Rechtbank 's-Gravenhage, 01-08-2012, BX8707, AWB 10/8011

RECHTBANK 'S-GRAVENHAGE

Sector bestuursrecht

zaaknummer: AWB 10/8011

uitspraak van de meervoudige kamer van 1 augustus 2012 in de zaak tussen

en

de inspecteur van de Belastingdienst [te P], verweerder.

Procesverloop

Verweerder heeft aan eiser voor het jaar 2001 een aanslag (nummer [a]) inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen (IB/PVV) opgelegd, berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 1.340.588 en naar een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 45.342, alsmede bij beschikking een boete van € 279.839 vastgesteld.

Verweerder heeft bij uitspraak op bezwaar van 8 oktober 2010 de aanslag verminderd door het belastbaar inkomen uit werk en woning vast te stellen op € 365.367 en de boete verminderd tot € 74.613.

Eiser heeft daartegen op 9 november 2010 beroep ingesteld.

Verweerder heeft de aanslag bij kennisgeving van 21 september 2011 ambtshalve verminderd door het belastbaar inkomen uit werk en woning te verlagen naar € 362.163.

Verweerder heeft een verweerschrift ingediend.

Eiser heeft gerepliceerd, waarna verweerder heeft gedupliceerd.

Overwegingen

2. Vanaf 1989 zijn eiser en zijn echtgenote eigenaar van een aantal percelen grond met daarop (kort samengevat) een loods, een fabrieksgebouw met kantoorpand, een woonhuis met garage en tuin en een woonhuis met tuin gelegen aan [G] te [H], kadastraal bekend gemeente [I], [sectie], nummers [b], [c], [d] en [e]. De percelen hadden de bestemming bedrijfsterrein. Tot eind 1998 werden de percelen bedrijfsmatig gebruikt door [E BV].

3. De voormelde percelen maakten deel uit van bedrijfsterrein [J]. Tot dit bedrijfs¬terrein behoorde tevens een perceel grond met daarop een bedrijfsgebouw en een houten bungalow met ondergrond, erf, water en verder aanbehoren, kadastraal bekend gemeente [I], [sectie], nummer [f]. Dit perceel was tot 16 december 1997 eigendom van [G BV]. Tot eind juni 1997 werd het perceel verhuurd aan een betonfabriek die het perceel voor bedrijfsdoeleinden in gebruik had.

4. Bedrijfsterrein [J] is gelegen in de bebouwde kom nabij de dorpskern van [H] (gemeente [I]). Sinds 1994 bereidt de gemeente voor de dorpskern een nieuw bestemmingsplan voor. In dat kader heeft er vanaf 2 juni 1994 een voorontwerp ter inzage gelegen en zijn er voorlichtings¬bijeenkomsten en inspraakrondes gehouden. Het ontwerp-bestemmingsplan heeft vanaf 18 mei 1995 vier weken ter visie gelegen. Op 16 januari 1996 zijn de reclamanten in een openbare hoorzitting gehoord. In het ontwerp-bestemmingsplan is de bedrijfsbestemming voor de in 2. en 3. genoemde percelen gehandhaafd.

6. Kort voor de behandeling in de gemeenteraad wordt over de genoemde percelen op de tekening van het bestemmingsplan een raster gelegd, dat wijziging in woningbouw door burgemeester en wethouders mogelijk maakt. Op 29 februari 1996 wordt het bestemmings¬plan aldus vastgesteld.

9. Blijkens een brief van de gemeente van 4 december 1997 heeft de makelaar bij brief van 29 maart 1997 gevraagd om een beoordeling van de ontwikkelingsmogelijkheden van het perceel van eiser en zijn echtgenote “op basis van het destijds door architect (…) in opdracht van de eigenaar gemaakte verkavelingsstudie” voor woningbouw.

11. In juni 1997 verkoopt [G BV] het in 3. genoemde perceel aan eiser en zijn echtgenote voor fl. 250.000. De overdracht van het perceel vindt plaats op 16 december 1997. De fiscale gevolgen van deze overdracht zijn onderwerp geweest van diverse procedures. Het Gerechtshof ‘s-Gravenhage heeft in zijn uitspraak van 3 februari 2005 geoordeeld dat eiser ter zake van de overdracht van het perceel een uitdeling heeft genoten. Na verwijzing van de zaak door de Hoge Raad heeft het Gerechtshof te Amsterdam bij uitspraak van 8 november 2006 de omvang van de uitdeling nader vastgesteld op fl. 116.505.

12. Bij brief van 10 juni 1999 heeft de gemachtigde van eiser verweerder verzocht onder meer goed te keuren dat de bij de verkoop van de in 2. en 3. genoemde gronden, waarop “een aantal woningen [zijn] gelegen, welke gedurende enige jaren zijn verhuurd” te realiseren waardestijging (verwacht wordt een opbrengst van fl. 3.800.000) voor eiser en zijn echtgenote zal worden aangemerkt als realisatie van een autonoom opgetreden waarde¬stijging van de gronden en uit dien hoofde niet zal worden belast met inkomstenbelasting.

15. In 2001, enkele maanden vóór verlening van de bouwvergunning, heeft eiser contact opgenomen met de koper en hem verzocht om een aanvang te maken met de betaling van de koopsom nu de levering van het bedrijfsterrein op zich liet wachten. Eiser dreigde de koopovereenkomst te ontbinden indien koper niet zou overgaan tot betaling. Als gevolg hiervan zijn verkopers en koper kennelijk overeengekomen dat de koper al in 2001 betalingen zou gaan doen en over de verschuldigde koopsom rente zou vergoeden vanaf 1 januari 2001. Door koper is verklaard dat deze nadere afspraak niet schriftelijk is vastgelegd.

16. Op 10 mei 2001 verleent de gemeente de vergunning voor de bouw van 23 eengezins¬woningen.

18. Op 2 april 2002 vindt de juridische levering van de gronden plaats. Op deze datum wordt het restant van de koopsom voldaan. Deze bestaat uit een bedrag van € 385.713,18 voor de grond en een bedrag van € 27.533,58 aan rente.

19. Op 18 april 2002 vindt een nabetaling plaats van € 498,03.

20. Eiser heeft voor het jaar 2001 aangifte IB/PVV gedaan naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 63.267. De opbrengst van de verkoop van de gronden wordt niet aangegeven.

21. Bij brief van 10 oktober 2003 maakt verweerder kenbaar dat hij voornemens is af te wijken van de aangifte IB/PVV voor het jaar 1999. Eén van de correcties betreft de opbrengst van de grondtransactie. Tevens wordt aangekondigd dat een boete van 50% zal worden opgelegd.

22. Bij brief van 28 februari 2006 deelt verweerder mee dat bij nader inzien het realisatiemoment van de grondtransactie in 2001 en 2002 ligt. De inkomsten dienen daarom volgens hem in die jaren tot het belastbare inkomen uit werk en woning te worden gerekend.

23. Bij brief van 23 mei 2006 deelt verweerder mee dat de correctie van het aangegeven belastbare inkomen uit werk en woning voor 1999 ter zake van de grondtransactie zal komen te vervallen.

25. Met dagtekening 23 juni 2006 wordt de aanslag IB/PVV voor het jaar 2001 opgelegd naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 1.340.588. Voorts wordt bij beschikking een vergrijpboete van € 279.839 aan eiser opgelegd.

26. Eiser heeft bij brief van 26 juni 2006 tegen de aanslag en de boetebeschikking bezwaar gemaakt.

27. Naar aanleiding van de in 11 genoemde uitspraak van het Gerechtshof te Amsterdam wordt met dagtekening 17 februari 2010 de correctie inzake de grondtransactie ambtshalve verminderd tot een bedrag van € 1.002.171 (exclusief de door de koper betaalde rente).

29. Bij uitspraak op bezwaar van 8 oktober 2010 wordt de correctie inzake de grond¬transactie verminderd tot € 318.861. Dit bedrag bestaat uit € 308.229 aan opbrengst van de gronden en € 10.632 aan door de koper betaalde rente. De aanslag en de vergrijpboete worden dienovereenkomstig verminderd. De vergrijpboete wordt verder verminderd met 10% wegens overschrijding van de redelijke termijn.

30. Eiser heeft bij brief van 9 november 2010 tegen de uitspraak pro-forma beroep ingesteld. Bij brief van 25 januari 2011 heeft eiser het beroep gemotiveerd.

31. Bij besluit van 21 september 2011, derhalve na het instellen van het beroep, heeft verweerder de aanslag ambtshalve verminderd tot één berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 362.163. Tengevolge van deze vermindering wijzigt de boetegrondslag niet.

33. Eiser concludeert tot gegrondverklaring van het beroep, vernietiging van de uitspraak op bezwaar, vermindering van de belastingaanslag en vernietiging van de boetebeschikking.

34. Verweerder concludeert tot ongegrondverklaring van het beroep.

35. Voor het overige verwijst de rechtbank naar de gedingstukken.

37. Onder ‘andere arbeid’ in de zin van artikel 22, eerste lid, letter b, van de Wet (welk artikel in het onderhavige geval van toepassing is op grond van het overgangsrecht van artikel Ma van de Invoeringswet Wet inkomstenbelasting 2001) wordt volgens vaste jurisprudentie verstaan: het verrichten van enige vorm van arbeid in het economische verkeer, die is gericht op het behalen van een geldelijk voordeel en niet is aan te merken als winst uit onderneming of als loon uit dienstbetrekking.

38. De bewijslast dat er andere arbeid in bedoelde zin is verricht, ligt bij verweerder. Verweerder heeft daartoe onder meer aangevoerd dat eiser het initiatief heeft genomen om een snelle bestemmingswijziging van de gronden mogelijk te maken. Ter zitting heeft eiser dit weersproken. Hij heeft daartoe aangevoerd dat ten tijde van de bekendmaking van de plannen van de gemeente al een raster over het bedrijfsterrein lag. Op zijn vraag wat dat raster te betekenen had, heeft de gemeente geantwoord dat daarmee wordt aangegeven dat het een onbestemd terrein betreft.

39. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder met de door hem overgelegde stukken voldoende aannemelijk gemaakt dat de gemeente in 1994 en 1995 op de lijn zat in het nieuwe bestemmingsplan het terrein van eiser alleen een bedrijfsbestemming te laten behouden en dat eiser als eerste de gemeente begin 1996 benaderd heeft met het verzoek de bestemming op een eenvoudige wijze in woningbouw te kunnen wijzigen. Dit blijkt onder meer uit het in 5 genoemde memorandum. Voorts blijkt uit de in 7 genoemde brief van de gemeente dat eiser contact heeft gehad met medewerkers van de afdeling Ruimtelijke Ordening over de mogelijkheden en voorwaarden om op het bedrijfsterrein woningen te realiseren. In die brief wordt eiser aangeduid als de ontwikkelende partij. Voorts wordt in de brief gesproken over “uw initiatief” en “uw plannen”. Eiser heeft het tegendeel niet aannemelijk gemaakt. Hij heeft voor zijn stelling dat de gemeente in haar plannen al een wijzigingsbevoegdheid voor het bedrijfsterrein had opgenomen dan wel dit als onbestemd terrein had aangemerkt geen enkel bewijs aangedragen.

40. Voorts blijkt uit de door verweerder overgelegde stukken, zie punt 8. en 9., dat eisers gemachtigde al in 1996 met de gemeente over de aanpak van de bodemsanering t.b.v. woningbouw heeft gesproken en dat in opdracht van eiser toen ook al een verkavelings¬studie is verricht. Op basis hiervan heeft eisers gemachtigde in november 1996 opdracht gegeven voor een bodemonderzoek, hetgeen van belang was voor het verkrijgen van een bouwvergunning. Na kennisname van de resultaten hiervan hebben eiser en zijn echtgenote in juni 1997 het in 3 genoemde perceel van [G BV] gekocht, zodat de gronden als een geheel konden worden verkocht. Verweerder heeft voorts onweersproken gesteld dat eiser na het eerste bod van de uiteindelijke koper heeft gezocht naar andere potentiële kopers die een hoger bod wilden uitbrengen. Naar het oordeel van de rechtbank zijn aldus door eiser handelingen verricht die naar hun aard en in omvang het normale kader van werkzaamheden verbonden aan particuliere vermogenstransacties te boven gaan. Gezien de aard van de werkzaamheden acht de rechtbank voorts aannemelijk dat eiser het bedrijfsterrein tegen een zo hoog mogelijke prijs wilde verkopen en dat hij de werkzaamheden heeft verricht om zijn onderhandelingspositie tegenover potentiële kopers te maximaliseren. Mitsdien zijn de werkzaamheden gericht op het behalen van geldelijk voordeel.

41. Eiser stelt evenwel dat de (meer)opbrengst die is behaald bij de verkoop van de grond niet is toe te rekenen aan de werkzaamheden. De grond zou al in waarde zijn gestegen door de plannen van de gemeente. Dienaangaande overweegt de rechtbank als volgt. Vaststaat dat de gemeente sinds 1994 bezig was met de voorbereiding van een bestemmingsplanwijziging en dat zulks heeft geresulteerd in een bestemmingsplan met een wijzigingsbevoegdheid voor de betreffende gronden. Uit de stukken blijkt ook dat in de aanvankelijke plannen de bestemming bedrijfsterrein werd gehandhaafd. Eisers stelling dat het de wens van de gemeente was om de dorpskern te herstellen met als primaire functie woningbouw, doet hier niet aan af. Zonder eisers initiatief zou er geen wijzigingsbevoegdheid naar woningbouw in het bestemmingsplan zijn opgenomen. De rechtbank acht voorts aannemelijk dat door de wijzigingsmogelijkheid de grond tegen een aanmerkelijk hogere waarde kon worden verkocht. Niet valt in te zien dat, zoals eiser stelt, de grond al in waarde was gestegen door de plannen van de gemeente met het omliggende gebied. Integendeel, de grond werd voor bedrijfsmatige doeleinden juist minder geschikt doordat bedrijven hun activiteiten niet (meer) mochten uitbreiden. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder derhalve voldoende aannemelijk gemaakt dat in het kader van de verkoop van de grond werkzaamheden zijn verricht in de zin van artikel 22, eerste lid, letter b, van de Wet en dat de (meer)opbrengst van de grond is toe te rekenen aan die werkzaamheden. In beginsel is het voordeel dan ook belast als inkomsten uit niet in dienstbetrekking verrichte arbeid.

42. De stelling van eiser dat, als hij al normaal vermogensbeheer te boven gaande werkzaamheden heeft verricht, hij dit gedaan heeft als directeur van zijn bedrijf, moet worden verworpen. Hij heeft de opbrengsten niet aan zijn onderneming laten toekomen en heeft het perceel dat eigendom was van [G BV] juist betrekkelijk kort vóór de verkoop t.b.v woningbouw aan hem en zijn echtgenote laten overdragen.

43. Daarnaast beroept eiser zich op het vertrouwensbeginsel. Eiser stelt dat de in 13 genoemde brief bij hem het in rechte te honoreren vertrouwen heeft gewekt dat de opbrengst onbelast zou zijn. Naar het oordeel van de rechtbank faalt dit beroep. In de brief is van een veronderstelling uitgegaan en zijn voorbehouden gemaakt waaronder die dat met betrekking tot de verkoop geen werkzaamheden als bedoeld in artikel 22, eerste lid, letter b, van de Wet worden verricht. De brief kan dan ook redelijkerwijs niet bij eiser het vertrouwen hebben gewekt dat de opbrengst van de grondtransactie onbelast zou zijn.

44. Eiser stelt voorts dat zo de opbrengst van de grond is belast, deze niet in 2001 kan worden belast. De opbrengst van de grond zou al in 2000 zijn gerealiseerd, omdat de verkoopovereenkomst op 1 september 2000 perfect was en de koopsom dus vorderbaar en inbaar. Deze stelling vindt echter geen steun in de feiten. In artikel 3, tweede lid, van de koopovereenkomst is bepaald dat de koper verplicht is het verschuldigde te voldoen bij het ondertekenen van de akte van levering. Vaststaat dat de akte van levering is ondertekend in 2002. De koper was dus eerst in 2002 verplicht om de koopsom te voldoen. De koopsom was daarvoor dan ook niet vorderbaar. Anders dan eiser betoogt, volgt uit de enkele omstandigheid dat de koopovereenkomst in september 2000 niet meer door de koper kon worden ontbonden, ingeval de termijn vanwege het zicht op de bouwvergunning al niet verlengd was, niet dat de koopsom vanaf dat moment vorderbaar en inbaar was. Uit de handelingen van koper en verkopers blijkt dat zij niet op ontbinding van de koop¬overeenkomst uit waren en zij begin 2001 met elkaar nadere afspraken hebben gemaakt over vooruitbetaling. De eerste betalingen hebben ook pas daarna in 2001 plaats gevonden en de opbrengsten zijn dus eerst in dat jaar genoten.

45. Tussen partijen is dan de hoogte van de belaste opbrengst in geschil. Eiser stelt dat verweerder bij de berekening van de opbrengst de beginwaarde van de grond ten onrechte heeft vastgesteld op de waarde als vermeld in de aangifte vermogensbelasting voor het jaar 1999. Volgens eiser dient verweerder uit te gaan van de waarde direct voor de feitelijke bestemmingswijziging en die waarde was als gevolg van de plannen van de gemeente hoger dan de in de aangifte vermogensbelasting voor 1999 aangegeven waarde. Voorts stelt eiser dat de door de koper betaalde rente ten onrechte in box 1 in de heffing is betrokken. Dienaangaande overweegt de rechtbank als hierna vermeld.

46. Voor de beginwaarde van de grond dient te worden uitgegaan van de waarde voordat de eigenaren de voormelde werkzaamheden gingen verrichten, dus van de waarde voordat eiser de gemeente benaderde met de vraag hoe zij tegenover een bestemmingswijziging stond. Niet valt in te zien waarom voor de bepaling van die waarde de in de aangifte vermogens¬belasting 1999 vermelde waarde geen goed uitgangspunt zou zijn. Dit geldt temeer nu eiser in het beroepschrift stelt dat die waarde al jaren constant was. Zoals de rechtbank hiervoor onder 41 heeft overwogen, heeft eiser niet aannemelijk gemaakt dat de waarde van de grond reeds vóór aanvang van zijn werkzaamheden was gestegen als gevolg van de plannen van de gemeente met het omliggende gebied. Naar het oordeel van de rechtbank heeft eiser voorts niet aannemelijk gemaakt dat het bedrag dat door de koper onder de noemer rente is betaald, is aan te merken als rente op een vordering. Zoals hiervoor is overwogen, zijn er in 2001 nadere afspraken gemaakt tussen verkopers en koper omdat de overdracht van de grond op zich liet wachten. Partijen zijn toen kennelijk overeengekomen dat de koper al in 2001 zou beginnen met betalen en het te betalen bedrag zou verhogen met bedragen alsof hij vanaf 1 januari 2001 over (het restant van) de hoofdsom rente verschuldigd was. Deze bedragen zijn niet aan te merken als rente op een vordering, aangezien er, zoals ook hiervoor onder 44 is overwogen, op dat moment nog niets vorderbaar was. Er is derhalve sprake van een aanpassing van de oorspronkelijke koopsom. Dat partijen dat extra bedrag rente noemen, doet hieraan niet af. Daarmee staat immers niet vast dat sprake is van rente op een vordering. Het bedrag dat door de koper onder de noemer rente is betaald, is dan ook terecht tot de koopsom gerekend en bij de berekening van de inkomsten uit andere arbeid meegenomen.

47. Eiser stelt subsidiair dat, als de opbrengst van de grondtransactie is belast in box 1, de heffing over de grondwaarde in box 3 dient te vervallen. Dit standpunt is gebaseerd op de opvatting dat de gronden in dat geval in box 1 thuishoren. Die opvatting is evenwel onjuist. De gronden vormen een bezitting en maken als zodanig deel uit van de heffingsgrondslag in box 3, terwijl de opbrengst die wordt behaald met de verkoop van de gronden als inkomsten uit arbeid is belast in box 1. Van een materieel dubbele heffing is, anders dan eiser stelt, geen sprake.

48. De grief van eiser over de verdeling van de opbrengst tussen hem en zijn echtgenote faalt evenzeer. Eiser stelt dat van de opbrengst slechts € 126.510 aan hem kan worden toegerekend en van de extra betalingen (rente genoemd) in 2001 slechts € 4.364. Dit op grond van het feit dat eiser en zijn echtgenote buiten gemeenschap van goederen zijn gehuwd en eiser niet meer dan 1.462 m2 van de in totaal 7.124 m2 grond bezat. De stelling van eiser faalt. Eiser en zijn echtgenote hebben voor het geval de opbrengsten in 2001 belast zijn, in de vaststellings¬overeenkomst vastgelegd, zie in 28 bij 5.D. en E., dat de bedragen gelijkelijk over eiser en zijn echtgenote zullen worden verdeeld. In de overeenkomst is op dit punt geen enkel voorbehoud gemaakt. Dat een voorbehoud wel zou zijn gemaakt, heeft eiser in het geheel niet onderbouwd. Eiser is dan ook gebonden aan de verdeling in de vaststellingsovereenkomst.

50. De rechtbank ziet evenwel aanleiding om de vergrijpboete in verband met de overschrijding van de redelijke termijn ambtshalve te matigen. Voor de berechting van de zaak in eerste aanleg heeft als uitgangspunt te gelden dat deze niet binnen een redelijke termijn geschiedt, indien niet binnen twee jaar nadat die termijn is aangevangen uitspraak wordt gedaan, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden (vgl. Hoge Raad 22 april 2005, nr. 37 984, LJN AO9006). Bij brief van 24 mei 2006 heeft verweerder aangekondigd dat hij het voornemen heeft een vergrijpboete op te leggen. Op het moment waarop de rechtbank uitspraak doet, zijn derhalve ruim vier jaren verstreken sinds de afloop van de redelijke termijn. In dit geval dient de boete met 20% te worden verminderd volgens de door het Gerechtshof te Amsterdam geformuleerde vuistregels in punt 5.7.3.7. in de uitspraak van 2 juli 2009, nr. 04/03329, LJN BJ1298. Nu verweerder bij uitspraak op bezwaar de boete wegens overschrijding van de redelijke termijn reeds met 10% heeft verminderd, zal de rechtbank de boete verder verminderen met 10% en nader vaststellen op € 66.322. Voor een verdere matiging van de boete ziet de rechtbank geen aanleiding. De rechtbank is niet gebleken dat, zoals eiser stelt, verweerder bij de aanslagregeling onzorgvuldig heeft gehandeld.

51. Nu verweerder, zie punt 31, bij de uitspraak op bezwaar de aanslag op een te hoog bedrag heeft gehandhaafd, dient het beroep om die reden gegrond te worden verklaard.

Beslissing

Deze uitspraak is gedaan door mr. I. Obbink-Reijngoud, voorzitter, en mr. E.I. Batelaan-Boomsma en mr. T. van Rij, leden, in aanwezigheid van mr. W.M.M.A. van der Vegt, griffier. De beslissing is in het openbaar uitgesproken op 1 augustus 2012.

griffier bij verhindering van de voorzitter heeft mr. Van Rij in haar plaats getekend

Afschrift verzonden aan partijen op: