Gerechtshof Amsterdam, 01-03-2012, BV9219, 10/00686

1 maart 2012

uitspraak van de eerste meervoudige belastingkamer

op het hoger beroep van

de heffingsambtenaar van de gemeente Amsterdam, de heffingsambtenaar,

tegen de uitspraak in de zaak met kenmerk AWB 08/7668 van de rechtbank Amsterdam (hierna: de rechtbank) in het geding tussen

[Stichting X], belanghebbende,

en

de heffingsambtenaar.

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. De heffingsambtenaar heeft met dagtekening 31 januari 2006 aan belanghebbende voor het jaar 2006 een aanslag opgelegd in de onroerende-zaakbelastingen (gebruikersbelasting) (hierna: de aanslag OZBG) ter zake van het gebruik van het pand [A-straat 1] te [Z] tot een bedrag van € 17.154,40.

1.2. Het tegen de aanslag OZBG gemaakte bezwaar is door de heffingsambtenaar aangemerkt als een aanvraag tot vermindering van de aanslag als bedoeld in artikel 220f, achtste lid, van de Gemeentewet (hierna: Gemw). Bij voor bezwaar vatbare beschikking van 2 juli 2007 heeft de heffingsambtenaar de aanvraag afgewezen. De heffingsambtenaar heeft belanghebbendes bezwaar tegen de afwijzende beschikking bij uitspraak, gedagtekend 27 november 2008 ongegrond verklaard en de aanslag gehandhaafd.

1.3. Bij uitspraak van 27 augustus 2010, verzonden op 6 september 2010, heeft de rechtbank het door belanghebbende ingestelde beroep tegen de uitspraak op bezwaar gegrond verklaard, de uitspraak op bezwaar vernietigd en de aanslag OZBG verminderd tot een bedrag van € 11.716,46.

1.4. Het tegen deze uitspraak ingestelde hoger beroep is bij het Hof ingekomen op 14 oktober 2010. Belanghebbende heeft een verweerschrift ingediend.

1.5. Op 14 november 2011 zijn nadere stukken ontvangen van belanghebbende. Deze zijn in afschrift verstrekt aan de wederpartij.

1.6. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 25 november 2011. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.

2. Feiten

Het Hof vindt aanleiding de feiten als volgt vast te stellen.

2.1. Belanghebbende is eigenaar en gebruiker van de onroerende zaak [A-straat 1] te [Z], welke onroerende zaak bekend staat als [Y]. Het bruto vloeroppervlak van de onroerende zaak bedraagt in totaal 16.763 m2.

2.2. De heffingsambtenaar heeft de waarde van de onroerende zaak krachtens de Wet waardering onroerende zaken (hierna: Wet WOZ) voor het jaar 2006 vastgesteld op € 13.077.000. Voor de heffing van onroerende-zaakbelastingen is de onroerende zaak aangemerkt als niet-woning.

2.3. [Y] bestaat, voor zover voor de onderhavige procedure van belang, uit een gedeelte (hoogbouw) waarin zich open afdelingen bevinden en een gedeelte (laagbouw) waarin zich gesloten afdelingen bevinden.

2.4. In de gesloten afdelingen van de laagbouw worden psychogeriatrische patiënten verpleegd. Dit gedeelte van de onroerende zaak dient niet in hoofdzaak tot woning dan wel is niet in hoofdzaak dienstbaar aan woondoeleinden.

2.5. In de hoogbouw van [Y] bevinden zich 147 eenpersoons slaapkamers en 28 gemeenschappelijke woonkamers. De slaapkamers zijn voorzien van een bed, een nachtkastje en een wastafel. Voorzieningen als toilet en douche worden gedeeld per twee slaapkamers en deze voorzieningen zijn te bereiken via de gang. De slaapkamers zijn afsluitbaar en de zorgbehoevenden kunnen er bezoek ontvangen.

2.6. In [Y] is 24 uur per dag personeel aanwezig voor verzorging en/of verpleging. Personeel heeft, indien nodig, toegang tot de kamers.

2.7. In [Y] zijn een receptie, kantoorruimten en een restaurant aanwezig. Er zijn gemeenschappelijke keukens op de afdelingen.

2.8. Alleen ouderen die niet meer zelfstandig kunnen wonen en een indicatie hebben, worden opgenomen in [Y]. Tot de gedingstukken behoort een beschrijving van de voorzieningen die voor cliënten aanwezig zijn. Het betreft onder meer een diëtist, ergo- en fysiotherapeut, geestelijke verzorger, kapper, logopedist, maatschappelijk werker, pedicure, tandarts en verpleeghuisarts. Verder is in deze beschrijving vermeld: “Als u het niet meer kunt, dan zijn wij er om te helpen. Onze hulp gaat verder dan alleen de algemene verzorging”.

2.9. In de hoogbouw werd in 2006 zorg verleend die overeenkomt met de beschrijving van de zogenoemde zorgzwaartepakketten zoals deze met ingang van 2009 worden gehanteerd. Voor zover voor de onderhavige procedure van belang, gaat het om zorgzwaartepakketten 4, 6, 7 of 8. Deze pakketten voorzien in beschut of beschermd wonen met intensieve begeleiding, met uitgebreide of (zeer) intensieve verzorging en verpleging.

3. Geschil in hoger beroep

3.1. In hoger beroep is - evenals in eerste aanleg - in geschil of belanghebbende recht heeft op vermindering van de aan haar als gebruiker van de onroerende zaak opgelegde aanslag OZBG als bedoeld in artikel 220f, achtste lid, van de Gemeentewet. Het geschil spitst zich toe op de vraag of een deel van de onroerende zaak in hoofdzaak dient tot woning dan wel in hoofdzaak dienstbaar is aan woondoeleinden. Indien het antwoord op deze vraag bevestigend luidt, is tussen partijen niet in geschil dat het deel dat tot woning dient, dan wel in hoofdzaak dienstbaar is aan woondoeleinden zich bevindt in de hoogbouw en 31,7% van de waarde in het economische verkeer bedraagt.

3.2. Partijen doen hun standpunten steunen op de gronden welke door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken en hetgeen door hen daaraan ter zitting is toegevoegd.

4. Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank heeft het beroep van belanghebbende gegrond verklaard en daartoe, voor zover van belang, het volgende overwogen, waarbij belanghebbende wordt aangeduid als ‘eiseres’ en de heffingsambtenaar als ‘verweerder’.

“4.2. Tussen partijen is niet in geschil dat de onroerende zaak niet in hoofdzaak tot woning dient in de zin van artikel 220, aanhef en onder a, van de Gemeentewet, zodat eiseres kan worden aangeslagen voor de onroerende-zaakbelasting voor gebruikers.

4.3. De rechtbank zal beoordelen of recht bestaat op vermindering van de aanslag OZB gebruikersbelasting op grond van artikel 220f, achtste lid, van de Gemeentewet.

4.4. Verweerder heeft het standpunt ingenomen dat geen recht bestaat op vermindering van de aanslag OZB gebruikersbelasting op grond van de vorengenoemde artikelen. Volgens verweerder is het amendement van het Tweede Kamerlid De Pater-van der Meer (Tweede Kamer 2005-2006, 30 096, nr. 19, hierna: het amendement) niet van toepassing op de onderhavige onroerende zaak. Hij beroept zich daarbij op de toelichting bij het amendement, waaruit zou blijken dat uitsluitend huishoudens die in een bedrijfspand wonen voor vermindering van de OZB gebruikersbelasting in aanmerking kunnen komen. Daarvan is in het onderhavige geval geen sprake, omdat in de onroerende zaak geen huishoudens worden gevoerd maar primair zorg wordt verleend en verder omdat de exploitant van de onderhavige onroerende zaak niet de gebruiker is die in het complex woont. Volgens hem heeft de wetgever niet bedoeld eiseres te laten profiteren van de afschaffing van de gebruikersbelasting voor woningen.

4.5. De rechtbank overweegt allereerst dat verweerder ter zitting heeft bevestigd dat hij voor het jaar 2006 gebruik maakt van de in artikel 220f, achtste lid, van de Gemeentewet neergelegde bevoegdheid, en dus het amendement toepast, in alle gevallen waarin een verzoek tot toepassing is gedaan en sprake is van gedeelten van een onroerende zaak die in hoofdzaak tot woning dienen of aan woondoeleinden dienstbaar zijn in de zin van die wetsbepaling.

Het amendement is vervolgens ongewijzigd aangenomen.

De juistheid van de stelling van verweerder dat de wetgever bedoeld heeft te regelen dat gebruikers als eiseres niet van de afschaffing van het gebruikersdeel OZB voor woningen mogen profiteren nu zij niet zelf een huishouden in de onroerende zaak voert, vindt geen steun in de hiervoor aangehaalde wetgeschiedenis. De wetgever heeft wel relevant geacht of in de niet-woning een huishouden wordt gevoerd, maar daarbij is niet als voorwaarde gesteld dat degene die wordt aangeslagen wegens het gebruik van de onroerende zaak zelf een huishouden in de onroerende zaak moet voeren. Hoewel ook reeds in de discussies voorafgaand aan indiening van het amendement, zoals blijkt uit de passages die de procureur-generaal ook in de conclusie vermeldt, het voorbeeld van “bedrijfspanden die ook als woning dienen” wordt genoemd, spreekt kamerlid De Pater-van der Meer in de toelichting op het amendement van “huishoudens die een in hoofdzaak niet-woning bewonen, zoals woningen die behoren bij bedrijfspanden” (cursivering rechtbank). Uit die formulering kan niet anders worden afgeleid dan dat zij het oog had op alle onroerende zaken waarin een gedeelte dient tot woning, en haar binnen die categorie geen beperking voor ogen stond. Voorts biedt die wetsgeschiedenis ook overigens geen steun voor de opvatting dat de wetgever expliciet bedoeld heeft verzorgings- en/of verpleeghuizen als die van eiseres van de verminderingsregeling uit te sluiten.

4.7. Gelet op het vorenstaande, komt de rechtbank tot de conclusie dat niet uitgesloten is dat eiseres voor de onroerende zaak recht kan hebben op een vermindering van de aanslag OZB gebruikersbelasting op grond van artikel 220f, achtste lid, van de Gemeentewet.

4.8. Verweerder is subsidiair van oordeel dat gezien de verzorgingsfunctie respectievelijk verpleegfunctie geen dan wel in ondergeschikte mate sprake is van wonen. Hij noemt ter vergelijking gevangenissen en ziekenhuizen, waar de functies detentie respectievelijk behandeling, operatie en herstel, ook meebrengen dat van wonen geen sprake is.

4.9. Met betrekking tot de onder 2.2 genoemde slaap- ,woon- en badkamers van de bewoners komt de rechtbank tot het oordeel dat deze dienen tot woning dan wel volledig dienstbaar zijn aan woondoeleinden. De vastgestelde feiten in hun onderling verband en samenhang beschouwd leiden tot het oordeel dat eiseres in de hoogbouw een vorm van met verzorging en begeleiding omgeven huisvesting aanbiedt, zodanig dat ouderen met somatische en/of psychogeriatrische aandoening en/of beperking zoveel mogelijk hun autonomie en privacy behouden. Iedere bewoner van de hoogbouw beschikt over een eigen slaapkamer, die kan zijn ingericht met eigen meubilair, waar kan worden gerust en geslapen en waar bezoek kan worden ontvangen. Er is sprake van een met zorg omgeven leefgemeenschap of woongroep, waarbij aan het wonen in de gemeenschappelijke huiskamer en in de eigen slaapkamer zodanig gestalte wordt gegeven, dat daardoor in die ruimten het gebruik door de bewoners voor woondoeleinden dermate overheersend is ten opzichte van het gebruik door de verzorgers, dat de desbetreffende delen van de onroerende zaak in hoofdzaak tot woning dienen. Niet aannemelijk is geworden dat de mate van (latente) verzorging en begeleiding aan dat karakter als zijnde woonruimte van de onzelfstandige woningdelen in de weg staan. De rechtbank heeft bij dit oordeel mede acht geslagen op de door eiseres onweersproken gestelde omstandigheid dat de afdelingen die zijn gelegen in de hoogbouw open afdelingen betreffen, zodat de bewoners zich vrij kunnen bewegen binnen het gebouw en op eigen gelegenheid naar buiten kunnen gaan. Nu eiseres onweersproken heeft gesteld dat per twee kamers er een badkamer met toilet is die zich in de nabije omgeving van de desbetreffende twee slaapkamers bevindt en die uitsluitend door de bewoners van de desbetreffende twee kamers wordt gebruikt, acht de rechtbank deze badkamers dienstbaar aan de desbetreffende slaapkamers, zodat ook deze een woonfunctie hebben. Anders dan bij de door verweerder genoemde voorbeelden van ziekenhuizen en gevangenissen, zijn de slaap- en woonkamers in de onderhavige onroerende zaak niet bedoeld om tijdelijk te verblijven, maar om permanent als verblijfs- en woonruimte te dienen. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, hebben de slaap- en woonkamers in de eerste plaats de functie van woon- en verblijfsruimte voor de bewoners en – anders dan in ziekenhuizen en gevangenissen, waar geneeskundige behandeling en beveiliging van de maatschappij voorop staan – niet als werkruimte voor het personeel. De vergelijking met ziekenhuizen en gevangenissen gaat derhalve niet op.

4.10. Uit het feit dat de onroerende zaak als geheel terecht als niet-woning is aangemerkt en het feit dat de in de hoogbouw gelegen woon-, slaap- en badkamers in hoofdzaak dienen tot woning dan wel in hoofdzaak dienstbaar zijn aan woondoeleinden, volgt dat eiseres recht heeft op een vermindering van de aanslag OZB gebruikersbelasting op grond van artikel 220f, achtste lid, van de Gemeentewet met het percentage van de waarde van de onroerende zaak dat kan worden toegerekend aan woondoeleinden. Door eiseres is ter zitting desgevraagd verklaard dat de woonkamers gezamenlijk een oppervlakte hebben van in totaal 1.776 m², dat de slaapkamers gezamenlijk een oppervlakte hebben van in totaal 2.058 m² en dat de badkamers gezamenlijk in totaal een oppervlakte hebben van 1.480 m². Nu dit door verweerder niet is weersproken, zal de rechtbank hier van uitgaan. Tussen partijen is niet in geschil dat de oppervlakte van de onroerende zaak in totaal 16.763 m² is en dat aan elke m² een gelijke waarde dient te worden toegekend. Het vorengaande leidt tot de conclusie dat de aanslag OZB gebruikersbelasting moet worden verminderd met 31,7% (5.314 : 16.763 x 100) maal € 17.154,40 is € 5.437,94, en derhalve moet worden vastgesteld op € 11.716,46.”

5. Beoordeling van het geschil in hoger beroep

Wettelijk kader

Delen die in hoofdzaak dienen tot woning of in hoofdzaak dienstbaar zijn aan woondoeleinden

5.2. Tussen partijen is niet in geschil dat de onroerende zaak (als geheel beschouwd) niet in hoofdzaak tot woning dient als bedoeld in artikel 220, onderdeel a, in verbinding met artikel 220a, tweede lid, van de Gemw. Dit uitgangspunt getuigt niet van een onjuist juridisch inzicht en het Hof zal partijen daarin dan ook volgen.

5.3. Het Hof stelt voorop dat de enkele omstandigheid dat in het verpleeghuis het wonen is gecombineerd met een andere functie die in wezen - voor het verpleeghuis als geheel beschouwd - de hoofdfunctie vormt, niet uitsluit dat delen van de onroerende zaak op zichzelf beschouwd in hoofdzaak tot woning dienen dan wel in hoofdzaak dienstbaar zijn aan woondoeleinden (vergelijk Hoge Raad 16 november 2007, nr. 40847, LJN AZ9075).

5.4. Vaststaat dat in het in geschil zijnde deel van [Y] alleen ouderen kunnen verblijven die hiervoor een indicatie hebben. Zij kunnen niet meer zelfstandig wonen en hebben behoefte aan intensieve begeleiding, uitgebreide of (zeer) intensieve verzorging en verpleging. Voor ouderen die tijdens hun verblijf meer behoefte krijgen aan (medische) zorg en verpleging, is deze aanwezig. In [Y] is 24 uur per dag personeel aanwezig om de zorg te verlenen. Verder zijn de eenpersoonskamers in hoofdzaak bestemd om te slapen en zorgbehoevenden hebben geen beschikking over een eigen douche en/of toilet. Uit deze feiten en omstandigheden leidt het Hof af dat voor het in geschil zijnde deel van 31,7% van het bruto vloeroppervlak, gelegen in de hoogbouw van [Y] de verzorging- en verpleegfunctie zozeer overheersend is dat de woonfunctie daaraan ondergeschikt is en daarin opgaat.

5.5. In het licht van het hiervoor onder 5.4 overwogene zijn de door belanghebbende aangevoerde omstandigheden die duiden op een woonfunctie, waaronder de duurzaamheid van het verblijf in [Y], de omstandigheid dat iemand zich kan doen inschrijven in de gemeentelijke basisadministratie (GBA) op het adres van [Y], de (beperkte) mogelijkheid tot het afsluiten van de slaapkamers en het ontvangen van bezoek, van onvoldoende gewicht om te kunnen oordelen dat sprake is van delen die in hoofdzaak dienen tot woning dan wel hoofdzakelijk dienstbaar zijn aan woondoeleinden. Ook de stelling van belanghebbende dat degenen die in [Y] verblijven, daar feitelijk wonen omdat zij doorgaans elders geen woning meer hebben, slaagt niet. Aan de functie van het in geding zijnde gedeelte van [Y], te weten verzorging en verpleging, komt naar het oordeel van het Hof doorslaggevende betekenis toe.

5.6. Belanghebbende pleit er in hoger beroep voor om aan de hand van een objectieve toets op basis van het aantal zorguren per dag met inachtneming van de zorgzwaartepakketten, te beoordelen of in overheersende mate sprake is van wonen. Volgens belanghebbende bedraagt het aantal zorguren ten opzichte van een verblijf van 24 uur per dag, slechts 12 à 13 procent en is objectief gezien het verplegen ondergeschikt aan het wonen. Het Hof is van oordeel dat deze toetst niet als uitgangspunt kan worden genomen. Belanghebbende gaat er ten onrechte aan voorbij dat tijdens het verblijf 24 uur per dag verpleging aanwezig en beschikbaar is indien noodzakelijk. Het gemiddelde aantal zorguren, zoals volgt uit de zorgzwaartepakketten, is daarom te beperkt om te beoordelen wat de overheersende functie is van het verblijf in [Y].

5.7. De conclusie is dat geen sprake is van delen als bedoeld in artikel 220f, achtste lid, van de Gemw die voor vermindering van de heffingsmaatstaf in aanmerking kunnen worden genomen. Het gelijk is dan ook aan de heffingsambtenaar.

6. Kosten

Het Hof acht geen termen aanwezig voor een veroordeling in de kosten op de voet van artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht.

7. Beslissing

De uitspraak is gedaan door mrs. A.P.M. van Rijn, voorzitter, A.D.R.M. Boumans en J.P. Kruimel, leden van de belastingkamer, in tegenwoordigheid van mr. M.H. Hogendoorn als griffier. De beslissing is op 1 maart 2012 in het openbaar uitgesproken.