Parket bij de Hoge Raad, 21-03-2025, ECLI:NL:PHR:2025:370, 24/00843

Belanghebbende importeert (onder meer) textiel. Zij doet aangifte middels haar direct vertegenwoordiger (hierna: de vertegenwoordiger).

De vertegenwoordiger heeft in de periode van 25 mei 2018 tot en met 29 augustus 2018 veertien aangiften voor belanghebbende gedaan voor het in het vrije verkeer brengen van (hoofdzakelijk) zendingen textiel.

De Inspecteur heeft een bericht, gedagtekend 17 juli 2018, ontvangen van het Office Européen de la Lutte Antifraude (het antifraudebureau van de Europese Commissie, hierna: OLAF) over zendingen textiel die vanuit China naar – onder meer – Rotterdam zijn of worden verzonden. Tijdens latere besprekingen tussen leden van de Nederlandse Douane en leden van OLAF zijn, volgens de Inspecteur, specifiek containers met textiel bestemd voor belanghebbende genoemd.

De Nederlandse Douane heeft op basis van de informatie van OLAF zogenoemde profielen gemaakt, op basis waarvan aangiften worden geselecteerd voor controle. Met het oog op de verificatie van de juistheid van de douanewaarde, opgenomen in de in onderdeel 2.2 bedoelde aangiften, heeft de Inspecteur de goederen en de bijbehorende documenten onderzocht. Voorts is belanghebbende verzocht nadere documenten over te leggen die de opgegeven douanewaarde onderbouwen.

Omdat volgens de Inspecteur onvoldoende documenten en gegevens aanwezig waren om het onderzoek af te ronden, heeft hij de verificatie niet beëindigd en zijn de goederen niet vrijgegeven.

De vertegenwoordiger heeft op 30 augustus 2018 en 13 september 2018 namens belanghebbende twee aangiften gedaan voor het brengen in het vrije verkeer van zendingen (van vrijwel uitsluitend) textiel.

Gedateerd 14 september 2018 heeft de Inspecteur aan belanghebbende een kennisgeving van een voorgenomen utb uitgereikt die betrekking heeft op de in onderdeel 2.2 bedoelde aangiften (utb 1). Deze utb is op 25 september 2018 aan belanghebbende uitgereikt.

Gedateerd 24 september 2018 heeft de Inspecteur aan belanghebbende een kennisgeving van een voorgenomen utb uitgereikt die betrekking heeft op de in onderdeel 2.6 bedoelde aangiften (utb 2). Deze utb is met dagtekening 1 oktober 2018 uitgereikt aan belanghebbende.

Bij uitspraken op bezwaar gedagtekend 11 januari 2019 respectievelijk 18 januari 2019 heeft de Inspecteur de tegen de utb’s gerichte bezwaren afgewezen.

De Inspecteur heeft bij brief van 18 januari 2022 het douanerecht in beide utb’s naar beneden bijgesteld op de grond dat hem is gebleken dat diverse fouten zijn gemaakt in de aan de utb’s ten grondslag liggende berekeningen. Onder meer heeft hij bemerkt dat in een enkel geval is gebruikgemaakt van een fair price list (hierna: FPL) uit een verkeerde tijdsperiode, dat in een enkel geval het verschuldigde bedrag een factor tien te hoog is berekend en dat in een enkel geval ten onrechte gebruik is gemaakt van een FPL met land van bestemming België.

Belanghebbende heeft beroep ingesteld tegen de uitspraken op bezwaar bij de rechtbank Noord-Holland (de Rechtbank).¹ Tussen partijen is in geschil of de utb’s terecht en tot het juiste bedrag aan belanghebbende zijn uitgereikt.

Belanghebbende voert voor de Rechtbank aan dat er geen aanleiding was de aangegeven douanewaarde te verwerpen. Zij betoogt dat de Inspecteur onvoldoende heeft gemotiveerd waarom hij twijfelt aan de juistheid van de door belanghebbende opgegeven transactiewaarde. In dit verband is enige twijfel aan de zijde van de Inspecteur volgens belanghebbende niet voldoende, aangezien art. 140(1) van Uitvoeringsverordening (EU) 2015/2447 (UDWU)² vereist dat de douaneautoriteiten ‘gegronde twijfel’ heeft. Naar het oordeel van de Rechtbank heeft de Inspecteur op basis van de informatie van OLAF en het eigen onderzoek aan de hand van de FPL’s kunnen concluderen dat sprake was van gegronde twijfel, zodat hij op de voet van art. 140(1) UDWU om aanvullende informatie kon verzoeken. Dat belanghebbende niet de beschikking had over de gevraagde informatie, komt volgens de Rechtbank voor haar rekening en risico. En omdat er reden was voor verwerping van de aangegeven waarde, heeft de Inspecteur de goederen terecht niet (direct) vrijgegeven.

Belanghebbende betoogt voorts dat de opgegeven douanewaarde niet kan worden getoetst aan de hand van een FPL. De Rechtbank overweegt dat het Hof van Justitie in het arrest EURO 2004. Hungary³het gebruik van een lijst als een FPL heeft toegestaan voor de situatie dat de aangegeven transactiewaarde is aan te merken als abnormaal laag ten opzichte van de statistisch gemiddelde aankoopprijs die bij de invoer van soortgelijke goederen wordt gehanteerd. Het betoog van belanghebbende dat uit het arrest van de Hoge Raad van 17 november 2017, 15/05739⁴ volgt dat het gebruik van een FPL in dit verband niet mogelijk is, wordt door de Rechtbank verworpen. Volgens de Rechtbank geeft de Hoge Raad in dit arrest niet een inhoudelijk oordeel over de mogelijkheid een FPL te gebruiken. De Rechtbank oordeelt dat een FPL op zichzelf een bruikbaar instrument is om de opgegeven douanewaarde te toetsen.

Vervolgens komt de Rechtbank toe aan de vraag of de Inspecteur de douanewaarde terecht en juist heeft gecorrigeerd. De Rechtbank stelt voorop dat op grond van art. 70 van het douanewetboek van de Unie (DWU)⁵ de douanewaarde bij voorrang aan de hand van de transactiewaarde dient te worden vastgesteld. Indien dat niet mogelijk is, dient de douanewaarde op grond van een van de in art. 74(2) DWU genoemde bijkomende methoden te worden bepaald. Indien dit evenmin mogelijk is, kan die waarde op grond van art. 74(3) DWU worden vastgesteld met gebruikmaking van redelijke middelen.

De Rechtbank volgt de Inspecteur in zijn standpunt dat hij vanwege de ontbrekende informatie de douanewaarde niet kon vaststellen zonder gebruikmaking van redelijke middelen en onder deze omstandigheden gebruik heeft kunnen maken van een FPL. De Rechtbank verwerpt ook diverse stellingen van belanghebbende die erop neerkomen dat de FPL’s onvolledig en onduidelijk zijn.

Tot slot voert belanghebbende voor de Rechtbank aan dat de Inspecteur de douanewaarde ten onrechte heeft vastgesteld op 100% van de waarde die volgt uit de FPL’s. De ingevoerde ladingen textiel waren volgens belanghebbende van lage kwaliteit en uit een controlerapport van 6 juli 2021 blijkt dat een ander douanekantoor douanewaarden heeft vastgesteld met inachtneming van 60% van de waarde die volgt uit een FPL.

Belanghebbende en de Inspecteur hebben beiden hoger beroep ingesteld tegen de uitspraak van de Rechtbank bij het gerechtshof Amsterdam (het Hof).⁶ Ook in hoger beroep is in geschil of de utb’s terecht en tot het juiste bedrag aan belanghebbende zijn uitgereikt.

De enkelvoudige douanekamer van het Hof, fungerend als geheimhoudingskamer, heeft bij tussenuitspraak van 29 juni 2023 beslist dat geheimhouding van gedeelten van enkele stukken gerechtvaardigd is. In cassatie wordt hierover niet geklaagd, zodat ik deze tussenuitspraak verder laat rusten.

Belanghebbende herhaalt haar standpunt dat het overschrijden van een statistische waarde, zoals opgenomen in een FPL, zelfs geen begin van bewijs kan vormen dat de aangegeven transactiewaarden onjuist zijn en daarom geen aanleiding kan geven voor gegronde twijfel als bedoeld in art. 140 UDWU. Het Hof volgt dat standpunt niet. Het oordeelt dat uit het door de Rechtbank aangehaalde arrest van het Hof van Justitie EURO 2004. Hungary⁷ volgt dat het onderschrijden van een statistisch gemiddelde aanleiding kan geven tot gegronde twijfel. Omdat de in de aangiften opgegeven transactiewaarden in dit geval meer dan 50% lager zijn dan de statistische gemiddelden uit de FPL, zijn deze onderschrijdingen volgens het Hof ruim voldoende om gegronde twijfel bij de Inspecteur te rechtvaardigen. Uit ditzelfde arrest blijkt volgens het Hof tevens dat de omstandigheid dat de inspecteur de echtheid van de door belanghebbende overgelegde facturen niet betwist, niet aan toepassing van art. 140 UDWU in de weg staat. Naar het oordeel van het Hof mocht de Inspecteur, op basis van gegronde twijfel, toepassing geven aan laatstgenoemde bepaling.

Het Hof overweegt verder nog dat uit na de uitreiking van de utb’s verstrekte informatie van de Chinese autoriteiten blijkt dat de twijfel van de Inspecteur gegrond was, aangezien hieruit volgt dat in de Chinese uitvoeraangiften veel hogere transactiewaarden zijn aangegeven dan bij invoer in de Europese Unie. De verklaring dat in China hogere waarden zijn opgegeven dan de werkelijke waarden vanwege Chinese exportsubsidies heeft belanghebbende naar het oordeel van het Hof geenszins aannemelijk gemaakt.

Bij deze stand van het geding stelt belanghebbende zich op het standpunt dat de Inspecteur aan de hand van door hem genomen monsters de kwaliteit en de waarde van de kleding had moeten vaststellen en – nu hij dat heeft nagelaten – geen correctie van de waarde meer mogelijk is. Het Hof volgt belanghebbende hierin niet. Het Hof acht belanghebbende als koper en importeur de meest gerede partij om inzicht te verschaffen in de kwaliteit en de waarde van de door haar ingevoerde goederen. Zij heeft dit inzicht volgens het Hof niet verschaft.

Nu de methoden genoemd in de artt. 70 en 74(2) DWU geen van alle toepassing kunnen vinden, overweegt het Hof dat de douanewaarde overeenkomstig het bepaalde in art. 74(3) DWU moet worden bepaald met gebruikmaking van redelijke middelen. Hierbij dient primair te worden bezien of toepassing van de artt. 70 en 74(2) DWU met een redelijke soepelheid mogelijk is. Dat is naar 's Hofs oordeel niet het geval, vanwege het meergenoemde gebrek aan informatie. Op grond van art. 144(2) UDWU dienen daarom ‘andere passende methoden’ te worden gebruikt voor het vaststellen van de douanewaarde.

Belanghebbende betoogt in dit verband dat een vaststelling van de douanewaarde aan de hand van statistische waarden, zoals de waarden in de FPL’s, geen ‘passende methode’ is in de zin van art. 144(2) UDWU. Het Hof overweegt dat de Inspecteur geen andere mogelijkheid had dan terug te vallen op statistische waarden, onder meer omdat informatie over de aard en samenstelling van de ingevoerde producten vrijwel geheel ontbreekt. Het benadrukt in dit verband dat statistische waarden geen fictieve waarden zijn, maar dat de waarden vermeld in de invoerstatistieken van de lidstaten en de EU zijn gebaseerd op de waarde van daadwerkelijk ingevoerde goederen. Dat de Inspecteur daarbij heeft gekozen voor de FPL-waarden en niet voor onbewerkte statistische waarden valt naar 's Hofs oordeel te billijken, nu bij de vaststelling van de FPL’s de uitschieters (‘outliers’) buiten beschouwing zijn gelaten, zodat sprake is van een robuust statistisch gemiddelde.

Dat neemt volgens het Hof niet weg dat acht dient te worden geslagen op alle beschikbare relevante gegevens, zodat een overschatting van het bedrag van de betrokken rechten wordt voorkomen. Het Hof vindt in het procesdossier aanwijzingen dat de ingevoerde goederen van een minder dan gemiddelde kwaliteit, en dus ook waarde, zijn. In het licht daarvan acht het een afslag van 40% van de FPL-waarde noodzakelijk om een overschatting van de verschuldigde rechten te voorkomen. Het Hof baseert dit percentage mede op een (concept)controlerapport van de Douane Amsterdam over een controle die bij belanghebbende is uitgevoerd na het opleggen van de onderhavige utb’s. Tijdens die controle is volgens de Douane Amsterdam gebleken dat de gemiddelde douanewaarde van de door belanghebbende ingevoerde goederen 60% van de FPL-waarde bedraagt.

Tussen partijen is niet in geschil dat de utb’s dienen te worden verminderd vanwege door de Inspecteur gemaakte rekenfouten. Gelet op het voorgaande vermindert het Hof het bedrag van de utb’s vervolgens met nog eens 40%.