Rechtbank Zeeland-West-Brabant, 20-06-2018, ECLI:NL:RBZWB:2018:3659, AWB - 16 _ 2853

Tussen partijen is in geschil of de informatiebeschikkingen terecht zijn gegeven en op behoorlijke wijze tot stand zijn gekomen. Ook is in geschil of de inspecteur nog belang heeft bij de informatiebeschikkingen.

Partijen doen hun standpunten steunen op de gronden die daartoe door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken en ter zitting.

Belanghebbenden concluderen tot gegrondverklaring van de beroepen, tot vernietiging van de uitspraken op bezwaar en van de informatiebeschikkingen.

Tussen partijen is niet in geschil dat met betrekking tot de onderhavige jaren sprake is van een redelijk vermoeden van belastingplicht in Nederland en er voor de inspecteur aanleiding bestond om op grond van artikel 47 van de AWR vragen te stellen aan belanghebbenden. Evenmin is in geschil dat belanghebbenden niet alle gevraagde informatie hebben verstrekt.

Belanghebbenden hebben betoogd dat partijen zijn overeengekomen om een ‘frisse start’ te maken met het onderzoeken van de mogelijke belastingplicht van belanghebbenden in Nederland. Onderdeel van deze frisse start is het hernieuwde boekenonderzoek, waarvan de focus ligt op het jaar 2014. In dat kader zijn de administraties over 2014 van beide belastingplichtigen beschikbaar gesteld, zodat is voldaan aan de verplichtingen van artikel 47 van de AWR. De beoordeling van de informatiebeschikkingen moet worden beoordeeld naar de omstandigheden van het moment waarop die beoordeling plaatsvindt. Gelet op de recente ontwikkelingen is daarom het belang aan de informatiebeschikkingen komen te ontvallen, zodat deze moeten worden vernietigd, aldus nog steeds belanghebbende.

De inspecteur heeft zich op het standpunt gesteld dat het belang niet is vervallen, omdat niet ten volle aan het door de inspecteur gedane verzoek om de volledige administratie, inclusief e-mailverkeer, over de jaren 2011 tot en met 2013 te overleggen, is voldaan.

De nakoming van de verplichtingen die voortvloeien uit artikel 47 van de AWR moet in beginsel per belastingjaar worden beoordeeld. Dit vloeit reeds voort uit het feit dat de gevolgen van een definitief geworden informatiebeschikking betrekking hebben op afzonderlijke, per jaar vast te stellen, belastingaanslagen. Met de onderhavige informatiebeschikkingen heeft de inspecteur vastgelegd dat belanghebbenden hun verplichtingen niet zijn nagekomen met betrekking tot de jaren 2011 tot en met 2013. Naar het oordeel van de rechtbank vormt het beschikbaar stellen van de administraties over het jaar 2014 geen handeling die kan worden beschouwd als een nakoming van de informatieverplichting voor andere belastingjaren. Het betoog van belanghebbende faalt in zoverre.

De stelling van belanghebbenden dat de beoordeling van de informatiebeschikkingen ‘ex nunc’ moet plaatsvinden, wordt door de rechtbank eveneens verworpen. Het alsnog verstrekken van de gevraagde informatie (nog los van het jaar waar het betrekking op heeft) leidt er namelijk niet toe dat de informatiebeschikkingen komen te vervallen. Het kan er hoogstens toe leiden dat de aan de beschikkingen verbonden gevolgen (omkering en verzwaring van de bewijslast) niet in werking treden (zie HR 10 februari 2017, nr. 16/02729, ECLI:NL:HR:2017:130, onderdeel 3.3.4).

-

het benoemen van de mogelijkheid tot het opleggen van een boete op grond van de vierde tranche van de Awb;

-

het niet betrachten van transparantie omtrent met belanghebbenden vergelijkbare gevallen;

-

de kritische houding van de inspecteur met betrekking tot de door belanghebbenden aangetrokken externe deskundigen en de door hen uitgebrachte adviezen.

Gelet op deze omstandigheden ontbreekt bij belanghebbenden het vertrouwen dat de informatie, nadat zij wordt verstrekt, objectief wordt beoordeeld.

De inspecteur heeft zich op het standpunt gesteld dat van vooringenomenheid geen sprake is (geweest). Belanghebbenden hebben in de bezwaarfase te kennen gegeven zich ervan bewust te zijn dat op enig moment informatie zou moeten worden verstrekt. Het voornemen om de administratie in de volle breedte te onderzoeken waarborgt juist de onafhankelijkheid van de beoordeling.

Voor zover het betoog van belanghebbenden ziet op de beoordeling door de inspecteur nadat de gevraagde informatie is verstrekt, slaagt het niet. De beoordeling van de ter beschikking te stellen administratie staat los van het informatieverzoek en vindt pas op een later moment plaats. Bovendien zijn inmiddels andere ambtenaren belast met die beoordeling en staat tussen partijen vast dat de houding van die ambtenaren de gestelde vooringenomenheid niet heeft. Indien en voor zover sprake zou zijn geweest van een schending van een geschreven of ongeschreven rechtsregel of rechtsbeginsel ten tijde van de totstandkoming van de informatiebeschikkingen, gaat de rechtbank daar met toepassing van artikel 6:22 van de Awb aan voorbij, omdat aannemelijk is dat belanghebbenden daardoor niet zijn benadeeld.

Belanghebbenden hebben zich op het standpunt gesteld dat het informatieverzoek disproportioneel is. In dat verband hebben zij aangevoerd dat de onderzoeksvraag redelijk moet zijn en zich in eerste instantie zou moeten beperken tot de subjectieve belastingplicht. De opgevraagde informatie moet vervolgens in verhouding staan tot die onderzoeksvraag. Het vragen om de gehele administratie inclusief het e-mailverkeer is te omvangrijk. Specifiek met betrekking tot het e-mailverkeer moet nog worden meegenomen dat belanghebbenden niet beschikken over een eigen e-mailaccount en dat inzage in het e-mailverkeer van anderen die belanghebbenden betreffen in strijd komt met de privacywetgeving.

De inspecteur heeft aangevoerd dat de e-mails onderdeel uitmaken van de administratie. Om de belastingplicht te kunnen beoordelen is het nodig dat voor het einde van de afzonderlijke aangiftetermijnen de gehele administraties worden overgelegd.

De rechtbank stelt voorop dat de inspecteur bij het gebruik maken van zijn bevoegdheid om informatie op te vragen de algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht dient te nemen, waaronder het evenredigheidsbeginsel. Dat brengt mee dat het verzoek proportioneel moet zijn. Naar het oordeel van de rechtbank is dat in deze zaken het geval. De rechtbank overweegt daartoe als volgt.

De inspecteur heeft vragen gesteld naar aanleiding van een door belanghebbenden gedaan verzoek om toepassing van de vrijstellingsmethode uit het Verdrag en belanghebbenden hebben daarop stukken overgelegd. Deze stukken hebben aanleiding gegeven tot het stellen van vragen omtrent de belastingplicht van belanghebbenden in Nederland en in dit kader is ‘de administratie’ van belanghebbenden opgevraagd. De rechtmatigheid van het verzoek om informatie is op zichzelf tussen partijen niet in geschil. Het geschil spitst zich toe op de omvang en de aard van de te verstrekken informatie.

Vast staat dat belanghebbenden zijn opgericht naar het recht van Hong Kong en worden geleid door de in Nederland woonachtige directieleden, tevens aandeelhouders. Uit de overgelegde overzichten van de reisbewegingen volgt dat de aandeelhouders van belanghebbenden een beperkt aantal dagen per jaar in Hong Kong hebben verbleven. Gelet hierop is twijfel bij de inspecteur gerezen omtrent de economische realiteit van de werkzaamheden in en de band met Hong Kong. De tegenhanger van de band met Hong Kong is, in het onderhavige geval, de band met Nederland. Hoe nauwer de band met Nederland is, hoe meer aanleiding de inspecteur heeft om informatie op te vragen. In het onderhavige geval is de rechtbank van oordeel dat de inspecteur zich in redelijkheid op het standpunt heeft kunnen stellen dat sprake is van een voldoende nauwe band met Nederland om een informatieverzoek te doen en dat voor de beoordeling van die band de gehele administratie van belanghebbenden relevant kan zijn. Voor een inperking van de onderzoeksvraag en daarmee de informatieverzoeken bestaat geen aanleiding.

De stelling van belanghebbende dat specifiek met betrekking tot het e-mailverkeer het niet mogelijk is om aan het verzoek te voldoen, wordt door de rechtbank verworpen. Belanghebbenden hebben ter zitting erkend dat er e-mailverkeer heeft plaatsgevonden met betrekking tot de bedrijfsvoering van belanghebbenden. Daarmee behoort die correspondentie tot de administratie van belanghebbenden. De inspecteur heeft in dat verband ter zitting gemotiveerd gesteld dat de inhoud van het e-mailverkeer relevant kan zijn voor de beoordeling van de plaats van de feitelijke leiding van belanghebbenden. Onder ‘de administratie’ zoals door de inspecteur is gevraagd moet derhalve, gelet op de redactie van het verzoek (“de volledige administratie (inclusief het e-mailverkeer) van de vennootschap”) tevens het e-mailverkeer worden begrepen (dat verband houdt met de activiteiten) van belanghebbenden. Naar het oordeel van de rechtbank is, anders dan belanghebbende stellen, het verzoek om informatie niet onduidelijk. Belanghebbenden hebben voorts onvoldoende aannemelijk gemaakt dat privacyregels in de weg staan aan nakoming van de informatieverplichting. De enkele stelling dat belanghebbenden zelf niet over een eigen e-mailaccount beschikken en dat het daarom om e-mailverkeer van anderen zal gaan en daarmee mogelijk sprake is van een schending van de privacywetgeving is daartoe onvoldoende.

Gelet op het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat het verzoek van de inspecteur niet disproportioneel is. Van schending van het evenredigheidsbeginsel of enig ander beginsel van behoorlijk bestuur is geen sprake.

Op dezelfde gronden als de beoordeling van de omvang van het verzoek is de rechtbank van oordeel dat in dit geval geen sprake is van disproportionaliteit ten aanzien van de toepassing van de sanctie van de omkering en verzwaring van de bewijslast. Er bestaat daarom in het kader van deze procedures geen aanleiding om te bepalen dat de sanctie van omkering en verzwaring van de bewijslast achterwege moet blijven indien de informatiebeschikkingen onherroepelijk komen vast te staan. De rechtbank merkt hierbij op dat de vraag of toepassing van de sanctie gerechtvaardigd is, door belanghebbenden opnieuw aan de orde kan worden gesteld in een procedure met betrekking tot de (eventuele) aanslagen waarbij de inspecteur zich op toepassing van de sanctie beroept (vgl. Hoge Raad 10 februari 2017, ECLI:NL:HR:2017:130).

Gelet op het uitgangspunt van een redelijke termijn van twee jaar voor het doen van uitspraak door de rechtbank (HR 19 februari 2016, nr. 14/​03907, ECLI:NL:HR:2016:252), de datum waarop het bezwaarschrift is ontvangen (1 april 2015), de datum van de uitspraken op bezwaar (1 april 2016) en de datum van deze uitspraak van de rechtbank (20 juni 2018), wordt de door belanghebbenden gevraagde vergoeding voor immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn toegewezen voor € 1.500. Daarvan heeft € 500 betrekking op de bezwaarfase en wordt de inspecteur veroordeeld tot vergoeding daarvan. De Minister voor Rechtsbescherming zal worden veroordeeld tot vergoeding van € 1.000. De Minister voor Rechtsbescherming is daarom in zoverre mede aangemerkt als partij in dit geding.

In elk van beide zaken zal een vergoeding worden toegekend, omdat elke belanghebbende een zelfstandig recht op schadevergoeding heeft, ook als de belanghebbende een rechtspersoon is (HR 30 januari 2015, nr. 14/01954, ECLI:NL:HR:2015:147). De rechtbank ziet in de omstandigheden van het geval geen aanleiding voor matiging van de schadevergoeding.