Parket bij de Hoge Raad, 06-06-2008, BA6418, 43534

Nr. 43 534

mr. P. J. Wattel

26 april 2007

Derde Kamer A

Aanslag Vpb 1999

2.1. Voor de Rechtbank was in geschil of de verkoopkosten voor de toepassing van de vervangingsreserve in mindering komen op de vervreemdingsopbrengst. Anders gezegd: is de vervangingsreserve een netto- of een bruto-reserve? De Rechtbank koos voor netto, daartoe overwegende:

"4.5Uit (...) de wetsgeschiedenis van artikel 14 van de Wet IB 1964, volgt naar het oordeel van de rechtbank dat de wetgever door de invoering van de vervangingsreserve onder omstandigheden - in weerwil van goed koopmansgebruik - bij de vervreemding van bedrijfsmiddelen uitstel van winstneming heeft toegestaan, teneinde de ondernemer zonder liquiditeits- en rentenadelen in staat te stellen de uitgaven voor de vervanging van de desbetreffende bedrijfsmiddelen te financieren. De wetgever heeft aldus de ondernemer de mogelijkheid willen bieden om hetgeen bij de vervreemding van bedrijfsmiddelen als winst zou zijn verantwoord, te reserveren ter financiering van de uitgaven voor de vervangende bedrijfsmiddelen.

4.6In bedrijfseconomische zin ontstaat naar het oordeel van de rechtbank vervreemdingsopbrengst, nadat de rechtstreeks aan de vervreemding toerekenbare kosten zijn goedgemaakt.

4.7Bij de aan de wetgeschiedenis ontleende ratio van artikel 14 van de Wet IB 1964 (...), past naar het oordeel van de rechtbank de onder punt 4.6 bedoelde bedrijfseconomische interpretatie van het begrip "opbrengst". De rechtbank is aldus van oordeel dat onder het in artikel 14 van de Wet IB 1964 [ge]bezigde begrip "opbrengst" moet worden verstaan de bij de vervreemding van een bedrijfsmiddel verkregen tegenprestatie verminderd met de rechtstreeks aan die vervreemding toerekenbare kosten. De rechtbank wordt in dit oordeel gesterkt door het hiervoor onder punt 4.4 overwogene (de bevestiging door de wetgever van het netto-karakter van de herinvesteringsreserve in de Wet IB 2001; PJW). De rechtbank wijst eiseres er hierbij op dat, voorzover de tegenprestatie ziet op goedmaking van de rechtstreeks aan de vervreemding toerekenbare kosten, geen sprake is van winst waarover zou moeten worden afgerekend, zodat het fiscale bezwaar van afrekening zich in zoverre niet voordoet. Indien bij de realisatie van een bij de vervreemding van een bedrijfsmiddel verkregen tegenprestatie - conform eiseres' standpunt - de ten laste van het resultaat gebrachte aan die vervreemding toerekenbare kosten niet direct zouden worden goedgemaakt en de verkregen tegenprestatie volledig zou worden gereserveerd voor het vervangende bedrijfsmiddel, zou naar het oordeel van de rechtbank door het aldus ontstane fiscale voordeel een door de wetgever onbedoeld liquiditeits- en rentevoordeel worden genoten."

Met toestemming van de Minister heeft de belanghebbende tegen de uitspraak van de Rechtbank sprongcassatie ingesteld op de voet van art. 28, lid 3, AWR. De Minister heeft bij verweer geconcludeerd tot ongegrondverklaring van het cassatieberoep. Er is gere- noch gedupliceerd. Het beroepschrift bevat twee middelen, die ik als volgt samenvat:

(i) rechtskundig onjuist is het oordeel van de Rechtbank dat met opbrengst in art. 14 Wet IB 1964 wordt bedoeld: netto-opbrengst in bedrijfseconomische zin. De tekst van art. 14 Wet IB 1964 wijst op het tegendeel, terwijl de parlementaire geschiedenis inconcludent steun biedt aan zowel een bruto- als een netto-benadering.

(ii) de Rechtbank heeft ten onrechte betekenis gehecht aan de parlementaire geschiedenis van art. 3.54 Wet IB 2001 (herinvesteringsreserve: de opvolger van art. 14 Wet IB 1964). Dit is ongeoorloofd retro-actieve interpretatie, terwijl het standpunt van de (nieuwe) wetgever bovendien niet is neergelegd in de tekst van art. 3.54 Wet IB 2001.

4.2. Art. 14 Wet IB 1964 (tekst 1999) bepaalt:

"1. Ingeval vergoedingen wegens verlies of beschadiging van een, niet in artikel 10, tweede lid, bedoeld bedrijfsmiddel of de opbrengst bij vervreemding van zodanig bedrijfsmiddel de boekwaarde van dat bedrijfsmiddel dan wel van het beschadigde gedeelte overtreffen, kan bij het bepalen van de in een kalenderjaar genoten winst in elk geval, indien en zolang het voornemen tot vervanging of herstel van het bedrijfsmiddel bestaat, het verschil gereserveerd worden en blijven tot vermindering van de in aanmerking te nemen kosten van vervanging of herstel."

4.3. In geschil is de vraag wat de term "opbrengst bij vervreemding" in deze bepaling betekent. Ik meen op grond van het fiscale legaliteitsbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel dat bij afwezigheid van aanwijzingen voor het tegendeel in het algemeen de tekst van de belastingwet en de daaraan in het spraakgebruik gegeven betekenis, dus een grammaticale interpretatie, beslissend is bij de interpretatie van de belastingwet. De tekst en het spraakgebruik wijzen in casu naar een bruto-begrip: "opbrengst bij vervreemding" heeft in het normale spraakgebruik de betekenis van de van de koper ontvangen tegenprestatie. Voor de fiscale winstbepaling is voorts - indien de fiscale wetgever geen aanwijzingen heeft gegeven daarvan te willen afwijken - van groot belang hetgeen de bedrijfseconomie leert. Ook het bedrijfseconomische spraakgebruik verstaat onder "opbrengst" de (ver)koopsom. Kat schrijft dan ook over de betekenis in art. 14 Wet IB 1964:(2)

"Opbrengst is hier dus te verstaan als de bij de vervreemding bedongen tegenprestatie voor het afgestane bedrijfsmiddel."

4.6. Deze rampenreserve is na de oorlog door middel van de Wet belastingherziening 1950 gecodificeerd in art. 11 Besluit op de Inkomstenbelasting 1941(7), welke bepaling als volgt luidde:

"Indien vergoedingen wegens verlies of beschadiging van lichamelijke bedrijfsmiddelen, de fiscale boekwaarde van die zaken, of van het beschadigde gedeelte, overtreffen, kan in elk geval indien en zolang het voornemen tot vervanging bestaat, het verschil gereserveerd worden en blijven, tot eerste afschrijving op de kosten van vervanging of herstel. (...)"

4.7. De MvT bij de invoering van art. 11 Besluit IB 1941 vermeldt:

"Het zeer grote aantal schadegevallen tengevolge van de oorlog, waarbij het toekennen van een rijksbijdrage of een verzekeringsuitkering vaak - mede ten gevolge van het stijgen van het prijspeil - tot aanzienlijke boekwinsten aanleiding gaf, vestigde de aandacht op de wenselijkheid van fiscale voorzieningen, waardoor zou kunnen worden voorkomen, dat naast het nadeel, hetwelk de ramp ondanks de vergoeding toch altijd wel meebracht, nog aanzienlijke vervroegde belastingverplichtingen zouden komen te staan door het terstond belasten van stille reserves, door de ramp zichtbaar geworden.

(...)

De in het wetsontwerp opgenomen voorzieningen omvatten, behalve een regeling van blijvende aard (zie het nieuwe artikel 11 van het Besluit op de Inkomstenbelasting 1941), in de artikelen 6, 11 en 12 speciale regelingen voor door de oorlog getroffenen en daarmede gelijkgestelde personen. De regeling in voormeldt artikel [11] Inkomstenbelasting houdt in een bestendiging van verreweg de belangrijkste van de voorzieningen (bedoeld wordt de bovenstaande Resolutie; PJW) uit de oorlogsjaren, nl. het tijdelijk vrijstellen van belasting van boekwinst, ontstaan doordat een vergoeding de boekwaarde van een teloorgegaan bedrijfsmiddel overtreft. Indien dit voorstel wordt aanvaard, zal ook in de toekomst een boekwinst ten bedrage van het verschil tussen verzekeringspenningen, ontvangen ter zake van brandschade aan een fabriek, het teloor gaan van een schip enz. enerzijds, en de boekwaarde van het teloorgegane anderzijds, kunnen worden gereserveerd om te zijner tijd, bij nieuwe investering, te worden afgeboekt als verplichte vervroegde afschrijving. Dit voorkomt voor de belastingplichtige een liquiditeitsnadeel en een rentenadeel (...)."(8)

4.8. De Tweede Kamer pleitte voor nog een uitbreiding: de reserve zou ook moeten kunnen worden gevormd bij vrijwillige verkoop.(10) De Toenmalige Minister van Financiën Lieftinck antwoordde:(11)

"Indien voor het behoud van het concurrentievermogen van een onderneming een modernisering van de bedrijfsuitrusting nodig is, en deze zonder fiscale faciliteiten niet zou kunnen worden gefinancierd, pleegt de eerste ondertekende op verzoek van belanghebbenden toe te staan, dat stille reserves, welke in te vervangen, nog bruikbare bedrijfsmiddelen schuilen, naar de vervangende objecten worden overgebracht."

4.9. Speciale aandacht verdienen voorts de volgende passages uit de mondelinge behandeling in de Tweede Kamer van de invoering van art. 11 Besluit IB 1941 door middel van de Wet Belastingherziening 1950 en van het daarmee samenhangende art. 6 Wet Belastingherziening 1950 (Handelingen II, 1950, nadere vindplaatsen tussen haakjes):

"(blz. 1724, r.k.) De heer Lieftinck, Minister van Financiën: (...) Krachtens enige resoluties van 1941/1942 kan de boekwinst, welke te voorschijn komt bij teloorgaan van bedrijfsmiddelen "door overmacht of toeval", worden gereserveerd ter afboeking op de aanschaffingskosten van vervangende objecten. Belastingheffing over de boekwinst (= vergoeding minus boekwaarde van het teloorgegane) blijft dus achterwege (...)

(blz. 1725, r.k.) Ik heb er op gewezen, dat de gedachte, in het amendement besloten, betekent, dat men b.v. ook een huizenexploitant bij een verkoop van een huis toelaat de winst te reserveren; dat men toelaat, dat de winst, die een veehouder bij verkoop van een koe maakt, wordt gereserveerd. (...) Hier treedt een winst aan de dag en (...) staat men toe, dat de winst wordt gereserveerd, zulks - ik herhaal het - in de verwachting, dat er wel eens vervanging zal plaats vinden. (...) Wanneer men nu bestaande objecten gaat verkopen en een boekwinst maakt, dan zie ik bepaald niet in, dat men daarenboven nog die winst onbelast moet kunnen reserveren, wanneer men tot vervanging overgaat en dus in ieder geval van de mogelijkheid tot vervroegde afschrijving gebruik kan maken.

(blz. 1731, l.k.) De heer Lucas: (...) dat (...) het bedrag van de boekwinst, nl. het bedrag, waarmee de schadevergoeding de boekwaarde van het getroffen object overtreft, (kan worden toegevoegd) aan de nieuwe onbelaste reserve."

4.10. De opvolger van art. 11 Besluit IB 1941 is art. 14 Wet IB 1964. Over de uitbreiding van de reserve tot situaties van vrijwillige vervreemding, vermeldt de Memorie van Toelichting:(12)

"Dit artikel (art. 11 Besluit IB 1941; PJW) behelst, dat van vergoedingen voor verloren gegane of beschadigde bedrijfsmiddelen een gedeelte gelijk aan de fiscale boekwinst, indien en zolang het voornemen tot vervanging of herstel bestaat, gereserveerd kan worden tot eerste afschrijving op de kosten van vervanging of herstel. In het onderhavige wetsontwerp nu is deze regeling, met behoud van het daaraan ten grondslag liggende beginsel, in zoverre verruimd dat de reserve eveneens kan worden gevormd in gevallen van een normale vervanging van technisch of economisch versleten bedrijfsmiddelen. Deze uitbreiding van de vervangingsreserve tot de boekwinsten bij vrijwillige vervreemding van bedrijfsmiddelen komt in zoverre tegemoet aan een gedachte, welke eveneens aan de afschrijving naar vervangingswaarde inherent is en die ook in beginsel aan de hiervoren genoemde ruilarresten van de Hoge Raad ten grondslag ligt, dat de boekwinst bij afstoting van bedrijfsmiddelen, die in het belang van de continuïteit van de onderneming vervangen zullen worden, tijdelijk onbelast worden gelaten."

En verderop, op blz. 36:

"Hierdoor is aan het vervangen van deze bedrijfsmiddelen, zulks in het belang van de modernisering van de bedrijfsuitrusting, het fiscale bezwaar van afrekening over de stille reserves welke in de oude bedrijfsmiddelen schuilen, ontnomen."

4.11. De Memorie van Antwoord(13) vermeldt voorts:

"[H]et doel van de reserve, (...) namelijk om een bijdrage te leveren tot verlichting van de financieringslast bij de vervanging van technisch of economisch versleten bedrijfsmiddelen."

4.12. Het wetsvoorstel IB 2001 voorzag in art. 3.54 Wet IB 2001 in een vervangingsreserve die nagenoeg gelijk was aan de vervangingsreserve van art. 14 Wet IB 1964. Bij de Wet ondernemerspakket 2001(14) is de vervangingsreserve echter zelf vervangen, en wel door de herinvesteringsreserve. Ook uit de parlementaire behandeling van de nieuwe bepaling blijkt dat de reserve - nog steeds - is bedoeld voor de doorschuiving van boekwinsten en stille reserves.(15) In de Nota naar aanleiding van het Verslag(16) antwoordt de regering op een vraag uit het parlement(17) als volgt:

"De leden van de VVD-fractie vernemen gaarne of het begrip opbrengst dat wordt gehanteerd in de regeling van de herinvesteringsreserve een bruto-begrip is of dat van de opbrengst eerst de kosten die samenhangen met de vervreemding moeten worden afgetrokken.

Het antwoord op deze vraag luidt dat geen ander begrip is bedoeld dan het overeenkomstige begrip in de huidige regeling van de vervangingsreserve. Dit houdt in dat niet wordt uitgegaan van een bruto begrip, maar dat voor het bepalen van de opbrengst rekening dient te worden gehouden met eventuele kosten van vervreemding. Met andere woorden, in de herinvesteringsreserve wordt niets anders opgenomen dan hetgeen als winst zou zijn verantwoord."

4.24. Mij is geen zaak bekend waarin de verwerking van vervreemdingskosten bij de toepassing van de vervangingsreserve aan de orde is geweest. Uit de feiten in de zaak die leidde tot HR 24 december 1969, nr. 16 248, BNB 1970/67, met noot Vinke, kan wel opgemaakt worden dat de belanghebbende verkoopkosten had gemaakt. De zaak betrof een vennootschap die een schip verkocht en daarbij verkoopkosten maakte. Het Haagse hof stelde feitelijk vast:

"Na aftrek van de kosten van verkoop bedroeg de opbrengst f 538 616,25, zijnde f 398 616,25 meer dan de boekwaarde."

4.25. De Minister wijst op een arrest dat u drie maanden na HR BNB 1970/67 wees: HR 18 maart 1970, nr. 16 322, BNB 1970/93, betrof wél de vraag naar het bedrag van de "opbrengst" bij vervreemding. De belanghebbende in die zaak had een deel van een pand voor een te lage prijs verkocht aan zijn schoonzoon. In geschil was de vraag of een vervangingsreserve gevormd kon worden op basis van de waarde in het economische verkeer of slechts op basis van het ontvangen bedrag. U overwoog:

"dat het Hof heeft geoordeeld dat onder "opbrengst bij vervreemding'' in genoemd artikel dient te worden verstaan datgene wat bij vervreemding van een bedrijfsmiddel in werkelijkheid wordt verkregen;

dat deze opvatting niet alleen met de bewoordingen van de Wet in overeenstemming is, maar ook aan de strekking daarvan beantwoordt, immers de wetgever, door ten aanzien van boekwinsten welke tot uitdrukking komen doordat vergoedingen wegens verlies of beschadiging van de in artikel 14, lid 1, genoemde bedrijfsmiddelen of de opbrengst bij vervreemding daarvan de boekwaarde van dat bedrijfsmiddel dan wel van het beschadigde gedeelte daarvan overtreffen, reservering mogelijk te maken, de ondernemer in staat heeft willen stellen om die vergoedingen of opbrengsten ten volle te gebruiken ter bestrijding van de uitgaven welke voor de vervanging of het herstel van de desbetreffende bedrijfsmiddelen moeten worden gedaan;

dat het met deze strekking niet in overeenstemming zou zijn om ook boekwinsten, welke tot uitdrukking komen doordat een bedrijfsmiddel geheel of gedeeltelijk aan het ondernemingsvermogen wordt onttrokken, voor reservering in aanmerking te doen komen;"

4.26. In een aantal recente arresten heeft u de ratio van de vervangingsreserve geëxpliciteerd:(22)

"De vervangingsreserve heeft ten doel te bevorderen dat boekwinsten, gemaakt doordat bedrijfsmiddelen uit de onderneming verdwijnen, voor de in het kader van de continuïteit van de onderneming nodige vervanging van die bedrijfsmiddelen beschikbaar blijven."

4.28. De tweede uitzondering op de regel van goed koopmansgebruik dat de winst bij verkoop van een bedrijfsmiddel uiterlijk bij levering moet worden genomen, is gepostuleerd in de zogenoemde ruilarresten. Deze werpen echter evenmin veel licht op onze kwestie, al gebruikte u in sommige arresten waarin u het ruilbeginsel toepaste termen die op een bruto-benadering zouden kunnen wijzen, met name in HR 15 februari 1984, nr. 22 140, BNB 1984/171, na conclusie Van Soest, met noot Slot en HR 15 april 1998, nr. 33 228, BNB 1998/232, met noot Slot. In het eerste arrest overwoog u ambtshalve als volgt over de verkoop van een halve taxivergunning, gevolgd door de aankoop van een hele vergunning:

"dat evenwel de als vaststaand aangemerkte feiten geen andere gevolgtrekking toelaten dan dat in het ondernemingsvermogen van belanghebbende de verworven vergunning voor de helft economisch en functioneel dezelfde plaats innam als het afgestane halve aandeel in een vergunning;

dat dit meebrengt dat belanghebbende niet in strijd handelde met goed koopmansgebruik door de nieuwe vergunning te boek te stellen voor het verschil tussen het bedrag dat hij voor die vergunning heeft betaald en het bedrag dat hij voor het afgestane halve aandeel in een vergunning heeft ontvangen, nu zulks met betrekking tot de nieuwe vergunning niet leidde tot een lagere boekwaarde dan de helft van het voor die vergunning betaalde bedrag;"

Het tweede arrest betrof de toepassing van de ruilarresten op de overbrenging naar privé van een bedrijfspand, gevolgd door vervanging. U overwoog:

"Goed koopmansgebruik verzet zich niet ertegen dat in een geval als het onderhavige, waarin de overbrenging van het (bedrijfsgedeelte van het) pand gepaard gaat met de aanschaf van een nieuw pand dat in het ondernemingsvermogen van de belastingplichtige in economische zin dezelfde plaats inneemt als het naar het privé-vermogen overgebrachte (bedrijfsgedeelte van het) pand, de in de boekwaarde van het overgebrachte (bedrijfsgedeelte van het) pand aanwezige stille reserves niet tot winstrealisatie leiden, doch worden afgeboekt op de kostprijs van het vervangende pand."(23)

4.29. Bij de toepassing van de landbouwvrijstelling en deelnemingsvrijstelling zijn verkoopkosten wel expliciet aan de orde gesteld. Voor de toepassing van de landbouwvrijstelling oordeelde u dat aan- en verkoopkosten in mindering moeten worden gebracht op de vrij te stellen boekwinst: (24)

"dat artikel 6, lid 2, van het Besluit op de Inkomstenbelasting 1941, bepalende dat waardeverandering van onroerende goederen, welke tot het landbouwbedrijf van den belastingplichtige behoren, geen invloed heeft op de winst, behalve voorzover de verandering in de uitoefening van het bedrijf is ontstaan, in geval van vervreemding van zulke onroerende goederen medebrengt voor- of nadelen, door die vervreemding gerealiseerd, buiten de winstberekening te laten voorzover deze zijn te danken aan waardeverandering niet ontstaan in de uitoefening van het bedrijf;

dat ter bepaling van bedoelde voor- of nadelen de aanschaffingskosten van de bewuste goederen - bij voorbeeld bij aankoop, behalve de betaalde koopsom, de op den aankoop drukkende kosten - verminderd met afschrijvingen, vergeleken dienen te worden met de zuivere opbrengst bij de vervreemding - dus bij verkoop met de ontvangen koopsom verminderd met de ten laste van den verkoper gekomen kosten -, terwijl vervolgens met betrekking tot de aldus gevonden uitkomst valt na te gaan of deze geheel of ten dele is toe te schrijven aan waardeverandering der onroerende goederen al dan niet ontstaan in de uitoefening van het bedrijf;"

4.32. Ik merk niettemin op dat r.o. 4.2 van het genoemde arrest HR BNB 1989/43 over het brutokarakter van de deelnemingsvrijstelling als volgt luidt:

"Hieraan kan niet afdoen dat, naar het Hof voorts heeft overwogen, in het algemeen onder een "voordeel'' uit hoofde van een verkoop van een vermogensbestanddeel het saldo van opbrengst en verkoopkosten pleegt te worden verstaan,"

4.34. De literatuur over het bruto- of netto-karakter van de vervangingsreserve is niet overvloedig. Voor zover ik heb kunnen nagaan, heeft alleen Russo de vraag met een zekere diepgang behandeld.(31) Uit het gebruik, in de parlementaire geschiedenis, van de term "boekwinst," leidt hij af dat de vervangingsreserve een bruto-karakter heeft. Jansen(32) meent dat zowel voor Russo's standpunt als voor het standpunt van de Staatssecretaris bij de invoering van de herinvesteringsreserve (zie 4.12) wat te zeggen valt. Bos en Van der Vegt(33) betogen:

"Volgens de wetgever gaat het in dit verband om de netto-opbrengst, dat wil zeggen de verkoopopbrengst verminderd met de rechtstreeks aan de vervreemding van het bedrijfsmiddel toerekenbare kosten (...). Jurisprudentie hieromtrent ontbreekt, maar de visie van de wetgever leidt ons inziens tot een juiste wetstoepassing, omdat vervreemdingsopbrengst ontstaat nadat rechtstreeks aan de vervreemding toerekenbare kosten zijn goedgemaakt."

4.36. Aan de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving,(35) RJ 135, alinea 102, ontleen ik het volgende:

"Baten zijn vermeerderingen van het economisch potentieel gedurende de verslagperiode in de vorm van instroom van nieuwe of verhoging van bestaande activa, dan wel vermindering van vreemd vermogen, een en ander uitmondend in een toename van het eigen vermogen, anders dan door bijdragen van deelhebbers daarin.

Het begrip baten omvat zowel opbrengsten als andere voordelen.

Opbrengsten zijn baten die ontstaan bij de uitvoering van de normale activiteiten van een onderneming. Opbrengsten worden met een veelheid van benamingen aangeduid, zoals omzet, honoraria, rente, dividend, royalty's en huur.

(...)

De definitie van baten omvat ook niet-gerealiseerde voordelen, zoals bijvoorbeeld die welke ontstaan uit (...) verhoging van de boekwaarde van vaste activa."

Dat een "opbrengst" inderdaad, zoals dit citaat impliceert, een bruto-vermeerdering van het economisch potentieel aanduidt, blijkt expliciet uit RJ 270, alinea 105. RJ 270 vermeldt voorts:

"106 De omvang van een opbrengst dient te worden bepaald op de reële waarde van de tegenprestatie die is ontvangen of waarop recht is verkregen.

107 In de meeste gevallen bestaat de tegenprestatie uit liquide middelen (...). In dat geval is de reële waarde van de tegenprestatie gelijk aan het bedrag van de liquide middelen (...).

(...)

114 Opbrengsten en kosten die betrekking hebben op dezelfde transactie of gebeurtenis worden tegelijk in de winst- en verliesrekening verwerkt. Deze verwerking wordt veelal aangeduid met de toerekening van de kosten aan de opbrengsten (matching)."

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

1 Rechtbank Leeuwarden 21 juli 2006, nr. 05/00962, NTFR 2006/1114, met commentaar Wolvers.

2 J.H. Kat, De vervangingsreserve, Deventer: FED 1976, blz. 33-34, welke passage ongewijzigd is overgenomen in de tweede, derde en vierde druk van de brochure. Zie voor een nagenoeg gelijkluidende definitie R. Russo, Herinvesteringsreserve, Deventer: Kluwer 2004, blz. 96.

3 Vgl. J.H. Kat, a.w., blz. 6.

4 Resolutie van 27 februari 1941, nr. 106, B. 7462.

5 Zie voor de reserve onder de Wet op de inkomstenbelasting 1914 R. Russo, a.w., blz. 1-4.

6 Zie de noten 1 en 2 onder B. 7462.

7 Wet van 29 september 1950 houdende verzachtingen voor de berekening van de belastingen naar inkomen en winst (Belastingherziening 1950), Stb. 1950, K423.

8 Kamerstukken II 1948-49, 1251, nr. 3 (MvT), blz. 6.

9 Vgl. art. 6 jo art. 3 van de Belastingherziening 1950.

10 Kamerstukken II 1948-49, 1251, nr. 6 (VV), blz. 18.

11 Kamerstukken II 1948-49, 1251, nr. 8 (MvA), blz. 19.

12 Kamerstukken II 1958-59, 5380, nr. 3 (MvT), blz. 22.

13 Kamerstukken II 1962-63, 5380, nr. 19 (MvA), blz. 37.

14 Wet van 14 december 2000 tot wijziging van enkele belastingwetten c.a. in verband met de tweede tranche van het ondernemerspakket 2001 (Wet ondernemerspakket 2001), Stb. 2000, 567.

15 Zie o.a. Kamerstukken II 1999-2000, 27 209, nr. 3 (MvT), blz. 6, 29, 31, 32

16 Kamerstukken II 2000-01, 27 209, nr. 6 (NnavV), blz. 10.

17 Kamerstukken II 2000-01, 27 209, nr. 5 (Verslag), blz. 13.

18 R. Russo, a.w., blz. 96-97.

19 Zie daarover in het algemeen: P.J. Wattel, 'De juridische betekenis van uitlatingen van bewindslieden bij de totstandkoming van (belasting)wetgeving', FED 1990/335.

20 Voor de volledigheid wijs ik op twee uitspraken van het Hof Den Haag waaruit eveneens blijkt van verkoopkosten, maar in het voorwerp waarvan de behandeling van die verkoopkosten evenmin in geschil was: Gerechtshof 's-Gravenhage 1 juni 1983, nr. 38/83, V-N 1984, blz. 632, pt. 24 en Gerechtshof 's-Gravenhage 5 september 1986, nr. 2388/85, BNB 1988/13.

21 Verweerschrift in cassatie, blz. 3.

22 HR 1 april 2005, nr. 38 973, BNB 2005/208, met noot Cornelisse, en HR 12 mei 2006, nr. 41 105, BNB 2006/269, na conclusie Van Ballegooijen, met noot Lubbers, waarin ook de term "stille reserves" gebruikt wordt.

23 Ik wijs voorts op het gebruik van de term stille reserves in HR 15 april 1998, nr. 33 228, BNB 1998/232, met noot Slot.

24 HR 30 maart 1960, nr. 14 223, BNB 1960/67, bevestigd voor de toepassing van art. 8 Wet IB 1964 in HR 9 april 2004, nr. 39 152, BNB 2004/273, met noot Essers.

25 Het huidige art. 13, lid 1, Wet Vpb, brengt aan- en verkoopkosten weer onder de deelnemingsvrijstelling; andere met de deelneming samenhangende kosten (met name financieringskosten) zijn in beginsel wel aftrekbaar.

26 Zie voor aankoopkosten HR 24 mei 2002, nr. 37 021, BNB 2002/262, na conclusie Groeneveld, met noot Juch.

27 Vgl. Resolutie van 19 november 1918, nr. 78, B. 2217, herhaalt in de Resoluties van 4 februari 1931, nr. 84, B. 5129 en van 3 februari 1933, nr. 63, B. 5650.

28 HR 24 mei 2002, nr. 37 021, BNB 2002/262, na conclusie Groeneveld, met noot Juch.

29 Vgl. het voorbeeld in onderdelen 2.7 en 2.8 van de conclusie van mijn voormalig ambtsgenoot Groeneveld bij HR BNB 2002/262.

30 Zie onder meer HR 24 mei 2002, nr. 37 021, BNB 2002/262, na conclusie Groeneveld, met noot Juch, en HR 4 april 1951, B. 8970 (ten aanzien van te activeren aankoopkosten bij de toepassing van de ruilarresten). Zie ook art. 3.30 Wet IB 2001.

31 R. Russo, a.w., blz. 96-97.

32 J.J.M. Jansen, 'De herinvesteringsreserve, hinken we op twee gedachten', MBB 2003/305, onderdeel 2.2.2.

33 E. Bos en P.C. van der Vegt, 'Van vervanging naar herinvestering: de gebrekkige verruiming van substantialistisch denken', WFR 2002/299. Het citaat betreft noot 7 uit het artikel.

34 Commentaar in NTFR 2006/1114.

35 Raad voor de Jaarverslaggeving, Richtlijnen voor de jaarverslaggeving voor grote en middelgrote rechtspersonen, Deventer: Kluwer 2005.

36 Ik merk nog op dat een materieel vast activum dat niet ter belegging wordt gehouden en waarvan besloten is het te verkopen, bij waardering op actuele waarde, op de balans komt te staan voor de opbrengstwaarde, zijnde het bedrag waartegen het actief kan worden verkocht, onder aftrek van de nog te maken (verkoop)kosten: zie RJ 212, alinea 218. De herwaarderingsreserve wordt in dat geval dus niet verhoogd voorzover tegenover de waardestijging verkoopkosten staan. Voor vastgoedbeleggingen die op actuele waarde worden gewaardeerd, heeft overigens te gelden dat geen rekening wordt gehouden met verkoopkosten, zo blijkt (letterlijk) uit RJ 213, alinea 506. Ook bij de waardering van voorraden mag geen rekening worden gehouden met verkoopkosten, zo schrijft RJ 220, alinea 206 voor.