken, gegeven door de rechter in Nederland, de Nederlandse Antillen of Aruba, en aan aldaar opgemaakte authentieke akten in de andere landen van het Koninkrijk. Dit onderdeel van het interregionaal privaatrecht van het Koninkrijk vindt immers een voor alle landen van het Koninkrijk bindende regeling in art. 40 van het Statuut, zodat op dit terrein de landen van het Koninkrijk niet bevoegd zijn ieder voor zich eigen regels op te stellen.

25. Dit betekent dat, anders dan het onderdeel kennelijk wil betogen, de autonomie van Aruba inzake het burgerlijk recht, meer bepaald het huwelijksrecht en de inrichting van de burgerlijke stand en de bevolkingsregistratie, niet meebrengt dat Aruba ten aanzien van de interregionaal privaatrechtelijke vraag of en in welke omvang in Aruba rechtskracht toegekend dient te worden aan de onderhavige, in Nederland opgemaakte huwelijksakte, niet gerechtigd is een eigen koers te varen, doch gebonden is aan het in art. 40 van het Statuut vastgelegde beginsel van interregionaal privaatrecht. Aangezien krachtens dit beginsel de rechtskracht van rechterlijke uitspraken, gegeven in enig deel van het Koninkrijk, en van authentieke akten, opgemaakt in enig deel van het Koninkrijk, in alle delen van het Koninkrijk gelijk is, niet alleen voor wat betreft de vatbaarheid voor tenuitvoerlegging, maar ook voor wat betreft bindende kracht en bewijskracht, zonder dat daarbij plaats is voor toetsing aan de in het internationaal privaatrecht gebruikelijke voorwaarden voor erkenning van buitenlandse rechterlijke uitspraken of authentieke akten, is er geen ruimte voor het aanleggen van de zgn. conflictenrechtelijke toets.

26. 's Hofs oordeel dat een conflictenrechtelijke toets niet mag worden verricht, is derhalve juist, wat er ook zij van de door het hof opgeworpen vraag of deze toets nog positiefrechtelijke betekenis heeft voor het Arubaanse internationaal privaatrecht (zie daarover HR 27 juni 2003, NJ 2004, 615, nt. ThMdB). Onderdeel 2 faalt derhalve.

27. Onderdeel 3 bestrijdt als onjuist het oordeel van het hof dat, gelet op het in art. 40 van het Statuut uitgedrukte beginsel, in interregionale gevallen binnen het Koninkrijk de ruimte ontbreekt voor een openbare orde-toets. Het onderdeel betoogt dat art. 40 van het Statuut uitsluitend is bedoeld om te waarborgen dat een deurwaarder met voor tenuitvoerlegging vatbare vonnissen uit Nederland in overzeese gebiedsdelen en visa versa aan de slag kan, zonder daartoe weer opnieuw verlof te behoeven.

28. Voor zover het onderdeel wil betogen dat het in art. 40 van het Statuut neergelegde beginsel van interregionaal privaatrecht uitsluitend betrekking heeft op de executoriale rechtskracht van binnen het Koninkrijk gegeven rechterlijke uitspraken en opgemaakte authentieke akten, berust het op een onjuiste rechtsopvatting. Blijkens de eerder genoemde uitspraak van de Hoge Raad van 14 januari 1994, NJ 1994, 404 heeft art. 40 van het Statuut niet alleen betrekking op de executoriale rechtskracht van binnen het Koninkrijk gegeven rechterlijke uitspraken en authentieke akten, maar ook op de bindende kracht en de bewijskracht daarvan. Het in art. 40 van het Statuut uitgedrukte beginsel bestrijkt derhalve het gehele gebied van het interregionaal privaatrecht met betrekking tot de vraag of en in welke omvang rechtskracht toekomt aan rechterlijke uitspraken, gegeven door de rechter in Nederland, de Nederlandse Antillen of Aruba, en aan aldaar opgemaakte authentieke akten in de andere landen van het Koninkrijk. Aangezien krachtens dit beginsel de rechtskracht, dat wil zeggen zowel de bindende kracht en de bewijskracht als de executoriale rechtskracht, van rechterlijke uitspraken, gegeven in enig deel van het Koninkrijk, en van authentieke akten, opgemaakt in enig deel van het Koninkrijk, in alle delen van het Koninkrijk gelijk is, zonder dat daarbij plaats is voor toetsing aan de in het internationaal privaatrecht gebruikelijke voorwaarden voor erkenning van buitenlandse rechterlijke uitspraken of authentieke akten, is er geen ruimte voor het aanleggen van de openbare orde-toets. Het oordeel van het hof is derhalve juist. In zoverre faalt onderdeel 3.

29. Het onderdeel bevat voorts nog de klacht dat het hof ten onrechte heeft nagelaten te responderen op de stelling van de ambtenaar bs en het Land dat de registratie van het onderhavige huwelijk in strijd is met de goede zeden van Aruba.

30. De klacht strandt op gebrek aan belang. Het beroep op strijd met de goede zeden van Aruba kan niet eraan in de weg staan dat de in Nederland opgemaakte huwelijksakte in Aruba de rechtskracht heeft die zij in Nederland heeft. Al aangenomen dat het beroep op strijd met de goede zeden zelfstandige betekenis heeft naast het beroep op strijd met de openbare orde, brengt het bepaalde in art. 40 van het Statuut immers mee dat aan de huwelijksakte in alle delen van het Koninkrijk van rechtswege de rechtskracht toekomt die zij heeft in het land waar zij is opgemaakt. Voor enige toetsing is daarbij geen plaats.

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.