Gerechtshof Amsterdam, 14-02-2013, BZ2211, 11-00595

14 februari 2013

uitspraak van de meervoudige douanekamer

op het hoger beroep van

alsmede

op het incidenteel hoger beroep van

tegen de uitspraak in de zaak met kenmerk AWB 09/3907 van de rechtbank Haarlem (hierna: de rechtbank) in het geding tussen

belanghebbende

en

de Minister.

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. De Minister heeft met dagtekening 20 juli 2005 aan belanghebbende een uitnodiging tot betaling (UTB) uitgereikt voor een bedrag van € 105.411,65 aan antidumpingrechten.

1.2. Na daartegen gemaakt bezwaar heeft de Minister bij uitspraak, gedagtekend 6 juli 2009, de UTB gehandhaafd.

1.5. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 1 november 2012. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.

2. Feiten

2.2. Tot de stukken van het geding behoort een bestelopdracht van 25 maart 2002 aan [M] te Luxemburg van [C] om bij [S] te Hong Kong, spaarlampen van het merk [ merknaam] te bestellen. In de per fax verstuurde bestelopdracht wordt aan [S] gevraagd om een bevestiging van de bestelling aan [D] af te geven.

2.3. Tot de stukken van het geding behoort een sales confirmation van 2 april 2002, nr. [..] van [S] aan [D] voor een bestelling van 25 maart 2002 van spaarlampen van het merk [merknaam] voor een totaalbedrag van 152.471,80 USD.

Please amend and let us have an amended copy soonest for approval as well as the amended handy light packings.”

2.5. Tot de stukken van het geding behoort een fax van 11 april 2004 van [C] . aan [D] waarin verwezen wordt naar bijgaande sales confirmation […] betreffende een bestelling van [ merknaam] energie spaarlampen met het verzoek een documentair krediet te openen ten gunste van [S].

2.6. Tot de stukken van het geding behoort een brief van [naam bank] van 22 april 2002 aan [D] betreffende een Documentair krediet nr. […] van [naam bank] ten behoeve van [D] waarin het bedrag van 152.471,80 USD voor de begunstigde ‘[S].’ genoemd wordt.

2.7. Tot de stukken van het geding behoort een Commercial invoice met nr. 26/SL/02 van 28 juni 2002 betreffende spaarlampen van [S] aan [D], waarin het onder 2.3. genoemde Documentair krediet en het bedrag vermeld wordt.

2.8. Tot de stukken van het geding behoort een paklijst nr. 26/SL/02 van 28 juni 2002 aan [D] van [S] betreffende 122.500 spaarlampen in 1.833 kartons. Vermeld wordt het Documentair krediet van 22 april 2002 van [naam bank], nr. […].

2.9. In april 2005 heeft het anti-fraude bureau van de Europese Commissie (OLAF) een onderzoek ingesteld in Vietnam naar de invoer van fluorescentielampen (spaarlampen) uit Taiwan en Vietnam. Het missierapport (CMS nr. OF/2001/0392) van 11 juli 2006 heeft verweerder in het geding gebracht.

2.10. Tot de stukken van het geding behoort een overzichtsproces-verbaal van de Belastingdienst FIOD-ECD, nr. 29182, opgemaakt op 17 maart 2005.

2.2. Het Hof gaat voor de beslechting van het geschil uit van voormelde feiten, met dien verstande dat de rechtbank belanghebbende in 2.1 ten onrechte heeft aangeduid als rechtsopvolger van [B]. Belanghebbende heeft enkel haar statutaire naam gewijzigd.

3. Geschil in hoger beroep

3.1. Primair is in geschil of de UTB dient te worden vernietigd omdat een handtekening van de ambtenaar ontbreekt en drie van de vier voorletters van de naam van de ambtenaar niet zijn vermeld, hetgeen belanghebbende stelt doch de Minister betwist.

3.2. Zo het gelijk met betrekking tot 3.1 aan de Minister is, is in geschil of de UTB dient te worden vernietigd wegens schending van het beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging, hetgeen belanghebbende stelt doch de Minister betwist.

3.3. In incidenteel hoger beroep is in geschil of de rechtbank de Minister terecht heeft veroordeeld tot vergoeding van de proceskosten en het door belanghebbende betaalde griffierecht.

3.4. Tussen partijen is niet in geschil dat de ingevoerde lampen van Chinese oorsprong zijn, dat ter zake van de invoer antidumpingrechten verschuldigd zijn en dat belanghebbende, als aangever, daarvoor als schuldenaar kan worden aangemerkt.

4. Standpunten van partijen

Voor de standpunten van partijen wordt verwezen naar de gedingstukken. Voor het verhandelde ter zitting wordt verwezen naar het proces-verbaal van zitting.

5. De overwegingen van de rechtbank

4.3. Ook uit eerdere jurisprudentie van het HvJ blijkt dat het recht van verdediging vereist dat een ieder tegen wie een bezwarend besluit dreigt te worden genomen naar behoren de gelegenheid krijgt zijn standpunt kenbaar te maken (arrest van 24 oktober 1996, Commissie-Lisrestal), C-32/95, arrest van 21 september 2000, Mediocurso/Commissie, C-462/98, en het arrest van 12 december 2002, Cipriani, C-395/00). Het recht om te worden gehoord voordat een nadelige individuele maatregel wordt genomen is daarenboven vastgelegd in artikel 41 van het op 7 december 2000 geproclameerde Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (Pb C 364/1 van 18 december 2000), alsmede in het op 1 december 2009 in werking getreden nieuwe Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (Pb. C 303/1 van 14 december 2007).

4.4. Het bestreden besluit betreft een boeking achteraf van douanerechten, gebaseerd op artikel 220 van het CDW. Het besluit is aan eiseres meegedeeld in overeenstemming met het bepaalde in artikel 221 van het CDW en valt daarom binnen de werkingssfeer van het recht van de Europese Unie. Tussen partijen is niet in geschil dat de utb de belangen van eiseres aanmerkelijk raken.

4.6. Eiseres is door de schending van het verdedigingsbeginsel niet (wezenlijk) benadeeld. De rechtbank motiveert dit oordeel als volgt. Gelet op de onder 2.11 aangehaalde feiten, staat vast dat Van Gent, declarant en medevennoot van eiseres, op 13 december 2004 door de Belastingdienst/FIOD-ECD is gehoord over de onder 2.1. vermelde aangifte. Deze aangifte en de daarbij behorende commercial invoice heeft hij toen onder ogen gehad. Hij heeft daarbij vernomen dat het onderzoek van de FIOD-ECD betrekking heeft op de verschuldigdheid van antidumpingheffingen wegens invoer van spaarlampen uit China. Hieruit volgt dat [E], wiens kennis in dit kader wordt toegerekend aan eiseres, vanaf dat moment op de hoogte was van alle relevante feiten welke ten grondslag liggen aan de utb en dat eiseres ruim een half jaar de tijd en gelegenheid heeft gehad om zich voor te bereiden op de utb waarvan zij, gelet op haar professionele status, wist althans had kunnen weten dat die aan haar zou worden uitgereikt. Van een wezenlijke schending van de verdedigingsbelangen van eiseres is dan ook geen sprake.

4.7. De stelling van eiseres dat zij wezenlijk in haar verdedigingsbelangen is geschaad omdat zij, zou zij zijn uitgenodigd om vooraf haar standpunt kenbaar te maken, onderzoek had kunnen doen naar het certificaat van oorsprong uit Thailand, verwerpt de rechtbank. Immers, ook indien eiseres een dergelijk document zou hebben overgelegd, zou dit geen afbreuk hebben gedaan aan de onder 2.1. tot en met 2.8. vermelde feiten waaruit blijkt dat de oorsprong van de goederen China is, hetgeen eiseres ook niet betwist. Hiermee staat vast dat de uitkomst van de procedure niet anders zou zijn geweest indien de procedurefout niet zou zijn gemaakt.

4.8. Nu omtrent de van belang zijnde feiten en de waardering daarvan tussen verweerder en eiseres verder geen verschil van mening heeft bestaan, het geschil betrekking heeft op een aangelegenheid waarbij de inspecteur geen beleidsvrijheid toekomt en eiseres haar zienswijze zowel in bezwaar als in beroep schriftelijk uiteen heeft kunnen zetten en mondeling heeft kunnen toelichten, is ook anderszins geen sprake van een benadeling welke een vernietiging van de utb zou rechtvaardigen.

4.9. Gelet op het vorenoverwogene dient aan het procedurele gebrek, bestaande uit het niet uitnodigen van eiseres om binnen een bepaalde termijn haar opmerkingen over de voorgenomen boeking achteraf te maken, voorbij te worden gegaan. Wel ziet de rechtbank in voormeld gebrek aanleiding om verweerder te veroordelen in de kosten van het bezwaar en het beroep.”

6. Beoordeling van het geschil

Ondertekening UTB

6.1. De bestreden UTB is blijkens het onderschrift vastgesteld door ambtenaar [ voorletter en achternaam]. Een handtekening van deze ambtenaar ontbreekt. Uit een door de Minister overgelegd afschrift van het mandaatregister, met bijlage, blijkt dat ambtenaar Bouwman niet slechts één doch vier voorletters heeft (vier voorletters en achternaam). Belanghebbende stelt zich op het standpunt dat de UTB moet worden vernietigd vanwege het ontbreken van de handtekening en drie van de vier voorletters. Het Hof overweegt ter zake als volgt.

6.2. Geen regel in het recht verplicht de Minister om een uitnodiging tot betaling te voorzien van de naam en handtekening van de ambtenaar die deze uitnodiging namens de Minister heeft vastgesteld, ook niet indien de uitnodiging tot betaling in briefvorm wordt opgemaakt. Anders dan belanghebbende betoogt volgt het tegendeel niet uit artikel 10:11 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb), nu deze bepaling betrekking heeft op een ondertekeningsmandaat. Van een ondertekeningsmandaat is in casu geen sprake. De Minister heeft blijkens zijn mandaatbesluit van 13 januari 2000 nr. WJZ/JZ 99006944 (Stcrt 17 januari 2000, nr. 11, p.10) op grond van artikel 10:3 Awb een mandaat tot het vaststellen van onder meer UTB’s verleend aan de inspecteur en de inspecteur heeft vervolgens – blijkens het overgelegde mandaatbesluit – aan zijn ambtenaren ondermandaat verleend om in naam van de Minister besluiten te nemen.

6.3. Het Hof volgt belanghebbende evenmin in haar stelling dat onduidelijk is wie de bestreden UTB heeft vastgesteld, waardoor niet kan worden nagegaan of deze persoon wel bevoegd was om namens de Minister te handelen. Uit het door de Minister overgelegde mandaatbesluit en de daarbij behorende bijlage volgt dat ten tijde van het uitreiken van de UTB slechts één ambtenaar met de naam [naam ambtenaar] werkzaam was bij Belastingdienst/Douane Noord en dat deze ambtenaar bevoegd was om namens de inspecteur besluiten te nemen, ook voor zover het betreft de heffing van antidumpingrechten namens de Minister van Economische Zaken.

6.4. Gelet op het vorenoverwogene vormt het niet ondertekenen en niet vermelden van alle voorletters van de betrokken ambtenaar geen grond voor vernietiging van de bestreden UTB.

Beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging

6.5. Uit het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: HvJ) van 18 december 2008 in zaak C-349/07 (Sopropé) volgt dat ‘eerbiediging van de rechten van de verdediging’ een algemeen beginsel van gemeenschapsrecht vormt dat ook van toepassing is wanneer de administratie voornemens is een bezwarend besluit ten opzichte van een bepaalde persoon vast te stellen.

6.6. Dit beginsel vereist, voor zover hier van belang, dat de (potentiële) adressaat van een besluit dat zijn belang aanmerkelijk raakt, in staat wordt gesteld naar behoren zijn standpunt kenbaar te maken over de elementen waarop de administratie haar besluit wil baseren. Deze procedurele verplichting rust op de autoriteiten van de lidstaten wanneer zij voornemens zijn dergelijke bezwarende besluiten te nemen, voor zover die besluiten binnen de werkingssfeer van het gemeenschapsrecht vallen. Dit recht is niet alleen neergelegd in de artikelen 47 en 48 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, die de eerbiediging van de rechten van de verdediging garanderen alsmede het recht op een eerlijk proces in het kader van elke procedure in rechte, maar ook in artikel 41 ervan, dat het recht op behoorlijk bestuur waarborgt (vgl. HvJ EU 22 november 2012, C-277/11, punt 82).

6.7. Het bestreden besluit is gebaseerd op artikel 221 van het CDW en valt derhalve binnen de werkingssfeer van het gemeenschapsrecht. Tussen partijen is niet in geschil dat de UTB de belangen van belanghebbende aanmerkelijk raakt. Het Hof gaat daar in het navolgende van uit.

6.8. De Minister heeft gesteld dat van een schending van het beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging geen sprake is, omdat de aangifte waarop de UTB betrekking heeft en de bijbehorende factuur reeds op 13 december 2004 door de FIOD zijn voorgehouden aan [E], declarant en vennoot van eiseres. Vaststaat evenwel dat dit contact niet concreet betrekking had op het voornemen tot het uitreiken van de onderhavige UTB. Naar ’s Hofs oordeel is belanghebbende daarmee niet in staat gesteld om naar behoren haar standpunt kenbaar te maken over de elementen waarop de Minister zijn voorgenomen navordering wilde baseren. Hieraan doet niet af dat het belanghebbende uit het strafrechtelijke verhoor van haar vennoot en de daarbij getoonde aangifte, (mogelijk) duidelijk moet zijn geweest dat er een aanmerkelijke kans aanwezig was dat een navordering zou gaan plaatsvinden.

6.9. De Minister heeft in hoger beroep tevens bepleit dat in het Nederlandse rechtssysteem het beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging is gewaarborgd door de bezwaarprocedure, de daaraan verbonden hoorprocedure en de mogelijkheid van uitstel van betaling voor een betwiste vordering, zodat reeds daarom van een schending van het beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging geen sprake is. Naar ’s Hofs oordeel vindt deze stelling geen steun in de rechtspraak van het HvJ. Het HvJ overweegt in voornoemd arrest Sopropé uitdrukkelijk dat het beginsel van toepassing is wanneer de administratie voornemens is een bezwarend besluit vast te stellen. Op de opmerking van de Italiaanse regering dat het Hof zich moet beperken tot de bevestiging dat een belanghebbende het recht heeft te worden gehoord, hetzij in de administratieve hetzij in de contentieuze fase, wordt door het HvJ niet ingegaan. Het Hof overweegt voorts dat tussen het vooraf horen en het horen in de bezwaarfase een aanzienlijk verschil bestaat, in ieder geval wat implicaties betreft ? het besluit is namelijk reeds genomen met alle gevolgen van dien ? en voorts wat mogelijkheden tot het verrichten van onderzoek betreft.

6.10. Gelet op het onder 6.8 en 6.9 overwogene is naar ’s Hofs oordeel als gevolg van voormeld procedureel verzuim sprake van een schending van het beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging.

6.12. Belanghebbende stelt dat zij, doordat zij niet is uitgenodigd om haar standpunt over de voorgenomen navordering kenbaar te maken, wezenlijk in haar verdedigingsbelangen is geschaad. Zij heeft daartoe in de eerste plaats aangevoerd dat de Minister heeft nagevorderd op basis van louter vermoedens en dat daarom sprake is van een wezenlijke benadeling door het niet vooraf horen. Het Hof volgt belanghebbende hierin niet, reeds omdat de Minister niet enkel op basis van vermoedens heeft nagevorderd, maar op basis van documenten uit het FIOD-dossier waarmee hij aannemelijk kan maken dat de ingevoerde lampen van Chinese oorsprong zijn, hetgeen door belanghebbende overigens nimmer is betwist.

6.13. Voorts heeft belanghebbende betoogd dat zij door het zonder voorprocedure opleggen van de UTB is benadeeld, omdat niet is uit te sluiten dat zij in de voorfase nog ontlastende verklaringen had kunnen verkrijgen van personen die bij de opmaak van de bewuste documenten betrokken waren. Belanghebbende heeft desgevraagd niet kunnen concretiseren wat zij destijds nader had willen onderzoeken. Dit knelt temeer nu tussen partijen niet in geschil is dat de goederen van Chinese oorsprong zijn, dat ter zake van de invoer antidumpingrechten verschuldigd zijn en dat belanghebbende als schuldenaar kan worden aangemerkt. Naar ’s Hofs oordeel is daarom ook op dit punt geen sprake van een wezenlijke schending van de verdedigingsbelangen van belanghebbende.

6.14. Gelet op het vorenoverwogene dient aan het procedurele gebrek, inzake het niet horen alvorens de UTB werd uitgereikt, voorbij te worden gegaan.

Proceskostenveroordeling en vergoeding griffierecht

6.15. In voormeld procedureel gebrek – het niet vooraf horen van belanghebbende – heeft de rechtbank aanleiding gevonden om de Minister te veroordelen in de proceskosten en te gelasten dat het griffierecht aan belanghebbende wordt vergoed. Anders dan de Minister heeft betoogd staat dit de rechtbank vrij. Ook indien een beroep ongegrond wordt verklaard kan de rechter op de voet van artikel 8:75, eerste lid, Awb besluiten het bestuursorgaan te veroordelen in de proceskosten van de belanghebbende (HR 26 november 2010, 09/02076, LJN BL8869). Hetzelfde heeft op grond van artikel 27p, tweede lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen te gelden voor het griffierecht. Met haar besluit om tot kostenveroordeling en vergoeding van griffierecht over te gaan heeft de rechtbank het wettelijke kader voor een dergelijke veroordeling noch de grenzen van haar beoordelingsvrijheid overschreden.

7. Kosten

Het Hof acht termen aanwezig voor een kostenveroordeling op de voet van artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht voor zover het betreft het incidentele hoger beroep. De voor vergoeding in aanmerking komende kosten zijn opgenomen in artikel 1 van het Besluit proceskosten bestuursrecht (het Besluit).

Voor het onderhavige geval zijn dat de in onderdeel a vermelde kosten van door een derde beroepsmatige verleende rechtsbijstand. Ingevolge artikel 2, eerste lid, aanhef en onderdeel a, van het Besluit stelt het Hof het bedrag van deze kosten overeenkomstig het in de bijlage bij het Besluit opgenomen tarief op: 2 [beantwoording incidenteel hoger beroep + verschijnen ter zitting] x € 472 x 1 = € 944.

8. Beslissing

De uitspraak is gedaan door mrs. B.A. van Brummelen, voorzitter, E.M. Vrouwenvelder en A.P.M. van Rijn, leden van de douanekamer, in tegenwoordigheid van mr. R.J.M. Bosch, als griffier. De beslissing is op 14 februari 2013 in het openbaar uitgesproken.