Parket bij de Hoge Raad, 17-11-2023, ECLI:NL:PHR:2023:1042, 22/04592

De belanghebbende wenst een vergoeding ad € 1.500 van veronderstelde psychische schade omdat hij een kleine anderhalf jaar langer dan wenselijk heeft gewacht op de uitslag van zijn door hem tot aan de Hoge Raad doorgeprocedeerde non-zaak. Het materiële procesbelang beloopt 80 cents. Hij wenst dat – ten onrechte - aan hem vergoede invorderingsrente ad € 1,20 naar boven wordt afgerond op € 2. Hij wenst dus € 1.500 gemeenschapsgeld te ontvangen omdat hij zeer langdurig, ongegrond, en op kosten van de gemeenschap, in drie rechterlijke instanties heeft geprocedeerd over een niet aan hem verschuldigd bedrag van 80 cents, zulks mede ten koste van de ambtelijke en rechterlijke capaciteit voor rechtszoekenden. Hij moet zich dus diep schamen. Dat vindt ook het EHRM (zie 8.15 hieronder).

De belanghebbende stelt echter dat het voor de beoordeling van de redelijke termijn van berechting in aanmerking te nemen procesbelang niet slechts € 0,80 beloopt, maar óók omvat zijn inzet om teruggaaf van griffierecht en vergoeding van psychische schade door termijnoverschrijding te ontvangen. Die stelling lijkt mij niet moeilijk te beoordelen omdat zij evident in strijd is met HR BNB 2017/83 omdat zij de in die zaak gestelde bagatelgrens volmaakt betekenisloos zou maken, maar ik zal er serieus op ingaan.

Ik grijp deze zaak ook aan voor enige algemene beschouwingen over vergoeding van veronderstelde immateriële schade bij onredelijk lange berechtingstermijnen in WOZ- en bpm-zaken, mede in het licht van (i) recente feitenrechtspraak die expliciet afwijkt van de uwe daarover, (ii) de inmiddels door de Tweede Kamer aanvaarde Wet herwaardering proceskostenvergoedingen WOZ en bpm, die per 1 januari 2024 met overgangsrecht in werking treedt, en (iii) de praktijken van no cure no pay bureaus (ook de belanghebbende drijft zo’n nering, al procedeert hij thans kennelijk nog meer dan anders voor zichzelf) die zich in steeds grotere mate en ten koste van de rechterlijke capaciteit voor serieuzere zaken op WOZ- en bpm-bezwaren en -procedures werpen om op publieke middelen een verdienmodel te bouwen dat in strijd met de bedoeling van de wetgever de vergoedingsbeperkingen in het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb) frustreert door ISV te denatureren tot overcompenserende pkv.

De heffingsambtenaar van het Waterschap heeft de belanghebbende een aanslag watersysteemheffing/gebouwd 2010 opgelegd ad € 52,93 ter zake van een woning in Eindhoven naar een WOZ-waarde ad € 431.000. Na bezwaar tegen die waardering is de waarde verlaagd naar € 414.000; op grond daarvan is de aanslag watersysteemheffing 2010 verminderd naar € 50,84.

De belanghebbende heeft tegen de uitspraak op bezwaar beroep ingesteld, waarna de partijen het eens zijn geworden over een WOZ-waarde ad € 379.000 en de belanghebbende zijn beroep heeft ingetrokken. De heffingsambtenaar heeft op 5 februari 2018 in verband met de lagere WOZ-waarde ook de aanslag watersysteemheffing/gebouwd verder verlaagd, met € 4,30. De invorderingsambtenaar heeft bij beschikking van dezelfde datum daarop € 1,20 invorderingsrente aan de belanghebbende vergoed. De belanghebbende heeft tegen die beschikking invorderingsrente bezwaar gemaakt, dat door de invorderingsambtenaar ongegrond is verklaard. De belanghebbende heeft daartegen beroep ingesteld omdat hij niet € 1,20, maar € 2 invorderingsrente wenst.

De Rechtbank zag geen reden om te twijfelen aan de juistheid van de stelling van de heffings- en invorderingsambtenaren dat de belanghebbende überhaupt geen recht op vergoeding van invorderingsrente had omdat hij niet om uitstel van betaling had verzocht. De procedure had langer geduurd dan de volgens uw rechtspraak redelijke termijn, maar de Rechtbank zag geen grond voor de veronderstelling dat immateriële schade zou zijn geleden, nu het procesbelang uitsluitend betrof de vaststelling van een door of aan een bestuursorgaan te betalen zeer gering bedrag (minder dan € 15). Zij volstond daarom met de constatering dat de termijn was overschreden.

De belanghebbende ging daartegen in hoger beroep, betogende dat de Rechtbank (i) buiten het geschil was gegaan; (ii) de invorderingsrente op € 2 had moeten bepalen; (iii) ten onrechte het verzoek om ISV wegens overschrijding van de redelijke termijn had afgewezen en (iv) ten onrechte geen pkv had toegekend, nu de invorderingsambtenaar vast zat aan zijn beschikking invorderingsrente ad € 1,20, hoezeer die ambtenaar ook nader mocht menen dat geen recht op invorderingsrente bestond.

Het Hof zag ad (i) niet dat de Rechtbank buiten het geschil zou zijn gegaan, nu zij de vergoede invorderingsrente ad € 1,20, hoewel niet verschuldigd, niet had verminderd. Ad (ii) overwoog het Hof dat geen invorderingsrente wordt vergoed als niet om uitstel van betaling van de aanslag is verzocht (art. 28c Inv.), zoals in casu. Ad (iii): weliswaar waren na indiening van het bezwaar meer dan 2 jaren verstreken ten tijde van de uitspraak van de Rechtbank, maar het Hof achtte de afwijzing van het verzoek om immateriële-schadevergoeding (ISV) terecht omdat het financiële belang bij het beroep slechts € 0,80 beliep. Griffierecht en mogelijke proceskosten tellen volgens het Hof niet mee bij de bepaling van het financiële belang bij het beroep. Hij verwees daarbij naar een uitspraak van het Hof Den Bosch.¹ Voor zover mogelijke spanning en frustratie bij de belanghebbende niet al was beëindigd met de uitspraak van de rechtbank, kon volgens het Hof volstaan worden met de constatering dat de redelijke termijn is overschreden. Ad (iv) oordeelde het Hof dat het geenszins zo was dat de belanghebbende door de ruim tijdige standpuntwijziging van de ambtenaar genoopt zou zijn tot het instellen van het ongegronde (hoger) beroep, zodat de Rechtbank terecht geen pkv had toegekend.

In cassatie betoogt de belanghebbende dat bij de vraag of de bagatel-uitzondering op de vooronderstelling van psychisch leed bij termijnoverschrijding (‘zeer gering financieel belang’, i.e. € 15 of minder; zie HR BNB 2017/83 in 6.4 hieronder), ook ‘nevenvorderingen’ meetellen als financieel belang, met name claims tot vergoeding van griffierecht en ISV.

Het lijkt mij evident dat griffierecht en ISV- en pkv-claims niet kunnen meetellen. Zouden zij wel meetellen, dan wordt die mijns inziens al veel te lage bagatelgrens van € 15 nooit onderschreden. Alleen al het griffierecht is altijd hoger dan € 15 en een ISV-claim is altijd minimaal € 500 in uw forfaitaire systeem. De bagatelgrens zou volstrekt betekenisloos zijn. Een van de wetgeverlijke oogmerken van griffierecht in bestuursrechtelijke zaken is verder om belanghebbenden een zorgvuldige afweging te laten maken bij de vraag of zij een zaak aan de bestuursrechter voorleggen, juist in zaken met een gering financieel belang. Het meetellen van griffierecht voor ISV-doeleinden zou ook daar haaks op staan. Het meetellen van pkv-claims zou er verder toe leiden dat belastingplichtigen die een beroepsgemachtigde inschakelen (die altijd om pkv vraagt) altijd een hoger financieel belang kunnen stellen dan belastingplichtigen die zelf procederen en daarom überhaupt geen pkv-claim hebben. Het meetellen, tenslotte, van de ISV-claim zelf als financieel belang waarover spanning en frustratie zou kunnen bestaan waarvoor dus opnieuw ISV zou moeten worden geboden (waarover dan ook weer geprocedeerd zou kunnen worden, zodanig lang dat ook daarvoor weer ISV geboden zou moeten worden, waarover weer geprocedeerd zou kunnen worden, enzovoort en zo verder), produceert een in de eigen staart bijtende kurketrekkerredenering, leidende tot een zichzelf voortbrengend altijd-prijs-vergoedingencircus. Bij meetellen van griffierecht-, pkv-, ISV-claims wordt ook een procedure over een fiscaal belang ad nihil een loterij zonder nieten worden voor pkv- en ISV-jagende grootvermorsers van rechterlijke tijd en moeite die beter aan rechtsbescherming besteed zouden kunnen worden. Zo’n geen-nieten-loterij is wellicht ook hetgeen deze kennelijk schaamteloze belanghebbende wenst.

Uit uw arrêt de règlement HR BNB 2016/140 (zie 6.3 hieronder) volgde mijns inziens al dat de voor ISV in aanmerking te nemen termijn eindigt als de rechter uitspraak doet over het fiscale geschil tussen de belastingplichtige en de inspecteur (“de hoofdzaak”). De termijn loopt dus niet door als de rechter bij de uitspraak in de hoofdzaak het onderzoek heropent om later nog afzonderlijk uitspraak te doen over eventuele ISV. Wel begint op dat moment een nieuwe (kortere) termijn te lopen specifiek voor die afzonderlijke procedure over ISV.

Ook uit HR BNB 2017/83 (zie 6.4 hieronder) volgt de ongegrondheid van het cassatieberoep. De belanghebbende in die zaak had griffierecht betaald (€ 124) en kosten voor beroepsmatige rechtsbijstand gemaakt (u kende een pkv ad € 1.980 toe). U telde het griffierecht en de pkv echter niet mee bij de bepaling van het financiële procesbelang, maar ging juist uit van de door het Hof vastgestelde belastingheffingsbelangen ad in totaal maximaal € 195,65 resp. € 148,69. Ook het Hof had de claims ter zake van pkv, griffierecht en eventuele ISV niet meegeteld.

Belanghebbendes ongelijk volgt ook uit HR BNB 2022/137 (zie 6.17 hieronder), waaruit blijkt dat u met ‘de hoofdzaak’ bedoelt het geschil over de belastingheffing en waarin u oordeelde dat voor vergoeding alleen in aanmerking komt de spanning en frustratie bij een belastingplichtige als gevolg van het geschil over de belastingheffing en dat als de rechter na beëindiging van het geschil over de belastingheffing nog moet beslissen op zulke met het procesverloop verband houdende verzoeken, het daarmee gemoeide tijdsverloop geen invloed heeft op de termijn waarbinnen het geschil over de belastingheffing is of moest zijn beëindigd.

Ik geef u in overweging het cassatieberoep van de belanghebbende ongegrond te verklaren en u obiter dictum aan te sluiten bij de hieronder weergegeven rechtspraak van de feitenrechters, met name bij die van de Rechtbank Midden-Nederland over ISV- en pkv-toekenning in WOZ- en bpm-zaken, vooruitlopend op de Wet herwaardering proceskostenvergoedingen WOZ en bpm, welke wet aansluit bij die rechtspraak van de rechtbanken.