Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 05-02-2019, ECLI:NL:GHARL:2019:901, 17/00898 t/m 17/00903 en 17/00957

Belanghebbende is een ontwikkelingsorganisatie die zich richt op structurele armoedebestrijding in derdewereldlanden. De activiteiten van belanghebbende zijn gericht op onderwijs, gezondheid en gemeenschapsontwikkeling (inkomensverbetering en landbouw), met als doel de situatie van achtergestelde kinderen in rurale gebieden structureel te verbeteren. Daarbij werkt belanghebbende samen met lokale organisaties en biedt zij – waar nodig – ondersteuning. Belanghebbende voert deze werkzaamheden uit als medefinancieringsorganisatie (hierna: MFO). De inkomsten van belanghebbende bestaan in de jaren 2007 tot en met 2012 uit subsidies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (hierna: BuZa) en donaties en giften van andere partijen.

In september 2009 hebben 189 landen, waaronder Nederland, de zogenoemde “Millennium Verklaring van de Verenigde Naties” aangenomen. Op basis van deze Verklaring hebben de Verenigde Naties (hierna: VN) een actieplan ontwikkeld met betrekking tot armoedebestrijding. Dit plan bestaat uit acht Millennium Development Goals die in 2015 moeten zijn gerealiseerd. Nederland heeft deze Millennium Development Goals in zijn nationale ontwikkelingsbeleid geïmplementeerd.

Het Medefinancieringsstelsel (hierna: MFS) is een financieringsstelsel van BuZa voor de uitvoering door MFO’s van projecten in ontwikkelingslanden, gericht op duurzame armoedebestrijding. Met ingang van 2001 vindt de financiering van MFO’s plaats op grond van een subsidiebeschikking. In het beleidskader MFS 2007-2010 zijn de criteria voor MFS-subsidies uitgewerkt. Per 1 januari 2009 moeten MFO’s ten minste 25% eigen middelen inbrengen, is de instellingssubsidie afgeschaft en worden uitsluitend programmasubsidies verstrekt. Vanaf 2010 hanteert BuZa het zogenoemde MFS II, waarbij alleen subsidies worden verstrekt aan hulporganisaties die werken in alliantieverband, met een gezamenlijk projectplan en een aangewezen penvoerder.

Voor de periode 2007 tot en met 2010 heeft belanghebbende als penvoerder van de alliantie [A] bij beschikking van 29 september 2006 een MFS I-subsidie ontvangen van € 23.579.355 voor de programma's “ [B] ”, “ [C] ” en “ [D] ”. De andere participanten in het samenwerkingsverband [A] zijn [E] , [F] , [G] en [H] ( [H] ). Het eerste programma, [B] , is een geïntegreerd en duurzaam programma ter bestrijding van (kind)armoede en gericht op kindvriendelijk onderwijs, gezonde kinderen en jongeren, HIV/aids-preventie en -zorg, inkomensverbetering en bestaanszekerheid, en sparen door kinderen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Het tweede programma, [C] , is gericht op de re-integratie van kwetsbare kinderen en jongeren in buitengewone omstandigheden in hun gemeenschap en/of samenleving. Het doel van dit programma is dat kinderen en jongeren zichzelf en anderen kunnen beschermen en dat hun gemeenschappen en samenleving in staat zijn om een veilige leefomgeving te bieden voor kinderen en jongeren. Het programma omvat projecten die zijn gericht op kinderen en de effecten van HIV/aids, kinderen en conflict, geweld tegen kinderen en uitbuiting van kinderen (zoals kinderarbeid). Belanghebbende is niet betrokken geweest bij de uitvoering het derde programma, [D] .

Voor de jaren 2011 tot en met 2015 heeft belanghebbende, als penvoerder van de alliantie “ [I] ” een MFS II-subsidie aangevraagd. Tot de alliantie behoren – behoudens belanghebbende – [E] , [J] en [K] . In de aanvraag is vermeld welke visie, missie en strategie van de alliantie ten grondslag liggen aan de aanvraag. Bij beschikkingen van 1 november 2010 en 29 april 2011 heeft BuZa een MFS II-subsidie toegekend voor de uitvoering van de programma’s “ [L] ” en “ [M] ”. Belanghebbende heeft met haar deel van de MFS II-gelden (€ 27.154.920) de programma’s “ [L] ” en “ [M] ” uitgevoerd in Kenia, Tanzania en Cambodja. Het programma “ [L] ” richt zich op agrarische ontwikkeling, water en jong ondernemerschap. Het gaat om projecten die tot doel hebben om de levensstandaard te verbeteren door het versterken van lokale structuren, het verbeteren van zaai- en oogsttechnieken, het opzetten van bedrijven, etc. Het programma “ [M] ” richt zich op de verbetering van de systemen rondom kinderbescherming, maar ook op bewustwording en ondersteuning van de ouders. De projecten in het kader van dit programma worden geïntegreerd met projecten die in het kader van het programma “ [L] ” plaatsvinden om structurele armoedebestrijding hand in hand te laten gaan met verbetering van de positie van kinderen in deze gebieden.

In de subsidiebeschikkingen is bepaald dat de Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken nadere aanwijzingen aan de subsidieontvanger kan geven als hij van mening is dat de specifieke invulling van het activiteitenplan in strijd is met het buitenlandse beleid van de Nederlandse regering. Daarnaast is de subsidieontvanger verplicht zich rekenschap te geven van de mogelijkheid dat de Nederlandse regering volkenrechtelijk verantwoordelijk kan worden gesteld voor de uitvoering van het activiteitenplan. De Staatssecretaris kan tevens ten behoeve van de doelstelling “structurele armoedebestrijding door versterking van het maatschappelijke middenveld in het Zuiden” om niet gebruik maken van geschriften en andere voortbrengselen die in het kader van de subsidieverlening worden vervaardigd en waarop de subsidieontvanger intellectuele eigendomsrechten kan doen gelden. In voorkomend geval zal de subsidieontvanger aan de Staat der Nederlanden om niet de benodigde licenties verstrekken en in zijn relaties met derden een daartoe strekkend beding opnemen.