Parket bij de Hoge Raad, 31-12-2018, ECLI:NL:PHR:2018:1442, 18/00480

In 2013 behoren bezittingen met een totale waarde van € 157.330, bestaande uit bank- en spaartegoeden en premiedepots, tot de rendementsgrondslag van belanghebbende. Het heffingvrij vermogen bedraagt € 21.139, zodat de grondslag sparen en beleggen in 2014 € 136.191 bedraagt.

Het belastbaar inkomen uit sparen en beleggen bedraagt € 5.447. De hierover verschuldigde inkomstenbelasting bedraagt € 1.634.

In 2013 heeft belanghebbende € 3.354 aan rente genoten.

Aan belanghebbende is een aanslag IB/PVV over het jaar 2013 opgelegd naar –voor zover hier van belang– een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 5.447. Het hiertegen gerichte bezwaar is door de Inspecteur ongegrond verklaard.

Belanghebbende heeft tegen deze uitspraak op bezwaar (hoger) beroep ingesteld.

Voor zowel de Rechtbank als het Hof is - voor zover hier van belang - in geschil of de vermogensrendementsheffing van artikel 5.2 van de Wet IB 2001 in 2014 op regelniveau dan wel op individueel niveau in strijd is met artikel 1 EP.

Het Hof heeft voorts - als feiten van algemene bekendheid - gewezen op het eindrapport, naar gegevens van De Nederlandse Bank en naar gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Met betrekking tot het eindrappport heeft het Hof onder meer verwezen naar de in het eindrapport opgenomen tabel 4.2.1 waarin de gemiddelde nominale en reële rendementen op verschillende vermogensbestanddelen in de jaren 2001 tot en met 2012 zijn weergegeven. Het betreft de volgende tabel:

Met betrekking tot de gegevens van De Nederlandse Bank heeft het Hof verwezen naar de rendementen op jongste tienjarige staatsleningen over de periode 2001 tot en met 2017. Het betreft de volgende gegevens:

Met betrekking tot de gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft het Hof verwezen naar de jaarmutaties van de consumentenprijsindex in de jaren 2001 tot en met 2016. Het betreft de volgende gegevens.

De Rechtbank heeft in haar uitspraak van 20 maart 2017⁷ - voor zover hier van belang - geoordeeld dat de vermogensrendementsheffing niet in strijd is met artikel 1 EP. De Rechtbank heeft dit oordeel als volgt gemotiveerd.

De Rechtbank heeft vooropgesteld dat de Hoge Raad in de arresten HR BNB 2015/174 en HR BNB 2016/177 heeft geoordeeld dat het forfaitaire stelsel van de vermogensrendementsheffing voor de jaren 2010 en 2011 niet in strijd is met artikel 1 EP. De Rechtbank heeft voorts uit de hiervoor genoemde arresten afgeleid dat dit stelsel wel in strijd komt met artikel 1 EP indien blijkt dat het destijds door de wetgever voor een lange reeks van jaren veronderstelde rendement van 4% niet meer haalbaar is voor particuliere beleggers en indien belanghebbende wordt getroffen door een individuele en buitensporig zware last.

Vervolgens heeft de Rechtbank uit voornoemde arresten van de Hoge Raad afgeleid dat het voor het aannemen van een inbreuk op artikel 1 EP niet voldoende is dat het rendement van bepaalde bezittingen structureel onder de 4% van het daarin geïnvesteerde bedrag blijft. Nu belanghebbende enkel stellingen heeft ingebracht die zien op het rendement op spaartegoeden heeft belanghebbende naar het oordeel van de Rechtbank, mede gelet op voornoemde arresten van de Hoge Raad, niet aannemelijk gemaakt dat het destijds door de wetgever veronderstelde rendement van 4% voor een lange reeks van jaren voor particuliere beleggers niet meer haalbaar is. De Rechtbank komt niet meer toe aan de vraag of belanghebbende wordt geconfronteerd met een individuele en buitensporige last.

Het Hof heeft vooropgesteld dat in HR BNB 2015/174 en HR BNB 2016/177 is geoordeeld dat het stelsel van de vermogensrendementsheffing in strijd komt met artikel 1 EP indien het destijds door de wetgever voor een lange reeks van jaren veronderstelde rendement van 4% voor particuliere beleggers niet meer haalbaar is en belastingplichtigen, mede gelet op het toepasselijke tarief, zouden worden geconfronteerd met een buitensporige zware last.

Uit de nota naar aanleiding van het verslag bij de Wet IB 2001 leidt het Hof af dat de wetgever bij het bepalen van de hoogte van het forfaitaire rendement aansluiting heeft gezocht bij het rendement dat haalbaar moet zijn voor de particuliere belegger die weinig risico wenst te nemen. Om die reden beperkt het Hof zich bij de beoordeling van de hiervoor genoemde haalbaarheid op beleggingen⁸ in spaarrekeningen, staatsleningen en obligaties. Voorts heeft het Hof uit het verslag van een algemeen overleg bij de Wet IB 2001 afgeleid dat de wetgever bij het bepalen van de hoogte van het forfaitaire rendement aansluiting heeft gezocht bij het reële haalbare rendement.

Het Hof heeft het in HR BNB 2015/174 en HR BNB 2016/177 gegeven criterium van ‘een lange reeks van jaren’ vervolgens ingevuld als zijnde de periode vanaf de invoering van het stelsel van de forfaitaire vermogensrendementsheffing in 2001 tot het jaar 2013 en bij voorkeur een nog langere periode.

Gelet op de reële rendementen genoemd in tabel 4.2.1 in het eindrapport, en de gegevens van De Nederlandse Bank en het Centraal Bureau voor de Statistiek zoals vermeld onder de feiten, komt het Hof tot het oordeel dat het reële rendement op risicovrije beleggingen over een lange periode bezien in aanzienlijke mate afwijkt van het bij de invoering van de Wet IB 2001 voorziene (reële) rendement van 4%.

Naar het oordeel van het Hof is de Inspecteur die heeft gewezen op de gegevens ontleend aan de memorie van toelichting en bijlage A bij het Belastingplan 2016 niet in het tegenbewijs geslaagd. Het Hof heeft daaraan ten grondslag gelegd dat deze gegevens niet goed bruikbaar zijn omdat zij gedeeltelijk betrekking hebben op een mix van obligaties, aandelen en onroerend goed en dus niet als risicovrije beleggingen kunnen worden beschouwd.

Het Hof heeft voor het jaar 2013 aannemelijk geacht dat het verschil tussen het bij de invoering van de Wet IB 2001 veronderstelde reële rendement over een lange reeks van jaren en het over een lange reeks van jaren gerealiseerde rendement van een zodanige omvang is dat er op regelniveau geen sprake is een redelijke en proportionele verhouding tussen het algemene belang van de staat en het belang van de individuele burger. Bij particuliere beleggers wordt in absolute zin een zodanig omvangrijk deel van het (reële) rendement op hun beleggingen aan de heffing van inkomstenbelasting onderworpen, dat zij daarmee op regelniveau worden geconfronteerd met een buitensporige last.

Niettemin komt het Hof niet toe aan een oordeel over de vraag of op regelniveau sprake is van een zodanige schending van de ‘fair balance’ dat dit niet zonder gevolgen voor de aan belanghebbende opgelegde aanslag kan blijven. Daartoe heeft het Hof overwogen dat i) de aan de wetgever toekomende ruime beoordelingsmarge op het gebied van het belastingrecht en ii) de rechtsstatelijke positie die de wetgever en de rechter ten opzichte van elkaar innemen, inhoudt dat de wetgever enige tijd moet worden gegund om een einde te maken aan een situatie die op zichzelf een schending inhoudt van artikel 1 EP. Het Hof overweegt voorts dat de vraag of de wijziging van de vermogensrendementsheffing per 1 januari 2017 adequaat is om de schending tegen te gaan de omvang van het onderhavige geschil te buiten gaat.

Vervolgens heeft het Hof getoetst of in het geval van belanghebbende sprake is van een individuele buitensporige last.

Naar het oordeel van het Hof dient, naast de omvang van de heffing, in de beoordeling of de vermogensrendementsheffing voor belanghebbende een individuele buitensporige last oplevert in de zin van artikel 1 EP, de totale inkomens- en vermogenspositie van de belastingplichtige in aanmerking te worden genomen. Het Hof komt in het licht van de stukken tot de slotsom dat de belastingheffing over belanghebbendes box 3-inkomen niet op zichzelf beschouwd van een dergelijk grote omvang is dat het kwalificeert als een individuele en buitensporige last.

Het Hof bevestigd de uitspraak van de Rechtbank.