Rechtbank Zeeland-West-Brabant, 14-02-2022, ECLI:NL:RBZWB:2022:712, AWB - 15 _ 7719

Niet in elke zaak is een verweerschrift ingediend en zijn door de inspecteur de op de zaak betrekking hebbende stukken ingebracht. Dat houdt verband met de aanhouding van de zaken.⁴ Wel heeft de inspecteur in algemene zin een standpunt ingenomen en daarmee verweer gevoerd.⁵ Uit de correspondentie blijkt verder dat zowel de inspecteur als de gemachtigde van opvatting is dat de rechtbank uitspraak kan doen op basis van de ingediende stukken. Gelet daarop en gelet op de omstandigheid dat in wezen als uitgangspunt in de eerste plaats alleen rechtskundige kwesties voorliggen, heeft de rechtbank om proceseconomische overwegingen afgezien van het opvragen van de op de zaak betrekking hebbende stukken in de zaken waarin die stukken nog niet waren ingebracht.

In elk van de zaken is beroep ingesteld tegen de uitspraak op bewaar tegen de beslissing van de inspecteur op het verzoek om teruggaaf van Nederlandse dividendbelasting over een bepaalde periode. In elk van de zaken is de belanghebbende een in Duitsland gevestigd Spezial-Sondervermögen met één deelnemer (éénpitter). In elk van de zaken is het desbetreffende teruggaverzoek niet (mede) namens de deelnemer gedaan.

Het Hof verzoekt de Hoge Raad begripsmatige duidelijkheid te geven over het doelvermogensbegrip in de context van de zojuist genoemde beleggingsfondsen (…).”

Het vermogen van belanghebbende is een afgescheiden beleggingsvermogen. Aandelen in haar vermogen kunnen slechts worden gehouden door beleggers die geen natuurlijke personen zijn. YYY Investment GmbH (hierna: YYY) is de beheersvennootschap (Kapitalverwaltungsgesellschaft) van belanghebbende en vertegenwoordigt belanghebbende in het rechtsverkeer met derden. YYY belegt in eigen naam en voor rekening en risico van de aandeelhouder(s) in belanghebbende. (…)

Belanghebbende is volgens de Duitse toezichtregelgeving voor beleggingsfondsen een open-ended beleggingsfonds. Alle aandelen in het vermogen van belanghebbende worden sinds haar oprichting gehouden door BBB (…). Nieuwe aandelen in het vermogen van belanghebbende kunnen slechts worden uitgegeven met toestemming van BBB. De vervreemding van aandelen, door BBB, aan derden kan slechts plaatsvinden met toestemming van YYY. YYY kan die toestemming slechts weigeren in gevallen zoals aangeduid in de tussen BBB, ZZZ en YYY gesloten raamovereenkomst (Rahmenvertrag; (…)).

Belanghebbende wordt in Duitsland aangemerkt als doelvermogen en is ingevolge § 11, lid 1, van de Investmentsteuergesetz aldaar vrijgesteld van belastingheffing naar de winst (Körperschaftssteuer en Gewerbesteuer).

Belanghebbende en haar rechtsverhouding tot haar aandeelhouders worden wettelijk geregeld door de Investmentgesetz en overigens door middel van algemene en bijzondere fondsvoorwaarden (Allgemeine en Besondere Vertragsbedingungen). Aan die, voor de onderhavige jaren geldende, wettelijke regels en fondsvoorwaarden kan het volgende worden ontleend: (…)”

Bij tussenuitspraak van 12 juli 2019 heeft dit hof in een andere zaak prejudiciële vragen aan de Hoge Raad gesteld. De belanghebbende in die zaak betrof een naar Duits recht opgericht en feitelijk in Duitsland gevestigd Spezial-Sondervermögen (…). Anders dan bij belanghebbende het geval is, is bij het Spezial-Sondervermögen in die andere zaak slechts sprake van één gerechtigde. Het hof heeft de Hoge Raad onder andere gevraagd aan de hand van welke normen moet worden beoordeeld of een beleggingsfonds een doelvermogen is.

Op 24 januari 2020 heeft de Hoge Raad de prejudiciële vragen beantwoord. Dit antwoord bevat onder andere de volgende passage: (…)

Gelet op de door de Hoge Raad gegeven uitleg van het begrip doelvermogen staat de enkele omstandigheid dat bewijzen van deelgerechtigdheid zijn uitgegeven, niet zonder meer in de weg aan een kwalificatie als doelvermogen. ¹² Er is slechts dan geen sprake van een doelvermogen indien bewijzen van deelgerechtigdheid zijn uitgegeven, op basis waarvan het vermogen toebehoort aan de houders van de bewijzen van deelgerechtigdheid. In dat geval is er geen sprake van een afgescheiden vermogen. Dat is bij belanghebbende niet het geval. Gelet op de onder 2.1 vastgestelde feiten kwalificeert belanghebbende als een doelvermogen en is hij een buitenlandse belastingplichtige op grond van artikel 3, lid 1, letter c, Wet Vpb (voorheen artikel 3, letter c, Wet Vpb).”

De rechtbank overweegt als volgt. De Hof-beslissing van 12 juli 2019 betrof, net zoals de onderhavige zaken, een Spezial-Sondervermögen met één deelnemer. Uit de Hof-beslissing kan worden afgeleid dat het Hof de voorlopige opvatting had dat een beleggingsfonds – waaronder een éénpitter – slechts bij uitzondering, en dus in de regel niet, als doelvermogen kwalificeert. Het antwoord en de daaraan voorafgaande overwegingen in de HR-beslissing van 24 januari 2020 geven geen aanknopingspunten om te veronderstellen dat de voormelde opvatting van het Hof in het algemeen onjuist is, eerder integendeel. Ook uit de Hof-uitspraak van 3 september 2021 is geenszins af te leiden dat het Hof in het antwoord van de Hoge Raad aanleiding heeft gezien om, in het algemeen, een wezenlijk andere rechtsopvatting te hebben dan zijn voormelde (voorlopige) opvatting in de Hof-beslissing van 12 juli 2019. De rechtbank ziet daarom, anders dan de gemachtigde, in de Hof-uitspraak van 3 september 2021 geen aanknopingspunten om in algemene zin te oordelen dat een Spezial-Sondervermögen met één deelnemer moet worden aangemerkt als een doelvermogen.

Dat neemt niet weg dat aan de gemachtigde moet worden toegegeven dat de vraag rijst waarin precies het feitelijke verschil is gelegen dat verklaart waarom het oordeel in de Hof-uitspraak van 3 september 2021 ter zake van het desbetreffende Immobilien-Sondervermögen met meerdere deelnemers (dat beleggingsfonds is wel een doelvermogen) afwijkt van de (voorlopige) opvatting in de Hof-beslissing van 12 juli 2019 in een zaak van een Spezial-Sondervermögen met één deelnemer (beleggingsfondsen zijn in de regel geen doelvermogen). Een vergelijking van de feitenvaststelling in de eerstbedoelde uitspraak (zie 2.7) met de feitenvaststelling waarop de laatstbedoelde beslissing is gebaseerd (zie 2.5) biedt geen duidelijkheid. In beide zaken was sprake van een afgescheiden vermogen. Een feitelijk verschil is het aantal deelnemers, maar uit de HR-beslissing van 24 januari 2020 valt niet af te leiden dat dit een relevant verschil is voor de beoordeling of sprake is van een doelvermogen. Een ander feitelijk verschil is de verhandelbaarheid van de deelnemersbewijzen, maar ook dat lijkt geen relevant verschil te zijn voor de beoordeling of sprake is van een doelvermogen. Verder zou de lezing van de inspecteur (verschil in soorten bewijzen van deelgerechtigdheid) weliswaar mogelijk een verklaring kunnen zijn, maar zij vindt geen steun in overweging 2.1 van de Hof-uitspraak van 3 september 2021 waarop het oordeel van het Hof is gebaseerd.

Het voorgaande doet niet eraan af dat in elk geval uit de Hof-uitspraak van 3 september 2021 blijkt dat, onder omstandigheden, een beleggingsfonds in de vorm van een Sondervermögen een doelvermogen kan zijn. Het is, in dat opzicht, ook niet zonder meer uit te sluiten dat de fondsvoorwaarden van een specifiek Spezial-Sondervermögen zodanig zijn dat er geen sprake van is dat de uitgegeven bewijzen van deelgerechtigdheid aan de houder(s) ervan aanspraak geven op een aandeel in het vermogen van het fonds. Dat dit het geval is bij een of meer van de belanghebbenden, is echter niet, althans onvoldoende onderbouwd, gesteld door de gemachtigde. De rechtbank ziet ook geen aanleiding om belanghebbenden in de gelegenheid te stellen dat te onderbouwen, gelet op het volgende.

Zelfs als een of meer van de belanghebbenden wél zouden kunnen worden aangemerkt als een doelvermogen, kan dat naar het oordeel van de rechtbank niet ertoe leiden dat recht op teruggaaf van dividendbelasting bestaat op de daartoe aangevoerde grond, namelijk de unierechtelijke fbi-vergelijking.

Een éénpitter die (veronderstellenderwijs) als doelvermogen kan worden aangemerkt (hierna ook: éénpitter-doelvermogen), is namelijk om ten minste de volgende redenen niet vergelijkbaar met een fbi.

In een eerder stadium van het debat met de inspecteur heeft de gemachtigde zich beroepen op de twee standpunten die zijn aangevoerd in de procedure die heeft geleid tot de uitspraak van de rechtbank van 24 augustus 2020 betreffende eveneens een éénpitter.²² Zo op de desbetreffende standpunten nog steeds een beroep wordt gedaan, verwerpt de rechtbank de standpunten ook voor deze zaken. De rechtbank ziet geen aanleiding om anders te oordelen dan in de uitspraak van 24 augustus 2020.²³

De rechtbank ziet in wat de gemachtigde heeft aangevoerd geen aanknopingspunten om te oordelen dat een éénpitter in het algemeen kan worden aangemerkt als een doelvermogen (zie 2.9). Voor het geval een éénpitter niet is aan te merken als doelvermogen, is verder niet in geschil dat een éénpitter niet als opbrengstgerechtigde voor de dividendbelasting is aan te merken. Een éénpitter komt reeds daarom niet in aanmerking voor teruggaaf van dividendbelasting (vgl. 2.15). In aanmerking genomen dat het teruggaafverzoek niet mede is gedaan door de achterliggende deelnemer, betekent dit dat het teruggaafverzoek moet worden afgewezen.²⁴

Zo een éénpitter toch als doelvermogen zou kunnen worden aangemerkt, kan dat niet ertoe leiden dat recht op teruggaaf van dividendbelasting bestaat op grond van de unierechtelijke fbi-vergelijking (zie 2.12 tot en met 2.14).

In elk van de zaken is het teruggaafverzoek daarom terecht niet gehonoreerd en is het desbetreffende beroep ongegrond. Er is geen aanleiding voor een proceskostenveroordeling.