Rechtbank Amsterdam, 14-12-2016, ECLI:NL:RBAMS:2016:9450, C/13/601446 / HA ZA 16-127

De gemeente heeft in mei 2005 in de zogenaamde “Visie OverAmstel” een transformatie van het noordelijk deel van het Amstel Business Park tot een stedelijk, gemengd woon- en werkgebied voorgesteld. Een onderdeel van het transformatiegebied Overamstel is het Amstelkwartier.

AM en Amstelside c.s. zijn projectontwikkelaars, die de herontwikkeling van het Amstelkwartier gedeeltelijk hebben gerealiseerd.

In het kader van de voorbereiding van deze herontwikkeling, heeft de gemeente vanaf 2005 met diverse partijen, waaronder Liander en Waternet, overleg gevoerd over onder meer de ligging van bestaande kabels en leidingen en het eventueel verleggen of verwijderen daarvan. Dit overleg vond plaats in het zogenaamde “Procuwo Planvorming Algemeen-overleg” (hierna: PPA-overleg) en de zogenaamde “wenstracéprocedure kabels en leidingen” (hierna: de wenstracéprocedure).

Eveneens in het kader van de voorbereiding van deze herontwikkeling heeft de gemeente in 2007 een sloopaannemer opdracht gegeven sloopwerkzaamheden uit te voeren op het terrein gelegen binnen het Amstelkwartier, waar de rioolwaterzuiveringsinstallatie (hierna: RWZI) was gesitueerd. In het sloopbestek is onder meer opgenomen:

De gemeente heeft de sloopaannemer een bundel van archieftekeningen verstrekt, die volgens het bestek uitsluitend ter informatie bij het bestek zijn gevoegd maar hiervan geen onderdeel vormen. Het betrof 125 archieftekeningen, waaronder een tekening uit 1973 waarop diverse kespen zijn ingetekend.

De herontwikkeling van het Amstelkwartier is verdeeld in vijf zgn. bouwenveloppen. De gemeente heeft door middel van aanbestedingsprocedures marktpartijen gezocht voor de ontwikkeling van het door de gemeente vastgestelde vastgoedprogramma binnen die bouwenveloppen (hierna: het bouwplan).

Op 14 april 2008 heeft de gemeente met AM een (schriftelijke) bouwenvelopovereenkomst gesloten ter zake bouwenvelop 3B (hierna te noemen: bouwenvelopovereenkomst 3B), voor de ontwikkeling van het perceel kadastraal bekend Amsterdam, sectie AG, nummer 1412 gedeeltelijk, 1415 gedeeltelijk en 1420 gedeeltelijk. Het bouwprogramma betrof maximaal 27.500 m2 b.v.o. aan vrije sectorwoningen en sociale huurwoningen (dit programma is later enigszins gewijzigd ingevuld) met commerciële ruimten in de zgn. plint, met een ondergrondse parkeervoorziening, mede ten behoeve van een deel van de parkeerplaatsen behorende bij het op bouwkavel 3C te realiseren hotel.

Op 30 januari 2009 heeft de gemeente met Amstelside c.s. een (schriftelijke) bouwenvelopovereenkomst gesloten ter zake bouwenvelop 3C (hierna te noemen: bouwenvelopovereenkomst 3C), voor de ontwikkeling van het perceel kadastraal bekend Amsterdam, sectie AG, nummer 1412 gedeeltelijk en 1415 gedeeltelijk, grenzend aan het onder 3.7. bedoelde bouwperceel. Dit bouwprogramma betrof een hotel van maximaal 18.500 m2 b.v.o. met ondergrondse parkeervoorziening.

In bouwenvelopovereenkomst 3B en bouwenvelopovereenkomst 3C (hierna gezamenlijk te noemen: de bouwenvelopovereenkomsten)zijn, voor zover relevant, de volgende (gelijkluidende) artikelen opgenomen:

In de bijlage terreinspecificatie, waarnaar in artikel 1 onder g van de bouwenvelopovereenkomsten wordt verwezen (hierna: Terreinspecificatie), is voor zover relevant opgenomen:

In zowel de erfpachtbevestiging ter zake bouwenvelop 3B als de erfpachtbevestiging ter zake bouwenvelop 3C is opgenomen dat het terrein dient te worden aanvaard in de staat waarin het zich bevindt.

In het document “Amstelkwartier Bouwenvelop 3B [respectievelijk 3C, toevoeging rechtbank]” (hierna: de bouwenvelop), dat als bijlage 1 bij de bouwenvelopovereenkomsten is aangehecht en ook onderdeel uitmaakte van de inschrijfbrochure in het kader van de aanbestedingsprocedures, is onder meer opgenomen:

In de bouwenvelop zijn met betrekking tot de kabel- en leidingenstrook enkele tekeningen opgenomen. In de digitale versie hiervan is opgenomen dat de afstand van de rooilijn tot het leidingenpakket van 10 kV-leidingen van Liander 3,8 meter bedraagt.

AM en Amstelside c.s. hebben vanaf juli 2010 in het kader van de voorbereiding van de uit te voeren werkzaamheden deelgenomen aan het kabels- en leidingenoverleg (hierna: K&L-overleg) met betrekking tot het Amstelkwartier.

Omstreeks januari 2012 zijn AM en Amstelside c.s. aangevangen met de bouwwerkzaamheden. Zij hebben vanaf dat moment diverse problemen ondervonden, met betrekking tot (i) in de grond van het erfpachtterrein achtergebleven funderingsresten, (ii) buiten het erfpachtterrein gelegen 10 kV-leidingen van Liander en (iii) een buiten het erfpachtterrein gelegen persriool van Waternet.

Blijkens de verslagen van de K&L-overleggen heeft een andere projectontwikkelaar in 2010 geïnformeerd naar achtergebleven palen in de grond. In verband hiermee zijn in januari 2011 ook aan de (onder)aannemer van AM en Amstelside c.s., BAM Utiliteitsbouw B.V. (hierna: BAM-U), vier e-mailberichten verstuurd door het Ingenieursbureau Amsterdam (hierna: IBA).

Uit de verstrekte informatie valt af te leiden dat er met betrekking tot bouwenvelopovereenkomst 3B en bouwenvelopovereenkomst 3C sprake was van 16 respectievelijk 59 met het bouwplan conflicterende palen.

Naar aanleiding van deze informatie hebben AM, Amstelside c.s. en de gemeente gezamenlijk een veldonderzoek laten uitvoeren naar de aldus aan het licht gekomen conflicterende palen. In november 2011 hebben AM, Amstelside c.s. en de gemeente vervolgens ingestemd met het door BAM-U voorgestelde werkplan (hierna: werkplan 1.0) met betrekking tot het trekken van een aantal conflicterende palen en het verschuiven van een aantal nieuw te plaatsen palen. De gemeente heeft bij brieven van 15 november 2011 aan AM en Amstelside toegezegd de begrote kosten verbonden aan werkplan 1.0 voor haar rekening te nemen.

Op 25 november 2011 heeft Geelhoed Engineering B.V., de constructeur van AM (hierna: Geelhoed), IBA als volgt bericht:

Nadat in januari 2012 met de uitvoering van werkplan 1.0 was aangevangen, hebben de bouwwerkzaamheden in verband met andere, hierna onder (ii) en (iii) te bespreken problemen, enige tijd stilgelegen.

In juni 2012 is de uitvoering van werkplan 1.0 hervat. De oude, conflicterende palen werden getrokken en de nieuwe palen werden ingeheid. Bij het inheien van de nieuwe palen is BAM-U vervolgens gestuit op een groot aantal andere oude, houten, palen. De bovenkant van deze palen bevond zich op een diepte van circa 4 meter onder maaiveldniveau (circa 4,5 meter onder N.A.P.) en deze palen stonden niet op de in januari 2011 verstrekte tekeningen. De werkzaamheden zijn vervolgens stilgelegd.

Op 28 juni 2012 heeft Geelhoed de gemeente als volgt bericht:

Naar aanleiding van het verzoek van Geelhoed heeft de gemeente op 29 juni 2012 een tekening verstrekt die door partijen “kespentekening” wordt genoemd (hierna: de kespentekening). Onder de op die tekening ingetekende (vroeger aanwezige) kespen, die hadden gediend ter ondersteuning van inmiddels verwijderde rioleringsbuizen, bleken zich telkens twee of meer houten palen te bevinden. Hierna is een verkleinde weergave van de kespentekening opgenomen.

In totaal bleken er op de percelen 3B en 3C (inclusief de in rechtsoverweging 3.17 genoemde 16 respectievelijk 59 palen) uiteindelijk 812 met het bouwplan conflicterende palen te zijn.

AM, Amstelside c.s. en de gemeente hebben vervolgens afspraken gemaakt over een nieuw werkplan (werkplan 2.0). Omdat de damwanden ten behoeve van werkplan 1.0 waren berekend op een ontgravingsdiepte van ca. 2 meter – N.A.P., moesten de (dieper gelegen) houten palen die in 2012 waren ontdekt op een ongebruikelijke en tijdrovende wijze sleufsgewijs worden uitgegraven.

De gemeente heeft met de uitvoering van werkplan 1.0 en werkplan 2.0 gemoeide directe kosten ter hoogte van € 2.000.000,00 aan AM en Amstelside c.s. vergoed.

In een verslag van AM van een voortgangsoverleg met de gemeente, waar AM mede namens Amstelside aanwezig was, van 16 oktober 2012 is opgenomen:

Begin mei 2012 is BAM-U, nadat haar werkzaamheden in verband met een ander, hierna onder (iii) te bespreken probleem, enige tijd hadden stilgelegen, ten behoeve van de realisatie van het (ondergrondse) bouwprogramma op de kavels 3B en 3C, aangevangen met het slaan van een damwand. In verband hiermee heeft BAM-U voorafgaand een KLIC-melding gedaan en proefsleuven gegraven. Uit de naar aanleiding van de KLIC-melding verkregen informatie kwam geen van de bouwenvelop afwijkende informatie naar boven. Bij het graven van de proefsleuven bleek echter dat niet (alleen) op 3,8 meter uit de toekomstige rooilijn een leidingenpakket lag, maar ook een leidingenpakket op een afstand van 2,1 meter vanaf de rooilijn.

Nadat BAM-U haar werkzaamheden aanvankelijk onder door Liander gestelde voorwaarden kon voortzetten, zijn de werkzaamheden op 8 mei 2012 weer stilgelegd. Tijdens het intrillen van de damwand bleken er ernstige verzakkingen op te treden aan het nabijgelegen talud en voetpad, die grote risico’s met zich brachten voor de 10 kV-leidingen van Liander.

Op 14 juni 2012 heeft CRUX Engineering B.V. (hierna: CRUX) in opdracht van AM en Amstelside een rapportage opgesteld, waarin CRUX heeft geadviseerd de damwanden in te trillen door middel van de zogenaamde silent piler-methode, waarvoor speciale damwanden dienden te worden gewalst.

Bij het drukken van de damwanden volgens de silent piler-methode bleek vervolgens dat ook deze werkwijze te veel zettingen opleverde voor de 10 kV-leidingen van Liander, naar aanleiding waarvan de werkzaamheden op 18 september 2012 wederom zijn stilgelegd.

In november 2012 is besloten dat de kabels verlegd moesten worden. Deze verlegging is (op voorschotbasis) bekostigd door AM, Amstelside c.s., de gemeente en BAM-U, omdat Liander zich daartoe niet bereid heeft getoond. De verlegging heeft plaatsgevonden in december 2012.

In een verslag van een overleg tussen onder meer BAM-U en IBA op 7 februari 2011, is onder meer opgenomen:

Bij e-mailbericht van 23 november 2011 heeft Waternet aan BAM-U medegedeeld dat de tolerantie voor grondvervormingen met betrekking tot het persriool 14 mm bedraagt.

Enkele dagen nadat BAM-U in januari 2012 was aangevangen met haar bouwwerkzaamheden, heeft Waternet aan BAM-U medegedeeld dat die werkzaamheden ernstige risico’s met zich brachten voor het nabij gelegen persriool. Bij een zetting van meer dan 14 mm zouden de leidingen ter plaatse van de mof, die de twee delen van de persleiding verbond, bezwijken. Dit werd mede veroorzaakt doordat een gedeelte van de persleiding, ter hoogte van de Spaklerweg, niet onderheid was. De werkzaamheden van BAM-U zijn vervolgens stilgelegd.

Tijdens een bespreking op 6 maart 2012 met Waternet, de gemeente, AM en Amstelside c.s. heeft Waternet als volgt opgemerkt:

Na overleg is besloten een tijdelijk bovengrondse “bypass” aan te leggen, waarna de bouwwerkzaamheden konden worden hervat.