Parket bij de Hoge Raad, 15-12-2016, ECLI:NL:PHR:2016:1350, 16/03506

Heden neem ik conclusie in de zaak met nummer 16/03506 naar aanleiding van het beroep in cassatie van de staatssecretaris van Financiën (hierna: de Staatssecretaris) tegen de uitspraak van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (hierna: het Hof) van 31 mei 2016.¹

Op 29 december 1998 is de moeder (hierna: erflaatster) van [X], belanghebbende, overleden. Belanghebbende is enig erfgenaam. Erflaatster hield bij een Zwitserse bank buitenlands vermogen aan dat buiten het zicht van de fiscus werd gehouden. Belanghebbende heeft op 26 augustus 1999 aangifte voor het recht van successie (hierna ook: erfbelasting²) gedaan. In zijn aangifte voor het recht van successie heeft belanghebbende geen melding gemaakt van dat buitenlandse vermogen.

Tot 1 januari 2012 gold dat door verjaring de wettelijke bevoegdheid tot het opleggen van een navorderingsaanslag in de erfbelasting, ingeval de aangifte over buitenlands vermogen niet, onjuist of onvolledig was gedaan, verviel na verloop van twaalf jaren na de dag van inschrijving van de akte van overlijden in de registers van de burgerlijke stand; zie artikel 16, vierde lid, van de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (hierna: de AWR) juncto artikel 66, eerste lid, ten eerste, van de Successiewet 1956 (hierna: de SW).³

Sinds 1 januari 2012 is er geen wettelijke verjaring meer van de navorderingsbevoegdheid voor erfbelasting ter zake van, later bij de belastingdienst bekend geworden, buitenlands vermogen. In het nieuwe derde lid van artikel 66 van de SW is dienaangaande bepaald: ‘Indien voor de erfbelasting de aangifte over een bestanddeel van het voorwerp van die belasting dat in het buitenland wordt gehouden of is opgekomen niet, onjuist of onvolledig is gedaan, vervalt, in afwijking van artikel 16, vierde lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen, de bevoegdheid tot het vaststellen van een navorderingsaanslag niet.’

Op 25 februari 2014 heeft belanghebbende in het kader van zijn aangiften voor de inkomstenbelasting, melding gemaakt van niet aangegeven bezittingen in de vorm van banktegoeden en effecten bij een Zwitserse bank. In de daartoe ingevulde ‘Verklaring Vrijwillige verbetering’ heeft belanghebbende vermeld dat het niet aangegeven buitenlandse vermogen is verkregen door vererving uit de nalatenschap van erflaatster (hierna: het buitenlandse vermogen).

De Inspecteur heeft daarop met dagtekening 9 september 2014 aan belanghebbende een navorderingsaanslag in het recht van successie opgelegd van € 100.925 (hierna: de navorderingsaanslag). De grondslag voor de navorderingsaanslag is het vererfde, en in 1999 in de aangifte voor het recht van successie niet vermelde, buitenlandse vermogen.

Op 1 januari 2012, de datum van inwerkingtreding van het nieuwe derde lid van artikel 66 van de SW, was de oorspronkelijke verjaringstermijn van twaalf jaren ten aanzien van het verzwegen buitenlandse vermogen van erflaatster, overleden op 29 december 1998, reeds verstreken.

De Inspecteur⁴ heeft zijn bevoegdheid, om de onderhavige navorderingsaanslag in het jaar 2014 nog op te kunnen leggen, gebaseerd op het per 1 januari 2012 vervallen zijn van de tot die datum geldende verjaringstermijn voor verzwegen buitenlands vermogen.

Het standpunt van belanghebbende behelst dat, nu in casu de verjaringstermijn reeds was verstreken vóór de inwerkingtreding van het nieuwe derde lid van artikel 66 van de SW, per 1 januari 2012, de ingetreden verjaring in stand is gebleven, zodat aan de Inspecteur niet meer het recht toekwam erfbelasting na te vorderen.

Na vergeefs bezwaar is belanghebbende in beroep gekomen bij Rechtbank Gelderland (hierna: de Rechtbank).⁵

Bij de Rechtbank was, evenals nu in cassatie, in geschil of deze navorderingsaanslag nog kon worden opgelegd, gelet op het tijdsverloop. De Rechtbank heeft die vraag ontkennend beantwoord, door te overwegen dat ‘terugwerkende kracht van een (fiscale) regeling uitzondering is’ en ‘noch in de tekst van artikel 66, derde lid, van de Wet, noch in het in artikel XXIII van de Overige fiscale maatregelen 2012 opgenomen overgangsrecht, noch in de parlementaire geschiedenis gesproken wordt over verdergaande terugwerkende kracht van de bepaling dan voor de gevallen waarin de navorderingstermijn op 1 januari 2012 nog niet was verstreken’. Daarom ‘moet worden geconcludeerd dat de wetgever geen terugwerkende kracht aan de regeling heeft willen toekennen voor gevallen waarin de navorderingsbevoegdheid op die datum reeds was komen te vervallen.’

Het Hof heeft het door de Inspecteur tegen deze uitspraak ingestelde hoger beroep ongegrond verklaard. Daartoe heeft het Hof geoordeeld ’dat uit de tekst van artikel 66, lid 3, van de SW, niet volgt dat aan dit artikellid onbeperkte terugwerkende kracht toekomt in die zin dat ook voor nalatenschappen als de onderhavige, waarvoor de bevoegdheid tot navordering op 1 januari 2012 reeds was vervallen, de in de tijd onbeperkte navorderingsbevoegdheid geldt.’ Het Hof heeft tevens overwogen ‘dat de indieners van het amendement beoogd hebben om nalatenschappen waarvoor de verlengde navorderingstermijn van twaalf jaar nog niet was verstreken onder – uiteindelijk – artikel 66, lid 3, van de SW, te laten vallen.’ Nu de wetgever geen ‘expliciet terugwerkende kracht aan artikel 66, lid 3, van de SW’ heeft verleend, terwijl ‘herleving’ van de navorderingsbevoegdheid fors ingrijpt op het wettelijk systeem, ‘is er naar het oordeel van het Hof geen grond om te concluderen dat de navorderingsbevoegdheid is herleefd.’

Het Hof heeft ook het incidenteel ingestelde hoger beroep van belanghebbende, waarin aanspraak werd gemaakt op een hogere proceskostenvergoeding, ongegrond verklaard.

De Staatssecretaris heeft thans, onder aanvoering van één middel, beroep in cassatie ingesteld. In dat middel stelt de Staatssecretaris dat sprake is van ‘schending van het recht, met name van artikel 66, derde lid, van de Successiewet 1956 (…), doordat het Hof heeft beslist dat de bevoegdheid tot het vaststellen van een navorderingsaanslag vervallen is in gevallen waarin op het moment van de wetswijziging de verlengde navorderingstermijn van 12 jaar reeds was verstreken’.

Belanghebbende heeft incidenteel beroep in cassatie ingesteld in verband met de afwijzing van zijn verzoek om een hogere proceskostenvergoeding te verkrijgen.

Deze conclusie is verder als volgt opgebouwd. In onderdeel 2 worden de feiten en het procesverloop weergegeven, gevolgd door een beschrijving van het geding dat nu in cassatie voorligt in onderdeel 3. Onderdeel 4 omvat een overzicht van relevante wet- en regelgeving, wetsgeschiedenis, jurisprudentie en literatuur.⁶ Onderdeel 5 bevat de beoordeling van de middelen, over en weer, gevolgd door de conclusie in onderdeel 6.