College van Beroep voor het bedrijfsleven, 17-12-2013, ECLI:NL:CBB:2013:327, AWB 12/740 AWB 12/962

Bij het bestreden besluit van 19 juni 2012 heeft verweerder, voor zover thans van belang,

het volgende overwogen:

“Het project is aangevraagd in het kader van contractresearch. Op grond van artikel 1, eerste lid, letter l, onder 2 van de Wva, kan een instelling die niet tevens een onderneming drijft slechts als inhoudingsplichtige in de zin van de Wva worden aangemerkt, indien hij S&O verricht krachtens een schriftelijk vastgelegde overeenkomst met en voor rekening van een onderneming, een samenwerkingsverband van degenen die een onderneming drijven of een lichaam als bedoeld in de Wet BO. Slechts indien aan alle voorgaande vereisten wordt voldaan, is sprake van contractresearch en kan de aanvrager worden aangemerkt als S&O-inhoudingsplichtige in de zin van de Wva.

(…)

Ik zal nu (…) beoordelen of sprake is van het verrichten van S&O krachtens een schriftelijk vastgelegde overeenkomst met en voor rekening van een samenwerkingsverband van ondernemers. Bij deze beoordeling hanteer ik de maatstaf van een ‘directe’ relatie tussen de inhoudingsplichtige die het S&O verricht, en de ondernemers van wie de opdracht daartoe uitgaat. Van een zodanige relatie is onder meer sprake als een samenwerkingsverband werkzaamheden verricht of laat verrichten voor bepaalde, met name genoemde, ondernemers, aan wie de S&O-afdrachtvermindering (uiteindelijk) ten goede komt. In zijn uitspraak van 10 december 1996 heeft het College geoordeeld dat deze maatstaf zich verdraagt met tekst, strekking en doelstelling van de (toenmalige) WBSO. Dit zal onverkort gelden voor de Wva, aangezien de betreffende wettekst uit de WBSO ongewijzigd is overgenomen in de Wva.

De hierboven genoemde maatstaf hanteer ik nog steeds. Bij een instelling die specifiek is opgericht voor het (doen) verrichten van S&O, is een directe relatie tussen de financiële inspanningen van individuele ondernemers en het door de inhoudingsplichtige te verrichten S&O aanwezig, mits duidelijk is welke ondernemers voor welk bedrag participeren. Bij een instelling die geen ondernemer is en niet specifiek is opgericht voor S&O, moet de directe relatie aangetoond worden door schriftelijke stukken waaruit blijkt welke ondernemers rechtstreeks opdracht hebben gegeven tot het verrichten van S&O en welke bedragen hierbij voor hun rekening komen, wil er sprake kunnen zijn van een opdracht van een samenwerkingsverband van ondernemers in de zin van de Wva.

Ik heb u daarom in mijn brief van 30 mei 2012 in de gelegenheid gesteld in aanvulling op de in bezwaar ontvangen stukken (o.a. statuten en de overeenkomst tussen het [naam] en de Stichting), aanvullende stukken te sturen waaruit een directe relatie tussen het [naam] en de verschillende ondernemingen betrokken bij de Stichting zou blijken,Daarbij heb ik aangegeven dat duidelijk moet worden welke ondernemingen binnen de Stichting opdracht hebben gegeven tot het voorgenomen S&O dat wordt of zal worden uitgevoerd door het [naam]. Ook heb ik aangegeven dat duidelijk moet blijken dat dit door het [naam] uitgevoerde S&O in de aanvraagperiode voor rekening komt van de desbetreffende ondernemingen.

Deze informatie heb ik echter niet van u ontvangen. Tijdens de bezwaarprocedure hebt u aangegeven deze informatie niet te verstrekken. Ik beoordeel daarom aan de hand van de mij beschikbare stukken en de toelichting tijdens de hoorzitting of de Stichting als samenwerkingsverband van ondernemingen en daarmee als geldige opdrachtgever in de zin van de Wva kan worden aangemerkt.

Statuten Artikel 2, eerste lid van de statuten van de Stichting vermeldt: “De stichting heeft ten doel het beschikbaar maken en houden van bruikbare milieu-effectrapporten ten behoeve van zandwinning op de Noordzee, alsmede al hetgeen daartoe nuttig of nodig is”. Uit artikel 2, tweede lid van de statuten blijkt dat dit doel onder meer kan worden bereikt door zorg te dragen voor het opstellen van deze rapporten en deze beschikbaar te stellen aan deelnemers welke daarbij belang hebben, het aanvragen van vergunningen, het optreden in rechte en het (laten) monitoren van de milieueffectrapporten. Hieruit volgt niet dat de Stichting specifiek is opgericht met het doel S&O te verrichten.Evenmin volgt uit de statuten dat het door [naam] uitgevoerde S&O specifiek voor rekening van de ondernemingen binnen een mogelijk samenwerkingsverband komt. Het vermogen van de Stichting wordt, naast bijdragen van deelnemers, ook gevormd door subsidies en giften en andere baten (artikel 3 van de statuten). Tijdens de hoorzitting hebt u aangegeven dat het vermogen van de Stichting nagenoeg enkel uit bijdragen van de deelnemers bestaat, waarbij die bijdragen per deelnemer bestaan uit tienduizend tot wel tonnen euro’s. Dit maakt het voorgaande echter niet anders, nu u geen stukken hebt overgelegd waaruit blijkt dat het S&O specifiek voor rekening van de opdrachtgevende ondernemers komt.

Overeenkomst Uit de overeenkomst tussen [naam] en de Stichting blijkt ook niet welke ondernemingen opdracht hebben gegeven tot het te verrichten S&O noch voor rekening van welke ondernemingen dit S&O komt.

Website U hebt aangegeven dat de deelnemers van de Stichting op de website van de Stichting zijn vermeld. Voorts verwijst u naar de tekst op de website: ‘Voor beide MER-ren werd een onderzoeksprogramma vastgesteld om de leemtes in kennis op te vullen’, waaruit blijkt dat de Stichting zich een dergelijk onderzoek ten doel heeft gesteld.

Met de informatie op de website wordt echter nog niet aangetoond dat de Stichting een samenwerkingsverband van ondernemingen in de zin van de Wva is, nu hiermee niet de afspraken tussen de ondernemingen zijn vastgelegd. Tevens blijkt hieruit niet welke deelnemers voor welk bedrag opdracht hebben gegeven tot het te verrichten S&O. Hierbij merk ik op dat, zoals u tijdens de hoorzitting hebt aangegeven, ook niet elke deelnemer belang heeft bij het door [naam] te verrichten S&O. Tot slot zijn niet alle deelnemers (Nederlandse) ondernemingen.

Gelet op het bovenstaande is uit de statuten, de website en de overeenkomst tussen het [naam] en de Stichting niet gebleken is dat de aangevraagde S&O-werkzaamheden worden uitgevoerd krachtens een schriftelijk vastgelegde overeenkomst met en voor rekening van een samenwerkingsverband van ondernemingen in de zin van de Wva.

Vergelijking DPI U vergelijkt de Stichting met DPI.Allereerst ben ik van mening dat de Stichting verschilt met DPI. DPI is namelijk een op basis van de Regeling Technologische Top Instituten door mij aangemerkt Technologisch Top Instituut (TTI) en de Stichting niet. Daarbij is DPI specifiek opgericht om S&O te verrichten, terwijl de doelomschrijving van de Stichting met name bedrijfseconomisch van aard is. In ieder geval is de Stichting niet specifiek opgericht om S&O te verrichten. De vergelijking met DPI kan daarom niet slagen.

Vervolgens merk ik hierbij op dat het College in haar uitspraak van 4 februari 2004 (LJN AO3159) heeft gesteld dat als DPI als samenwerkingsverband wordt aangemerkt, er geen reden is slechts een deel van de werkzaamheden als S&O aan te merken. In navolging op deze uitspraak van het College heb ik DPI aangemerkt als een samenwerkingsverband van ondernemingen in de zin van de Wva, zonder korting te verlenen voor gelden die niet afkomstig waren van het bedrijfsleven.

Productschap Tijdens de hoorzitting hebt u aangevoerd dat de Stichting ook als productschap in de zin van de Wva kan worden gezien dan wel hiermee vergeleken kan worden. De instelling van een productschap geschiedt volgens artikel 67 van de Wet BO op voordracht van Onze betrokken Ministers, bij algemene maatregel van bestuur. De Stichting is niet ingesteld zoals hier staat beschreven. Daarom kan de Stichting niet als lichaam als bedoeld in de Wet BO worden aangemerkt en zodoende als geldige opdrachtgever in de zin van de Wva worden aangemerkt. Een vergelijking met een product- of bedrijfschap gaat hierom dan ook niet op.

(…)

In 2011 toegekend U stelt dat dit project met de Stichting als opdrachtgever in voorgaande jaren wel is toegekend. In 2011 zijn binnen dit project werkzaamheden als S&O aangemerkt. Dit maakt het bovenstaande echter niet anders. Elke aanvraag staat op zich en wordt afzonderlijk getoetst aan de criteria van de Wva, waarbij ik niet gehouden ben om een mogelijk in het verleden gemaakte fout te herhalen.

Concluderend merk ik op dat uit de overgelegde stukken in bezwaar mij niet is gebleken dat de Stichting, dan wel ondernemingen betrokken bij de Stichting, binnen onderhavig project als samenwerkingsverband van ondernemingen in de zin van de Wva kan/kunnen worden aangemerkt.

Nu niet is voldaan aan de formele vereisten van de Wva handhaaf ik mijn primaire beslissing om dit project af te wijzen. Aan de inhoudelijke beoordeling kom ik niet toe.”

Het bestreden besluit van 17 september 2012 verwijst voor zijn motivering naar die van het bestreden besluit van 19 juni 2012.

“Appellante stelt dat Stichting LaMer zelf als een dergelijk samenwerkingsverband kan worden aangemerkt. Ik deel deze mening echter niet. Een stichting is namelijk een privaatrechtelijke rechtspersoon en geen samenwerkingsverband van de bij de stichting betrokken bedrijven, net zomin als bijvoorbeeld een besloten vennootschap een samenwerkingsverband is van haar aandeelhouders. Een stichting kan dan ook niet zonder meer worden aangemerkt als een samenwerkingsverband in de zin van de Wva. Ik heb daarom in bezwaar, aan de hand van de op dat moment overgelegde aanvullende informatie, opnieuw overwogen of appellante S&O verricht in opdracht van een samenwerkingsverband in de zin van de Wva. Hierbij heb ik eerst onderzocht of Stichting LaMer zelf als een dergelijk samenwerkingsverband zou kunnen worden aangemerkt en vervolgens het ik onderzocht of (enkele van) de deelnemers binnen Stichting LaMer gezamenlijk als zodanig zouden kunnen worden aangemerkt.

(…)

Bij de beoordeling of sprake is van het verrichten van S&O met en voor rekening van een samenwerkingsverband in de zin van de Wva, hanteer ik de maatstaf van een ‘directe relatie’ tussen de inhoudingsplichtige die het S&O verricht en de samenwerkende ondernemingen van wie de opdracht daartoe uit gaat. Daarbij ga ik er vanuit dat hiervan onder meer sprake kan zijn als een samenwerkingsverband werkzaamheden verricht of laat verrichten voor bepaalde, met name genoemde ondernemingen, aan wie de S&O-afdrachtvermindering (uiteindelijk) ten goede komt. In uw uitspraak van 10 december 1996 (nr. 95/1067/062/231, hierna: zaak TU Delft) hebt u geoordeeld dat de maatstaf die ik bij deze beoordeling hanteer zich verdraagt met tekst, strekking en doelstelling van de WBSO (de huidige Wva). Ik hanteer deze dan ook nog steeds.

Hierbij stel ik niet, zoals appellante in haar beroepschrift aanvoert, als noodzakelijke voorwaarde dat een instelling specifiek is opgericht om S&O te verrichten. Wel zie ik een directe relatie tussen de verrichter van het S&O en de opdrachtgever aanwezig indien uit de statuten van een instelling blijkt dat de niet-Vpb-plichtige rechtspersoon specifiek is opgericht voor het (doen) verrichten van S&O, mits daarbij duidelijk is welke ondernemingen voor welk bedrag participeren. Dit was in het geval van Stichting Dutch Polymer Institute (hierna Stichting DPI, in CBb 6 april 2004, AWB 03/250) wel duidelijk en in het geval van CU in de zaak TU Delft niet. Indien dit echter niet het geval is, kan een directe relatie ook worden aangetoond middels schriftelijke stukken waaruit blijkt welke ondernemingen rechtstreeks opdracht hebben gegeven tot het verrichten van S&O en welke bedragen deze ondernemingen voor het onderzoek betalen.

(…)

Nu Stichting LaMer niet specifiek is opgericht voor het (doen) verrichten van S&O en de directe relatie niet blijkt, heb ik Stichting LaMer zelf naar mijn mening terecht niet als samenwerkingsverband in de zin van de WVA kunnen aanmerken.

(…)

Uit de overeenkomst tussen appellante en Stichting LaMer valt niet af te leiden dat Stichting LaMer de opdracht namens (enkele van) de deelnemers, ofwel namens ondernemingen, verstrekt. Uit de website is hooguit af te leiden dat zich onder de deelnemers van Stichting LaMer (meerdere) ondernemingen bevinden en dat Stichting LaMer nuttig is voor het bedrijfsleven, maar dat is iets anders dan dat uit schriftelijke stukken blijkt dat in opdracht van en voor rekening van bepaalde ondernemingen S&O wordt verricht. Nu verder ook geen stukken zijn overgelegd, heb ik geconcludeerd dat het door appellante verrichte S&O niet in opdracht van en voor rekening van een samenwerkingsverband in de zin van de Wva (bestaande uit (enkele van) de deelnemers van Stichting LaMer) is verricht.

(…)

Verder stelt appellante dat Stichting LaMer evenals DPI als samenwerkingsverband in de zin van de Wva aangemerkt zou moeten worden, omdat voor gelijke gevallen gelijke regels moeten gelden. Stichting LaMer verschilt echter in meerdere opzichten van DPI. Ik heb DPI namelijk aangemerkt als een Technologische Top Instituut (op basis van de Regeling Technologische Top Instituten) en Stichting LaMer niet. Een ander verschil is dat DPI blijkens de statuten – in tegenstelling tot Stichting LaMer – specifiek is opgericht om S&O te verrichten. Een beroep op het gelijkheidsbeginsel kan dan ook niet slagen.”

Verweerder heeft daarbij herhaald dat hij met de vereiste zorgvuldigheid te werk is gegaan bij het voorbereiden en nemen van de bestreden besluiten. Toen appellante, hoewel daarnaar gevraagd, geen aanvullende gegevens verstrekte met betrekking tot de “directe relatie” heeft verweerder zich moeten baseren op de gegevens die wel voorhanden waren.Van strijd met de rechtszekerheid is geen sprake, aldus verweerder.Elke aanvraag staat immers op zich zelf en verweerder is niet gehouden mogelijke in het verleden gemaakte fouten te herhalen.

Dat haar aanvragen toch zijn afgewezen is het gevolg van het feit dat verweerder allerlei criteria hanteert en eisen stelt die niet zijn te herleiden tot tekst of strekking van de Wva. Zo heeft verweerder gesteld dat Stichting LaMer specifiek zou moeten zijn opgericht voor het verrichten van S&O werkzaamheden en dat de financiële inspanning per individuele, deelnemende, onderneming zichtbaar zou moeten worden gemaakt.Ondernemingen aan wie de afdrachtvermindering uiteindelijk ten goede komt zouden met name genoemd moeten zijn. Het hanteren van dergelijke criteria is in het kader van de totstandkoming van de Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk – de voorloper van de Wva - als zijnde niet gewenst, afgewezen.

Daar komt bij, aldus appellante, dat niet valt in te zien dat het Dutch Polymer Institute (verder onder meer: DPI) – naar blijkt uit de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven d.d. 6 februari 2004 (ECLI:NL:CBB:2004:AO3159) door verweerder wel als een samenwerkingsverband is beschouwd in de zin van artikel 1, eerste lid, onderdeel I, ten tweede, van de Wva. Dan is het niet begrijpelijk dat Stichting LaMer niet evenzeer als zodanig door verweerder is aangemerkt nu wat betreft de hier relevante aspecten deze niet verschilt van DPI.Dat DPI door verweerder als een Technologisch Top Instituut (verder onder meer: TTI) is aangewezen legt voor de interpretatie van “samenwerkingsverband” in vorengenoemde zin geen gewicht in de schaal. Datzelfde geldt voor de omstandigheid dat Stichting LaMer niet - en DPI wel – blijkens de statuten specifiek is opgericht om S&O te verrichten.

Verweerder heeft tevens haar argument, dat Stichting LaMer de trekken vertoont van een lichaam als bedoeld in de Wet op de bedrijfsorganisatie dat immers door wetsduiding een geldige opdrachtgever van speur- en ontwikkelingswerk kan zijn, ten onrechte niet op juiste waarde geschat. Beseffende dat zij zelf niet een zodanig lichaam is, heeft zij met dit argument slechts willen illustreren dat rol en functie van de Stichting LaMer aansluiten bij hetgeen de wetgever hier voor ogen heeft gestaan.

Al het voorgaande doet zien, zo heeft appellante gesteld, dat het beleid dat verweerder voert bij de toepassing van artikel 1, eerste lid, onder I, ten tweede, ter beantwoording van de vraag of al dan niet sprake is van “een samenwerkingsverband van degenen die een onderneming drijven”, willekeurig is en toepassing van dat beleid in haar geval tot beslissingen heeft geleid die strijdig zijn met het gelijkheidsbeginsel en in ieder geval rusten op een ontoereikende, niet draagkrachtige motivering.