Gerechtshof Amsterdam, 21-11-2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:2949, 23/186
Gerechtshof Amsterdam, 21-11-2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:2949, 23/186
Gegevens
- Instantie
- Gerechtshof Amsterdam
- Datum uitspraak
- 21 november 2023
- Datum publicatie
- 13 december 2023
- Formele relaties
- Eerste aanleg: ECLI:NL:RBNHO:2023:417, Bekrachtiging/bevestiging
- Zaaknummer
- 23/186
- Relevante informatie
- Art. 5b AWR
Inhoudsindicatie
Belanghebbende is terecht niet aangemerkt als algemeen nut beogende instelling. Niet kan worden vastgesteld in welke mate de werkzaamheden van belanghebbende zelf rechtstreeks het algemeen nut beogen, laat staan dat aannemelijk is geworden dat de werkzaamheden van belanghebbende zijn gericht op het dienen van voldoende concreet bepaalde doelen die uitsluitend of nagenoeg uitsluitend tot het algemeen nut kunnen worden gerekend.
Uitspraak
kenmerk 23/186
21 november 2023
uitspraak van de derde meervoudige belastingkamer
op het hoger beroep van
[X] , gevestigd te [Z] , belanghebbende,
(gemachtigde: mr. F.T.M. Deurvorst)
tegen de uitspraak van 16 januari 2023 in de zaak met kenmerk HAA 21/2555 van de rechtbank Noord-Holland (hierna: de rechtbank) in het geding tussen
belanghebbende
en
de inspecteur van de Belastingdienst, de inspecteur.
1 Ontstaan en loop van het geding
Belanghebbende heeft op 9 september 2020 verzocht om bij beschikking aangemerkt te worden als een algemeen nut beogende instelling (ANBI). De inspecteur heeft die aanvraag afgewezen bij beschikking met dagtekening 17 december 2020.
De inspecteur heeft bij uitspraak op bezwaar de beschikking gehandhaafd.
Belanghebbende heeft beroep ingesteld bij de rechtbank. Bij uitspraak van 16 januari 2023 heeft de rechtbank het beroep ongegrond verklaard.
Belanghebbende heeft tegen de uitspraak van de rechtbank hoger beroep ingesteld, ingekomen op 22 februari 2023, en dat hoger beroep bij brief van 27 maart 2023 gemotiveerd. De inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.
Het Hof heeft 14 september 2023 een nader stuk van belanghebbende ontvangen; een afschrift daarvan is naar de inspecteur gezonden.
Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 27 september 2023. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.
2 Feiten
De rechtbank heeft de volgende feiten vastgesteld (belanghebbende en de inspecteur worden in de uitspraak van de rechtbank aangeduid als ‘de Stichting’ respectievelijk ‘verweerder’):
“Feiten
1. De Stichting is op 28 januari 2020 opgericht en heeft haar zetel in de gemeente [Z] . In de oprichtingsakte is in artikel 2 het volgende vermeld:
“1. De stichting heeft ten doel:
het verbeteren van maatschappelijke structuren in wijken, stadsdelen, woongemeenschappen, door het opzetten van een systeem waarbij wederkerige dienstverlening wordt gewaardeerd in tijdseenheden, alsmede het verspreiden van het concept ‘TijdSparen’, het ondersteunen van gemeenschappen bij het opzetten en onderhouden van een Tijdspaarbank met materiaal, kennis en ervaring,
alsmede al hetgeen daarmee verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin van het woord.
2. De stichting heeft geen winstoogmerk.”
2. Op 9 september 2020 vraagt de Stichting verweerder om bij beschikking als bedoeld in artikel 5b, zesde lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (Awr) te worden aangemerkt als een ANBI. In het daarbij gevoegde ‘Beleidsplan [X] 2020/2021 “Verbinding met elkaar is wat ons gelukkig maakt”, van september 2020’ (het Beleidsplan) staat (op blz. 1-2) over het concept TijdSparen:
“INLEIDING
[…]
Het concept TijdSparen is afgeleid van TimeBanking zoals dat op veel plekken in de wereld wordt ingezet ten behoeve van de samenleving.
[…]
TIJDSPAREN
Hieronder zullen wij uitleggen wat TijdSparen is.
Erbij horen en er voor elkaar zijn
We willen graag mensen de kans geven ergens bij te horen door een sociaal netwerk te creëren, waarbinnen zij er voor elkaar zijn en hen motiveren binnen dit netwerk hun unieke vaardigheden in te zetten en te ontwikkelen. We richten ons hierbij ook op mensen die door de maatschappij aan de kant worden gezet. Denk aan ouderen, mensen met een beperking, vluchtelingen, eigenlijk aan ieder mens die soms zelf ook gaat geloven geen wezenlijke bijdrage meer te kunnen leveren aan deze samenvatting.
Community building en wederkerigheid
TijdSparen is community building; door een wederkerige vorm van elkaar helpen wordt iedereen bij de groep betrokken en wordt ook iedereen gevraagd een bijdrage te leveren. Community building doen we door eens per maand met elkaar te eten, met door eenieder zelfgemaakt, vaak favoriete, gerecht. Bij deze bijeenkomst, een PotLuck, leer je elkaar kennen en wordt besproken hoe je elkaar en eventueel ook anderen kan helpen.
De wederkerige vorm van elkaar helpen betekent dat we niet of hulpverlener of hulpvrager zijn, maar beide. Dit zorgt ervoor dat we niet van elkaar afhankelijk zijn, maar op basis van gelijkheid elkaars krachten benutten. We voelen ons gestrekt in wat we kunnen en in wat we voor elkaar kunnen betekenen.
De kracht
De kracht van dit systeem is dat iedereen die zich aanmeldt wordt gestimuleerd een bijdrage te leveren en daardoor gemotiveerd wordt om de ander iets te bieden. Bovendien worden deelnemers onderdeel van de groep, waardoor zij zich met elkaar verbonden voelen. Uniek aan TijdSparen is dat alle deelnemers gelijk zijn doordat iedereen zowel helpt als geholpen wordt. Dus wel wederkerigheid, maar geen afhankelijkheid.
De structuur: uitwisselingen bijhouden
Om een structuur onder deze verbondenheid te leggen en de kracht van het systeem te kunnen laten zien, wordt bijgehouden hoeveel uren worden uitgewisseld. Als je een uur iets voor een ander doet, dan verdien je een punt. Bijvoorbeeld door tuinieren, begeleiden bij een bezoek aan een medisch specialist, of advies bij levensvragen. Met dit punt kun je deze of een andere persoon in de groep, om hulp vragen bij iets dat jij nodig hebt. Zo wordt tijd een ruilmiddel.
Met TijdSparen zullen we mensen op basis van gelijkheid met elkaar verbinden, zowel van mens tot mens als op groepsniveau. Deelnemers zullen zich onderdeel voelen van de groep en gemotiveerd raken door er voor een ander te zijn.”
3. In het Beleidsplan staat (op blz. 3-4) de volgende beschrijving van de toenmalige situatie:
“Huidige situatie
Begin 2018 is gestart met een groep die maandelijks bij elkaar komt en volgens het systeem van TijdSparen elkaar helpt. Deze groep heeft een besloten karakter; nieuwe deelnemers worden gevonden op voordracht.
De eerste 2 jaar was het zoeken naar de manier om elkaar beter te leren kennen en te vertrouwen. Op dit moment bestaat de groep uit 14 deelnemers.
In 2018 zijn 224 uren uitgewisseld, in 2019 zijn dat er 209. Hierin is meegeteld de uren die gelden voor het meedoen aan de bijeenkomst (70%).
Een paar voorbeelden van situaties dat men er voor elkaar is geweest:
Operatie aan voeten
Een deelnemer werd geopereerd aan haar voeten. Daardoor kon zij niet lopen, fietsen of autorijden. Toen zij na een week van revalidatie thuiskwam was dat nog steeds niet mogelijk. Zij woont alleen dus dat is best ingewikkeld. De groep heeft haar in die tijd ondersteund met boodschappen doen, koken en ook gezellig samen met haar eten.
Bollen planten
Afgelopen herfst had een deelnemer meer dan 100 bollen klaarliggen om in de tuin te planten. Dat is een pittige klus voor iemand met een versleten heup. Met de hulp van een tuinliefhebber zaten de bollen binnen een uur in de grond. Zo wordt een klus waar je tegenop ziet, een gezellige activiteit.
Coaching bij opvoedproblemen
Een van de deelnemers had een probleem met een van haar kinderen. Deze zoon was somber en deed niet wat hij moest doen. Hierdoor heeft zij een tweetal coaching gesprekken gehad met een andere deelnemer die maatschappelijk werker is. Dit was een gesprek met een vertrouwd iemand die op een liefdevolle manier een aantal zeer bruikbare adviezen heeft gegeven.
Samen wandelen
Er wordt ook regelmatig samen gewandeld.
Deze groep is in het voorjaar van 2020 een project gestart rond [A] . De doelstelling van het project is primair verbinding te bevorderen tussen jongeren (middelbare scholieren) en ouderen in de samenleving. De scholieren zullen de ouderen interviewen over hun persoonlijke ervaring of ontmoeting met [A] . Door de ontmoeting tussen generaties ontstaat een tweeledig positief effect. Achterliggend doel is om ouderen actief te betrekken bij dit project, uitgaand van wederkerigheid, vanuit waardigheid en met respect voor hun senioriteit. Met hun kennis leveren ze daadwerkelijk een bijdrage aan de samenleving, in interactie met jongeren. Deze opzet reikt ons inziens verder dan een (eenzijdige) doelstelling die zich beperkt tot het tegengaan van eenzaamheid. Integendeel, we willen ouderen met hun bijzonder waardevolle herinneringen in het licht zetten en activeren.
Begin 2020 zijn we met de oprichting van [X] van het experimentele stadium naar de volgende fase gegaan.
In Nederland is ook een groep mensen afkomstig uit Japan actief met een groep volgens het Japanse systeem, Fureai Kippu . Zij noemen zich [bedrijf 1] ( [website ] ) en zijn verbonden aan [bedrijf 2] , zie. Met hen zijn goede contacten opgebouwd, omdat het interessant is om van elkaar te leren. Toen zij startten heeft [B] hen verteld over het TijdSparen systeem en hebben zij met name het community building aspect overgenomen. Begin 2020 is wederom uitgebreid contact geweest om te kijken of tot een formele samenwerking kan worden overgegaan.”
4. In het Beleidsplan staat (op blz. 4-6) de volgende beschrijving van de doelstelling en strategie:
“Doelstelling
De missie en visie brengen ons tot de volgende doelstelling:
1. De reeds bestaande [X] laten groeien en de deelnemers aanmoedigen tot meer concrete onderlinge steun voor elkaar en de directe omgeving.
2. De reeds bestaande samenwerking met [bedrijf 1] formaliseren.
3. Eind 2021 zijn 3 groepen TijdSparen actief. Daartoe gaan we naast [X] 2 TijdSparen groepen opzetten elders in Nederland. Deze groepen zullen eind 2021 in ieder geval een start hebben gemaakt.
Strategie
De concrete invulling van de hierboven geformuleerde doelstelling leidt tot de volgende actiepunten, uit te voeren voor 31 december 2021:
1. Eerste TijdSparengroep
- Deze groep zal groeien naar minimaal 20 deelnemers. dit willen wij bereiken door:
a. de deelnemers meer te betrekken bij het groeien van de groep en hen hierbij een specifieke rol te geven, zodat hun creativiteit en kracht ook hier ingezet kan worden.
b. verdere uitwerking van het hiervoor genoemde [A] -project zal ook hiertoe bijdragen.
c. deelnemers uit te nodigen actief mensen te benaderen. Elk jaar zullen wij minimaal een keer een bijeenkomst organiseren om geïnteresseerden te informeren wat TijdSparen en wat het voor hen kan betekenen.
- Meer onderlinge uitwisselingen zullen plaatsvinden door:
d. opnieuw de vaardigheden van de bestaande deelnemers en nieuw instromende deelnemers te inventariseren en beschikbaar te maken.
e. onderzoek te doen naar een automatiseringssysteem dat in staat is vaardigheden en verzoeken te matchen en het aantal uitwisselingen te registreren.
2. Samenwerking met [bedrijf 1] formaliseren
Begin 2020 heeft overleg plaatsgevonden met de secretaris van het bestuur van [bedrijf 1] over een nadere samenwerking. Hierbij kwamen de volgende concrete plannen naar voren, die na de corona-crisis nader zullen worden uitgewerkt:
a. Onderlinge uitwisseling van taalles (Japans, Engels en Nederlands).
b. Samen op zoek naar een administratiesysteem voor matching en registratie.
c. Onderling naar elkaar verwijzen op de website.
d. Van elkaar leen op het gebied van community building en werken vanuit een organisatie.
e. Vanuit [X] hulp bieden bij opstelling van jaarrekening [bedrijf 1] .
f. Gezamenlijk een symposium organiseren over TijdSparen.
Dit zal worden uitgewerkt in een samenwerkingsovereenkomst.
3. Om de doelstelling van 2 nieuwe groepen TijdSparen te behalen, zullen wij de volgende mogelijkheden onderzoeken en daar 2 uit kiezen voor uitvoering in de periode van dit plan:
a. Bibliotheek
Vlak voor de uitbraak van corona was er al contact met een Bibliotheek [Z] over het opzetten van een open groep. TijdSparen past mooi in de ideeën van de bibliotheek. Hierover zullen op korte termijn nadere plannen worden gemaakt.
b. [bedrijf 3]
De [bedrijf 3] heeft veel raakvlakken met TijdSparen. Ook zij helpen elkaar en hebben als een van hun doelstellingen “het beter leren kennen van anderen als een gelegenheid tot dienstvaardigheid”. Hier zien wij veel mogelijkheden. Een eerste korte kennismaking heeft intussen plaatsgevonden en we gaan onderzoeken of we iets voor elkaar kunnen betekenen.
c. [stichting]
biedt kleinschalige opvang aan jonge kinderen van 0 t/m 4 jaar die extra ondersteuning nodig hebben. Kinderen met een beperking of kinderen uit kwetsbare gezinnen worden liefdevol opgevangen door gekwalificeerde medewerkers en vrijwilligers.
Deelnemers van TijdSparen bij [stichting] kunnen zijn: ouders van de kinderen, vrijwilligers, oud-vrijwilligers, en ouders van kinderen die ooit bij [stichting] zijn geweest. En misschien zelfs buurtbewoners.
Naar de gebruikelijke activiteiten bij een PotLuck, zouden we lezingen kunnen organiseren door experts op het gebied van bijvoorbeeld kinderen met een beperking. Bij de uitwisseling kunnen we denken aan een extra gesprek met een van de vrijwilligers over een specifiek onderwerp. Maar ook aan ouders die iets voor een vrijwilliger of [stichting] doen, helpen met de administratie of opruimen.
d. Sportvereniging
Bij sportverenigingen zien wij een mogelijkheid om met TijdSparen toe te voegen aan de saamhorigheid en deze te versterken door leden niet alleen met elkaar te laten sporten, maar er ook voor elkaar te laten zijn. Deze mogelijkheid zal worden onderzocht.
e. Scholen
Bij scholen kan, mede in het kader van het leraren tekort, naar ons idee meer gebruik worden gemaakt van de kennis van goed functionerende klasgenoten of leerlingen van ‘hogere’ klassen die de ‘lagere’ klassen helpen bij een gat in hun kennis of vaardigheden. Door middel van het puntensysteem ben je in staat de nodige capaciteit beschikbaar te stellen aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. De leerlingen die de hulp bieden krijgen er ook nog iets van een ‘vergoeding’ voor. Ook dit idee moet nader worden uitgewerkt en onderzocht.
Dit zijn 5 voorbeelden van mogelijkheden om TijdSparen verder uit te rollen. De verwachting is dat in 1,5 jaar tijd aan 2 á 3 mogelijkheden aandacht kan worden besteed. De andere zullen blijven staat voor de daarop volgende jaren. We vermelden ze hier ter illustratie van de diversiteit aan mogelijkheden op langere termijn.”
5. Bij brief van 14 oktober 2020 heeft verweerder de Stichting medegedeeld voornemens te zijn om de Stichting niet als ANBI aan te merken. Hierin staat (op blz. 2-3):
“Beoordeling
Als algemeen nut in de zin van artikel 5b, lid 3 van de AWR wordt onder andere de categorie “welzijn” genoemd.
Onder welzijn vallen met name de doelen die vroeger onder charitatief werden gerangschikt, zoals armoedebestrijding, voedselbanken e.d. De instellingen moeten rechtstreeks het welzijn van anderen beogen, het is niet voldoende wanneer er slechts een bijkomend effect op het welzijn van anderen optreedt. Bij de invulling van het begrip welzijn moet er altijd sprake zijn van een afgebakende kwetsbare groep.
Op basis van bovenstaande informatie stel ik vast dat er géén sprake is van een afgebakende kwetsbare doelgroep, iedereen kan meedoen.
Deelnemers worden gevonden op voordracht. De groep heeft daarnaast een besloten karakter. De doelstelling en de werkzaamheden van de instelling mogen niet slechts gericht zijn op het particuliere belang van een bepaald persoon of groep personen.
Daarnaast kwalificeren doelstellingsactiviteiten zoals eens per maand met elkaar eten, met door eenieder zelfgemaakt, vaak favoriete, gerecht niet als algemeen nuttig.
[…]
Met de hiervoor genoemde doelstelling en feitelijke activiteiten wordt niet primair en rechtstreeks het algemeen belang beoogd.”
6. Bij beschikking met dagtekening 17 december 2020 heeft verweerder de aanvraag van de Stichting afgewezen met de volgende motivering:
“Uit de regelgeving van uw instelling en de werkzaamheden blijkt dat uw instelling niet voor meer dan 90% het algemeen belang dient.
Uw instelling kan niet als culturele instelling worden aangemerkt aangezien zij zich niet voor minstens 90% richt op cultuur.
Er is geen sprake van een afgebakende kwetsbare doelgroep, iedereen kan meedoen. Zie mijn brieven van 14-10-2020 en van 30-11-2020.”
7. In de bezwaarfase heeft een hoorgesprek plaatsgevonden. Daarvan is een verslag gemaakt waarop de Stichting heeft gereageerd.
8. Tot het dossier in beroep behoren prints van de website van de Stichting van 4 augustus 2021. Daarop valt onder meer te lezen:
“Meedoen met TijdSparen
Meedoen met TijdSparen kan door je aan te sluiten bij een bestaande TijdSparengroep, of door er zelf een op te richten.
als deelnemer
Sinds januari 2019 is er een TijdSparen-groep in [Z] . Deze groep (momenteel 14 personen) staat ook open voor mensen uit [plaats 1] en omgeving.”
9. In het nader stuk van de Stichting staat:
“[De Stichting] heeft gedurende het afgelopen jaar nieuwe activiteiten georganiseerd, in lijn met haar doelstelling in het kader van het algemeen belang:
- [A] Schaaktoernooi 2022: een schaaktoernooi georganiseerd met speciale aandacht voor Oekraïense vluchtelingen.
- Het invoeren van het systeem van tijdsparen in [plaats 2] , gericht op het opzetten van een groep speciaal voor statushouders.
- Intensivering van de samenwerking met Stichting [stichting] , een organisatie die al 25 jaar respijtzorg biedt in de vorm van kleinschalige opvang van kinderen met een beperking, ontwikkelingsachterstand en kinderen uit kwetsbare gezinnen.
- De ontwikkeling van documentatie omtrent het concept tijdsparen. Gedacht kan worden aan uitleg en kennismaking met het concept door het spelen van een door [de Stichting] ontwikkeld spel. Tevens is [de Stichting] bezig met de ontwikkeling van een “tool”, welke de Oero’s registreert en communicatie tussen deelnemers mogelijk maakt.”
10. Ter zitting is door bestuurder Molkenboer onder meer de volgende toelichting gegeven:
“Het [ [A] -]project hebben wij geïnitieerd. Oorspronkelijk bestond de groep Kennemerland uit 14 leden. Toen de groep een jaar bestond, zaten we bij elkaar en kwam het idee om iets te doen voor de mensen in Kennemerland. We vonden dat we misschien verder moesten kijken dan naar alleen binnen de groep maar juist ook buiten de groep moesten kijken. Vervolgens ontstond het idee om een aantal [A] activiteiten te organiseren. Veel ouderen hebben [A] gekend en het was dan ook de bedoeling om ouderen te laten vertellen over [A] aan jongeren. Deze jongeren waren onder andere onze kinderen en andere jongeren van hun school en andere scholen. Het oorspronkelijke plan was om jongeren de ouderen te laten interviewen over [A] over wat hij allemaal heeft gedaan. Helaas kon dit niet doorgaan, vanwege corona. Vervolgens zijn we met Webinars begonnen en daarnaast hebben we ook een 4 mei loop/wandeling georganiseerd.
[…]
Een mooi voorbeeld hiervan is het schaaktoernooi dat we hebben georganiseerd. Afgelopen augustus heeft dat voor de tweede keer plaatsgevonden en die editie was voornamelijk gericht op Oekraïners. Die zitten veel in de regio ook. […]
Via ons netwerk en daarnaast hebben we ook organisaties benaderd die met Oekraïners werken. Een mooi voorbeeld van wat er tijdens dit toernooi plaatsvond, is bijvoorbeeld twee jonge jongens (rond 8 jaar) die niet met elkaar konden communiceren, omdat ze niet dezelfde taal natuurlijk spraken, maar via schaken toch een connectie hadden en konden communiceren. Verder zit ik een beetje te zoeken naar andere activiteiten, naast [A] , want dat is niet de kernactiviteit. We hebben eigenlijk in het begin voornamelijk energie gestoken om de groep elkaar te leren kennen en het wennen aan het Tijdsparenconcept. Ik realiseer mij dat het een lastig concept is het Tijdsparen, omdat het niet past binnen de manier van denken die wij gewend zijn, maar dat maakt mij ook juist zo gepassioneerd hierover, want kwetsbare mensen hebben juist kracht. Als voorbeeld kan ik nog noemen, zoals in de pleitnota, de vrouw uit Saoedi Arabië die mij helpt om het puntensysteem in Excel werkbaar te maken, zij kan daarnaast ook nog eens goed fotograferen en nog veel meer dingen, waardoor ze veel hulp kan bieden aan anderen. En door haar in haar kracht te zetten heeft ze misschien ook niet het gevoel dat ze afhankelijk is van hulpinstanties of de gemeente.”
Aangezien partijen tegen de hiervoor vermelde feiten geen grieven hebben aangevoerd zal ook het Hof uitgaan van de hiervoor vermelde feiten.
3 Geschil in hoger beroep
In hoger beroep is evenals voor de rechtbank in geschil of belanghebbende terecht niet is aangemerkt als een ANBI.