Rechtbank 's-Gravenhage, 16-05-2008, BD2678, AWB 06/10110 IB/PVV

Uitspraakdatum: 16 mei 2008

Uitspraak als bedoeld in afdeling 8.2.6 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) in het geding tussen

[X.], wonende te [Z.], eiser,

en

de inspecteur van de Belastingdienst te [P.], verweerder.

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. Verweerder heeft aan eiser voor het jaar 2002 een aanslag inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen (hierna: IB/PVV) opgelegd, berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning, tevens verzamelinkomen, van € 114.141. Eiser heeft tijdig bezwaar tegen de aanslag gemaakt.

1.2. Verweerder heeft bij uitspraak op bezwaar van 25 oktober 2006 de aanslag verminderd tot een, berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning, tevens verzamelinkomen, van € 10.331.

1.3. Eiser heeft daartegen bij brief van 1 december 2006, welke door de rechtbank is ontvangen op 4 december 2006, beroep ingesteld. Het beroep is aangevuld bij brief van 18 juni 2007.

1.4. Verweerder heeft de op de zaak betrekking hebbende stukken overgelegd, onder meer reeds bij brief van 19 januari 2007, en een verweerschrift ingediend. Bij brief van 13 maart 2008, door de rechtbank ontvangen op 14 maart 2008, heeft verweerder nadere stukken ingediend.

1.5. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 26 maart 2008 te ’s-Gravenhage.

1.6. Namens eiser zijn verschenen diens g[gemachtigden] Namens verweerder zijn verschenen [...]

1.7. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat aan deze uitspraak is gehecht.

2. Feiten

Op grond van de stukken van het geding en het verhandelde ter zitting staat het volgende vast:

2.1. Eiser is geboren in 1973 en was in het onderhavige jaar ongehuwd.

2.2. Eiser was gedurende het onderhavige jaar eigenaar van een woning in [plaats A.]. Deze woning heeft hij in zijn belastingaangifte als ‘eigen woning’ aangemerkt.

2.3. Eiser stond van 1 september 1995 tot 8 september 2004 ingeschreven in de GBA van [plaats B.] op het adres van zijn moeder, dat hij als postadres gebruikte.

2.4. Eiser exploiteert een binnenscheepvaartonderneming. Hij vaart als kapitein op het motortankschip [Q.] (hierna: het schip). Het betreft een enkelwandige tanker uit het jaar 1972. Het vaargebied ligt nagenoeg geheel in het ARA-gebied (Amsterdam-Rotterdam-Antwerpen) en in Duitsland.

2.5. Eiser heeft het schip in december 2001 in Duitsland gekocht voor (omgerekend) € 1.099.277. Het schip is grotendeels gefinancierd met een drietal hypothecaire leningen van de [Bank]. Het schip wordt bevracht door [bevrachter].

2.6. Op 1 februari 2002 heeft eiser zich ingeschreven in het bevolkingsregister van [plaats C.] (Duitsland) met als woonadres het schip en als domicilieadres [a-straat] te [plaats C.].

2.7. Eiser heeft het schip op 18 juni 2002 ingeschreven in het binnenscheepvaartregister te [plaats E.], met als thuishaven [plaats C.]. Op 3 januari 2003 heeft eiser zijn binnenscheepvaartonderneming aangemeld bij de stad [plaats C.], met als ingangsdatum 1 november 2002.

2.8. Eiser heeft over het jaar 2002 in Duitsland aangiften gedaan voor de Einkommensteuer, de Gewerbesteuer en de Umsatzsteuer.

2.9. Eiser heeft in zijn aangifte IB/PVV voor het jaar 2000 onder meer winst uit onderneming ten bedrage van fl. 34.816 opgenomen en voor dit bedrag aftrek ter voorkoming van dubbele belasting verzocht. Ook verzocht hij om vrijstelling van de premie volksverzekeringen. De aanslag is conform de ingediende aangifte opgelegd. Daarna is op 19 maart 2003 namens eiser verzocht om vernietiging van de aan hem opgelegde aanslag in de premie WAZ voor 2001. Verweerder heeft aan dit verzoek voldaan.

2.10. Eiser heeft in zijn aangifte IB/PVV voor het jaar 2001 onder meer winst uit onderneming ten bedrage van € 190.717 opgenomen en voor dit bedrag aftrek ter voorkoming van dubbele belasting verzocht. De aanslag is conform de ingediende aangifte opgelegd. Eiser had in zijn aangifte niet verzocht om vrijstelling van de premie AWBZ. Na een namens eiser ingediend bezwaarschrift is de heffing van deze premie alsnog ongedaan gemaakt.

2.11. Eiser heeft voor het onderhavige jaar aangifte IB/PVV gedaan en daarin heeft hij als inkomensbestanddelen aangegeven inkomsten uit eigen woning van negatief € 2.266 en buitengewone uitgaven (na toepassing van de drempel) tot een bedrag van € 547. Verder vroeg eiser in deze aangifte een aftrek ter voorkoming van dubbele belasting voor een bedrag van negatief € 116.594, zijnde volgens eiser de winst van een buitenlandse onderneming. Voorts vroeg eiser in zijn aangifte om vrijstelling van de premie volksverzekeringen voor het gehele jaar. Bij de aangifte waren geen jaarstukken van de onderneming gevoegd.

2.12. Bij brief van 5 oktober 2005 heeft verweerder vragen gesteld betreffende de woonplaats van eiser en de plaats van leiding van diens onderneming. Deze vragenbrief is niet beantwoord.

2.14. De aanslag is vastgesteld naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 114.141, berekend als € 116.954 -/- € 2.266 -/- € 547, en naar het (maximale) premie-inkomen van € 27.847. Er is geen vrijstelling van premieheffing en geen aftrek ter voorkoming van dubbele belasting verleend.

2.15. Bij het bezwaarschrift, gedagtekend 23 december 2005, heeft eiser onder meer de jaarstukken als bijlage gevoegd. Volgens de toelichting op de balans is in het onderhavige jaar 11,10% ofwel € 112.517,72 op het schip afgeschreven. In de specificatie van de kapitaalrekening is een bedrag van € 87.950,78 als ‘Privateinlagen’ opgenomen. De winst- en verliesrekening komt uit op een verlies van € 116.594,15.

2.16. Naar aanleiding van het door eiser ingediende bezwaarschrift heeft verweerder bij brief van 17 januari 2006 (opnieuw) vragen gesteld betreffende de fiscale woonplaats van eiser en de plaats van leiding van diens onderneming. Ook na een rappelbrief van 4 april 2006 heeft eiser die vragen niet beantwoord.

2.18. Bij brief van 9 oktober 2006, aangeduid als ‘Kennisgeving bij uitspraak op bezwaar’ heeft verweerder onder meer het volgende aan (het kantoor van) gemachtigde meegedeeld:

2.19. Bij de uitspraak op bezwaar, gedagtekend 25 oktober 2006, is het belastbaar inkomen uit werk en woning, tevens het verzamelinkomen, verminderd tot € 10.331.

2.20. Bij brief van 8 november 2006 hebben de gemachtigden het ministerie van Financiën stukken toegezonden waaruit blijkt dat de winst uit onderneming over 2002 bij eiser zowel in de Duitse als in de Nederlandse inkomstenbelasting is betrokken, en hebben zij namens eiser verzocht in overleg te treden met het Bundeszentralamt für Steuern te Bonn.

2.21. Bij brief van 17 november 2006 heeft het ministerie van Financiën aan (het kantoor van) gemachtigden meegedeeld dat een onderzoek gaande is naar de feitelijke woonplaats van eiser en naar de vestigingsplaats van diens onderneming, en dat aan de hand van de uitkomsten van dat onderzoek zal worden besloten of al dan niet met Duitsland in overleg zal worden getreden op de voet van artikel 22 van het Nederlands-Duitse belastingverdrag.

2.22. Bij brief van 5 april 2007 heeft de FIOD-ECD, op verzoek van verweerder, op de voet van artikel 23 van het Nederlands-Duitse belastingverdrag een verzoek om inlichtingen betreffende eiser gezonden aan het Bundeszentralamt für Steuern te Bonn. Ten tijde van de zitting had verweerder nog geen antwoord op dit verzoek ontvangen.

3. Geschil

4. Beoordeling van het geschil

4.1. Tussen partijen is niet in geschil dat eiser in het onderhavige jaar zowel naar Nederlands recht als voor de toepassing van het belastingverdrag met Duitsland inwoner van Nederland was. Dit betekent dat eiser, als binnenlandse belastingplichtige, voor - ook - zijn (gehele) winst uit onderneming wordt betrokken in de heffing van inkomstenbelasting.

4.2. Anders dan eiser, vermag de rechtbank niet in te zien dat verweerder in het onderhavige geval in strijd heeft gehandeld met het zorgvuldigheidsbeginsel of het beginsel van fair play door uitspraak op het bezwaar te doen alvorens de uitkomst van het (door hem in zijn brief van 6 september 2006 aangekondigde) feitenonderzoek af te wachten. Daarbij neemt de rechtbank in aanmerking dat eiser en/of diens gemachtigde de brieven van verweerder van 5 oktober 2005 en 17 januari 2006 niet hebben beantwoord, dat verweerder niettemin in zijn brief van 9 oktober 2006 zijn standpunten over met name de woonplaats van eiser en de plaats van leiding van zijn onderneming uitgebreid heeft gemotiveerd, waartoe hij in staat was, naar hij in het verweerschrift heeft gesteld, doordat door reeds lopende onderzoeken in een aantal vergelijkbare gevallen, bij de fiscus reeds een vrij goed beeld bestond over de feitelijke situatie, en dat ten tijde van het doen van de uitspraak op bezwaar de daarvoor in de wet gestelde termijn binnen korte tijd zou verstrijken. Dit een en ander maakt dat verweerder niet kan worden tegengeworpen te vroeg uitspraak te hebben gedaan, waarbij nog komt dat van de kant van eiser ook niet is gereageerd op het in de brief van verweerder van 6 september 2006 vervatte verzoek van verweerder om te worden geïnformeerd over het standpunt van eiser aangaande de voorgenomen overlegprocedure en op de eveneens in die brief opgenomen suggestie van verweerder dat eiser ook zelf zou kunnen verzoeken om overleg tussen de Nederlandse en de Duitse belastingadministratie. Voorts is niet zonder betekenis, zoals verweerder in zijn verweerschrift heeft betoogd, dat het Bundeszentralamt niet verplicht is in te gaan op het verzoek van de FIOD-ECD en het antwoord zeer lang op zich kan laten wachten, terwijl eiser bovendien, in geval hij op de voet van artikel 22 van het belastingverdrag met Duitsland zou verzoeken om onderling overleg tussen de staten, er belang bij heeft dat de aanslag onherroepelijk vaststaat, aangezien een overlegprocedure pas daarna kan aanvangen.

4.3. De rechtbank zal eerst onderzoeken of verweerder de winst uit onderneming bij zijn bestreden uitspraak op het juiste bedrag heeft vastgesteld.

4.5.1. Wat de correctie ter zake van de Privateinlage (hierna: privéstorting) betreft, heeft verweerder zich beroepen op de omkering en verzwaring van de bewijslast bedoeld in artikel 27e, onderdeel b, juncto artikel 25, zesde lid, onderdeel b, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: Awr), omdat eiser in gebreke is gebleven bij het beantwoorden van vragen over de privéstorting.

4.5.2. Verweerder heeft ter zitting erkend dat in zijn brief van 6 september 2006 – waarin vragen over de privéstorting zijn gesteld – niet, althans niet op duidelijke wijze, een termijn voor de beantwoording van die vragen is gesteld en dat eiser er in die brief niet op is gewezen dat niet-beantwoording van die vragen zou leiden tot omkering en verzwaring van de bewijslast als bedoeld in artikel 25, lid 6, onderdeel b, Awr. Zonder dat op de brief van 6 september 2006 een rappel is gevolgd en zonder dat een hoorgesprek heeft plaatsgevonden, heeft verweerder vervolgens in zijn brief van 9 oktober 2006 meegedeeld dat het inkomen zou worden gecorrigeerd met het bedrag van de onverklaarde privéstorting en verweerder heeft zich daarbij beroepen op de omkering en verzwaring van de bewijslast. Gelet op een en ander, en mede in aanmerking genomen het relatief korte tijdsverloop tussen de brief van 6 september 2006 en die van 9 oktober 2006 acht de rechtbank onvoldoende grond ervoor aanwezig om aan het in die periode niet gegeven zijn van een antwoord op de in de brief van 6 september 2006 inzake de privéstorting gestelde vragen de conclusie te verbinden dat op dit punt de bewijslast dient te worden omgekeerd en verzwaard.

4.5.3. Ambtshalve overweegt de rechtbank nog als volgt. Vast staat dat bij de aangifte geen jaarstukken van de onderneming waren gevoegd en dat deze pas met het bezwaarschrift zijn meegezonden. Verweerder heeft aan deze gang van zaken niet de gevolgtrekking verbonden dat niet de vereiste aangifte is gedaan als bedoeld in artikel 25, lid 6, onderdeel a, Awr. Wat er zij van de vraag of de vereiste aangifte is gedaan, oordeelt de rechtbank dat de wijze waarop aangifte is gedaan, alle omstandigheden in aanmerking genomen, niet de zware sanctie van omkering en verzwaring van de bewijslast (op de voet van artikel 27e, onderdeel a, Awr) rechtvaardigt.

4.5.4. Beoordeeld naar de normale regels van de bewijslastverdeling is verweerder niet geslaagd in het op hem rustende bewijs dat het bedrag van de privéstorting winst uit onderneming vormt, nog daargelaten de vraag of dat bedrag (zo het winst is) aan het onderhavige jaar kan worden toegerekend. De stellingen van verweerder dat de herkomst van de privéstorting onduidelijk is en dat deze ook met de overgelegde leningovereenkomst niet bevredigend is verklaard, leveren zonder nadere adstructie onvoldoende bewijs op voor de onderhavige correctie.

4.6. Het bewijs van de (hoogte van de) afschrijving rust, nu het een aftrekpost van de winst betreft, op eiser. Deze is er naar het oordeel van de rechtbank tegenover de gemotiveerde betwisting door verweerder niet in geslaagd om aannemelijk te maken dat de economische levensduur van het schip beperkt zou zijn tot 9 jaar. Deze korte termijn is des te onwaarschijnlijker nu eiser het schip heeft gefinancierd met (onder meer) een in 20 jaar af te lossen lening. De rechtbank acht de afschrijvingstermijn van (ruim) 14 jaar waarvan verweerder uitgaat, in dit licht redelijk. De rechtbank neemt hierbij voorts in aanmerking dat geen regelgeving het gebruik van enkelwandige schepen verbiedt, dat dergelijke regelgeving ook niet op stapel staat, dat de markt weliswaar bezig is met een geleidelijke overstap op dubbelwandige schepen maar dat zulks, naar verweerder mede aan de hand van publicaties uit de schippersvakpers heeft uiteengezet, naar verwachting niet vóór 2018 tot het onbruikbaar worden van enkelwandige schepen zal hebben geleid. Uitgaande van de door verweerder aangehouden afschrijvingstermijn van (ruim) 14 jaar acht de rechtbank voorts, mede in het licht van de financieringstermijn van het schip, een restwaarde van 10% redelijk. De rechtbank acht niet aannemelijk dat, zoals eiser heeft gesteld (op die termijn) van de schrootwaarde moet worden uitgegaan.

4.7. Het voorgaande leidt ertoe dat de aangegeven winst van negatief € 116.594 moet worden gecorrigeerd met € 41.788 wegens lagere afschrijving. De winst van het onderhavige jaar komt daarmee uit op negatief € 74.806, het belastbare inkomen uit werk en woning op negatief € (74.806 + 2.266 + 547) = € 77.619; dit is tevens het verzamelinkomen. De aanslag inkomstenbelasting dient derhalve op nihil te worden vastgesteld. De rechtbank begrijpt dat het geschil tussen partijen mede betrekking heeft op het (niet) vaststellen van een verliesbeschikking (vergelijk de arresten HR 16 december 2005, nr. 41.587 en 41.588, BNB 2006/73 en 2006/74) en zal, doende wat verweerder had behoren te doen, het verlies van het onderhavige jaar vaststellen op € 77.619.

4.8. Ook het premie-inkomen is negatief en daarom is eiser geen premie volksverzekeringen verschuldigd.

4.9. Nu geen inkomstenbelasting en geen premie volksverzekeringen verschuldigd is, behoeven de vragen of eiser (in verband met de plaats van leiding van zijn onderneming) recht heeft op aftrek ter voorkoming van dubbele belasting en of eiser in Nederland verzekerd en premieplichtig is voor de volksverzekeringen, geen behandeling. Immers, ook indien wordt uitgegaan van de juistheid van hetgeen eiser in dat verband heeft gesteld (met name: dat de plaats van de leiding van de onderneming naar Duits recht en voor de toepassing van het belastingverdrag met Duitsland in Duitsland is gelegen) kan zulks niet leiden tot een lagere aanslag in de inkomstenbelasting en de premie volksverzekeringen.

4.10. De rechtbank merkt tenslotte nog op dat het door verweerder (niet) nemen van een zogenoemde inhaalbeschikking als bedoeld in artikel 12 van het Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 (hierna: BVDB 2001) kennelijk geen voorwerp van het onderhavige geschil vormt. Aangezien een inhaalbeschikking blijkens artikel 27, lid 3, BVDB ook los van de aanslag kan worden genomen, kan niet worden gezegd dat een dergelijke beschikking geacht moet worden tegelijk met de aanslag genomen te zijn. Eiser heeft niet verzocht tot vaststelling van het op de voet van artikel 12 BVDB 2001 naar een volgend jaar over te brengen verlies en de rechtbank ziet ook niet in welk belang eiser daarbij zou hebben.

5. Proceskosten

De rechtbank vindt aan¬lei¬ding verweerder te veroordelen in de kos¬ten die eiser in verband met de behande¬ling van het beroep redelij¬kerwijs heeft moeten maken. Voor vergoeding komen in aanmerking de kosten van beroepsmatig verleende rechtskundige bijstand, met toepassing van de forfaitaire regeling van het Besluit proceskosten bestuursrecht te stellen op 2 (proceshandelingen) x 1 (gewicht van de zaak) x € 322 = € 644.

6. Beslissing

Deze uitspraak is gedaan op 16 mei 2008 en op dezelfde dag in het openbaar uitgesproken door mr. J. den Boer, mr. K.M. Braun en mr. P.M.F. van Loon in tegenwoordigheid van mr. M.J. van Asperen, griffier.

In afwezigheid van de voorzitter ondertekend door mr. K.M. Braun

Rechtsmiddel

Tegen deze uitspraak kunnen partijen binnen zes weken na de verzenddatum hoger beroep instellen bij het gerechtshof te ’s-Gravenhage (belastingkamer), Postbus 20021, 2500 EA Den Haag.