Gerechtshof 's-Gravenhage, 16-10-2012, BZ6859, BK-11/00694

GERECHTSHOF ’s-GRAVENHAGE

Uitspraak van de eerste meervoudige belastingkamer d.d. 16 oktober 2012

in het geding tussen:

op het hoger beroep van belanghebbende tegen de uitspraak van de rechtbank ’s-Gravenhage van 4 augustus 2011, nummer AWB 09/8667 VPB, betreffende na te vermelden aanslag en beschikkingen.

Aanslag, beschikkingen, bezwaar en geding in eerste aanleg

1.2. Bij uitspraak op bezwaar heeft de Inspecteur belanghebbendes bezwaar gedeeltelijk toegewezen en heeft hij de aanslag verminderd tot een berekend naar een belastbaar bedrag van € 153.925.382, de beschikking heffingsrente dienovereenkomstig gewijzigd en de verliesverrekeningsbeschikking gehandhaafd.

1.3. Belanghebbende heeft tegen de uitspraak op bezwaar beroep bij de rechtbank ingesteld. De rechtbank heeft het beroep ongegrond verklaard.

Loop van het geding in hoger beroep

2.1. Belanghebbende is van de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep gekomen bij het Hof. In verband daarmee is door de griffier een griffierecht geheven van € 454. De Inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.

Vaststaande feiten

3.1. Op grond van de stukken van het geding en het ter zitting verhandelde gaat het Hof in hoger beroep uit van de door de rechtbank onder 2.1 tot en met 2.9 van haar uitspraak vermelde feiten:

“2.1. [Belanghebbende] is de moedermaatschappij van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting (hierna: de [A]groep). De [A]groep bestond tot maart 2004 uit meer dan 20 vennootschappen waarvan een aantal zich bezighield met de productie en verkoop van stikstofkunstmest, nitraten, urea en ammonia (hierna: de kunstmestactiviteiten). [Belanghebbende] was in 2001 gevestigd op het adres [a-straat 1] te [Z] (hierna: het adres in [Z]). Op 25 maart 2004 heeft de [A]groep de vennootschappen die zich bezighielden met de kunstmestactiviteiten ondergebracht in een nieuw concern, de [B]groep. De [B]groep bleef gevestigd op het adres in [Z]. Na de afsplitsing van de [B]groep bestond de [A]groep uit - kort gezegd - de [C]vennootschappen.

2.3.1 In de zomer van 2004 heeft [de Inspecteur] een onderzoek aangekondigd naar de waardering van deelnemingen van [belanghebbende] met betrekking tot de jaren 1999 tot en met 2001. Het onderzoek is in 2004 begonnen en onderbroken; het is pas in 2006 voortgezet. In het kader van dit onderzoek heeft op 15 maart 2006 op het adres in [Z] een gesprek plaatsgevonden waaraan namens [de Inspecteur] de heren [D] en [E], namens [belanghebbende] haar gemachtigde, de heer [F], en namens de [B]groep de heren [G] (hierna: [G]) en [H] (hierna: [H]) deelnamen. [G] en [H] waren tot de afsplitsing van de [B]groep in 2004 werkzaam voor [belanghebbende]; zij hadden onder meer de aangifte vennootschapsbelasting van [belanghebbende] over het onderhavige jaar opgesteld. Tijdens dit gesprek is [de Inspecteur] uitleg gegeven over de ontvlechting van de [B]groep uit de [A]-groep. Voorts is gesproken over de op te leggen aanslagen vennootschapsbelasting over de jaren 2000 en 2001. De administratie van de [A]groep op grond waarvan de aangiften van [belanghebbende] voor de jaren tot en met 2003 zijn opgesteld, was ten tijde van het gesprek nog aanwezig op het adres in [Z].

2.3.2 Op 18 april 2006 heeft [de Inspecteur] op het adres [Z] met [G] en [H] gesproken over de verdere planning en inhoud van het onderzoek ten aanzien van [belanghebbende].

2.3.3. Op 25 april 2006 heeft [de Inspecteur] op het adres in [Z] nogmaals een gesprek met [G] en [H] gehad. [De Inspecteur] heeft naar aanleiding van dat gesprek een brief met dagtekening 26 april 2006 naar het adres in [Z] gezonden. De brief is gericht aan [B1] Holding B.V., ter attentie van [G] en [H] gericht. In deze brief schrijft [de Inspecteur] onder meer:

“Met behulp van de informatie die door u in het kader van het onderzoek is aangeleverd in 2004 heb ik getracht een oordeel te vormen omtrent de onderzoeksonderwerpen voor de jaren 2000 en 2001. De aanslagen vennootschapsbelasting van [belanghebbende] 2000 en 2001 zijn derhalve vastgesteld nadat de oordeelsvorming van de onderzochte onderwerpen heeft plaats kunnen vinden door de Belastingdienst. (…) De aanslag over 2001 is gecorrigeerd voor het onderwerp afwaardering deelnemingen. De beoordeling van dit onderwerp wordt voortgezet in het vervolg van het onderzoek. (…)”

2.4.1. Bij brief van 27 april 2006 deelt [de Inspecteur] aan de gemachtigde van [belanghebbende] onder meer het volgende mede:

“In verband met de dreigende verjaring van de aangifte vennootschapsbelasting 2001 van uw cliënte [belanghebbende] ben ik voornemens om de aanslag ter behoud van rechten op te leggen (…)”

[De Inspecteur] heeft een kopie van deze brief aan [B2] B.V gestuurd, met als adres het adres in [Z] en ter attentie van [G].

2.4.2. In zijn brief van 3 mei 2006, gericht aan de gemachtigde van [belanghebbende] schrijft [de Inspecteur] onder meer:

“(…) Op dit moment is de aanslag vennootschapsbelasting 2001 nog niet opgelegd, maar heb ik u een brief gestuurd waarin ik heb aangegeven welke correctie op de aangifte bij het opleggen van de aanslag zal worden doorgevoerd. In deze brief geef ik hierop een aanvulling. (…) De aanslag zal daarom als volgt vastgesteld worden: (…) Indien u het niet eens bent met het bovenstaande kunt u na ontvangst van de aanslag een bezwaarschrift indienen. (…)”

[De Inspecteur] heeft een kopie van deze brief aan [B2] B.V ter attentie van [G], gestuurd.

2.5. Met ingang van 14 mei 2004 stond [belanghebbende] in het handelsregister op een adres in [R] ingeschreven. Met ingang van 10 februari 2006 stond [belanghebbende] in het handelsregister op een adres te [S] ingeschreven.

2.6. [De Inspecteur] heeft het aanslagbiljet met dagtekening 31 mei 2006, waarbij de aanslag, de verliesverrekeningsbeschikking en de heffingsrentebeschikking bekend zijn gemaakt (hierna: het aanslagbiljet), verzonden naar het adres in [Z].

2.7. Bij brief van 11 mei 2006, volgens de daarop door [de Inspecteur] geplaatste datumstempel bij hem binnengekomen op dezelfde dag, heeft de gemachtigde van [belanghebbende] [de Inspecteur] een adreswijziging gestuurd. De brief vermeldt geen naam of namen van (een) medewerker(s) van [de Inspecteur] ter attentie van wie de adreswijziging moet worden gebracht. In de brief is als nieuw (correspondentie)adres/postbusadres van [belanghebbende] vermeld: [b-straat 1], [0000 XX] [S]/postbus […] te [S]. Het vermelde adres is op 29 juni 2006 in het adressenbestand (Beheer van Relaties) van de Belastingdienst als adres van [belanghebbende] opgenomen.

2.8. [Belanghebbende] heeft bij de motivering van haar beroepschrift een afschrift van het aanslagbiljet overgelegd waarop, als datum van binnenkomst 7 juni 2006 is gestempeld. Naar zeggen van, mevrouw [I] (hierna: [I]), werkzaam op de [Q] vestiging van de [A]groep, heeft zij deze datum op het aanslagbiljet gezet omdat [G] haar had gezegd dat het aanslagbiljet op 7 juni 2006 in [Z] was ontvangen.

2.9 Een medewerker van de Belastingdienst/centrum voor ICT/unit aanslag heeft op 16 april 2010 per e-mail verklaard:

“ Bij deze verklaar ik dat de partij met aanslagen Vpb met als dagtekening 31 mei 2006, met partij/gennonnummer [nummer], op woensdag 24 mei 2006 met 48 uurspost is verzonden.”

Deze verklaring heeft hij bij brief van 22 april 2010 nogmaals bevestigd.”

Omschrijving geschil in hoger beroep en standpunten van partijen

4.1. Tussen partijen is in geschil of de aanslag tijdig, dat wil zeggen binnen de door artikel 11, derde lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) gestelde termijn, is opgelegd, welke vraag door belanghebbende ontkennend en door de Inspecteur bevestigend wordt beantwoord. Voorts is in geschil of de Inspecteur bevoegd was de aanslag op te leggen, welke vraag belanghebbende ontkennend en de Inspecteur bevestigend beantwoordt.

4.2. Voor de standpunten van partijen en de gronden waarop zij deze doen steunen, verwijst het Hof naar de gedingstukken.

Conclusies van partijen

5.1. Het hoger beroep van belanghebbende strekt tot vernietiging van de uitspraak van de rechtbank, tot vernietiging van de uitspraak op bezwaar, tot vernietiging van de aanslag, tot vernietiging van de beschikking heffingsrente en de verliesverrekeningsbeschikking alsmede tot vernietiging van de voor het boekjaar 2001 opgelegde voorlopige aanslagen.

5.2. De Inspecteur concludeert tot bevestiging van de uitspraak van de rechtbank.

Oordeel van de rechtbank

6. De rechtbank heeft het beroep van belanghebbende ongegrond verklaard en daartoe het volgende overwogen:

“Aanbod getuigenbewijs

4.1. De rechtbank wijst het aanbod van [belanghebbende] om [I] als getuige te horen af. Daarbij neemt de rechtbank het volgende in aanmerking. De gemachtigde heeft ter zitting verklaard dat hij [I] als getuige wil vragen te bevestigen hetgeen onder 2.8 is vermeld. De rechtbank heeft geen reden aan de juistheid hiervan te twijfelen; een bevestiging daarvan in de vorm van een getuigenverklaring zou niets toevoegen.

Is de aanslag te laat opgelegd?

4.2. Artikel 11, derde lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) luidt:

“De bevoegdheid tot het vaststellen van de aanslag vervalt door verloop van drie jaren na het tijdstip waarop de belastingschuld is ontstaan. Indien voor het doen van aangifte uitstel is verleend, wordt deze termijn met de duur van dit uitstel verlengd.”

Artikel 5, eerste lid, van de AWR luidt:

"De vaststelling van een belastingaanslag geschiedt door het ter zake daarvan opmaken van een aanslagbiljet door de inspecteur. De dagtekening van het aanslagbiljet geldt als dagtekening van de vaststelling van de belastingaanslag."

4.3. Niet in geschil is dat de dag van de dagtekening van de aanslag, 31 mei 2006, de laatste dag was waarop de aanslag vastgesteld kon worden. De rechtbank acht deze gemeenschappelijke opvatting van partijen juist en zal voor de beoordeling van het geschil ook van die datum uitgaan.

4.4.1. Indien de dag van de dagtekening van het aanslagbiljet binnen de termijn van artikel 11, lid 3, van de AWR (hierna: de aanslagtermijn) ligt, maar de terpostbezorging daarvan niet binnen de aanslagtermijn heeft plaatsgevonden, komt de waarborg die voor de belastingplichtigen is gelegen in de strekking van artikel 5 AWR slechts dan behoorlijk tot zijn recht, wanneer voor de toepassing van die bepaling wordt aangenomen dat de datum van terpostbezorging van het aanslagbiljet in de plaats komt van de dagtekening daarvan (zie Hoge Raad 6 december 1989, nr. 25.909, BNB 1990/177 en Hoge Raad 7 februari 1990, nr. 26.377, BNB 1990/86). Indien het aanslagbiljet als gevolg van een aan de belastingadministratie te wijten onjuiste adressering door de belastingplichtige niet binnen de aanslagtermijn is ontvangen, geldt als datum van terpostbezorging de datum van verzending aan het juiste adres. Dit lijdt uitzondering indien op grond van bepaalde - in beginsel door de inspecteur te stellen en bij betwisting aannemelijk te maken - feiten en omstandigheden komt vast te staan dat de belastingplichtige niettemin binnen de aanslagtermijn op de hoogte was van de verzending van het aanslagbiljet en mitsdien bij hem geen twijfel erover kan hebben bestaan dat de aanslag was vastgesteld binnen die termijn (zie Hoge Raad 6 december 1989, nr. 25.909, BNB 1990/177).

Verzending later dan dagtekening 31 mei 2006?

De adressering

4.8. Naar het oordeel van de rechtbank heeft [de Inspecteur], gelet op hetgeen onder 2.7 is overwogen, het aanslagbiljet gestuurd naar een onjuist adres, namelijk het adres in [Z], waar [belanghebbende] sinds 2004 niet meer gevestigd was en dat [belanghebbende] evenmin als postadres gebruikte. Dat het juiste (post)adres van [belanghebbende] ( mogelijk) een adres in [Q] was, zoals [de Inspecteur] ter zitting heeft opgemerkt, doet er niet aan af dat het adres, waaraan het aanslagbiljet is gezonden, niet het (post)adres van [belanghebbende] was. Voorts acht de rechtbank aannemelijk dat [belanghebbende] het aanslagbiljet pas na de datum van dagtekening heeft ontvangen. Gelet hierop dient de vraag te worden beantwoord of [de Inspecteur] ter zake van de onjuiste adressering een verwijt kan worden gemaakt. Mocht dat het geval zijn, dan komt de vraag aan de orde of [belanghebbende] binnen de aanslagtermijn op de hoogte was van de verzending van het aanslagbiljet, zodat er bij haar geen twijfel over kon hebben bestaan dat de aanslag binnen de aanslagtermijn was vastgesteld.

4.9.1. Met betrekking tot de vraag of [de Inspecteur] ter zake van de onjuiste adressering een verwijt kan worden gemaakt, overweegt de rechtbank als volgt.

4.9.2. Dat [de Inspecteur] de door de [B]groep bij de onder 2.2 vermelde brief van 9 augustus 2004 versterkte informatie over het adres van [belanghebbende] niet in haar bestanden heeft verwerkt, is onvoldoende om op grond daarvan te oordelen dat [de Inspecteur] ter zake van de onjuiste adressering van de in 2006 opgelegde aanslag een verwijt kan worden gemaakt. Het ging om van een ander dan [belanghebbende] afkomstige informatie, in een brief die informatie over verschillende vennootschappen bevatte. Bovendien heeft [de Inspecteur] op grond van de latere gesprekken over (onder meer) de fiscale aangelegenheden van [belanghebbende], die alle plaatsvonden op het adres in [Z], mogen aannemen dat het in de bestanden van de Belastingdienst opgenomen adres van [belanghebbende] - het adres in [Z] - juist was.

4.9.3. De in 2.7 vermelde brief van 11 mei 2006 brengt evenmin mee dat [de Inspecteur] ter zake van de onjuiste adressering van het aanslagbiljet een verwijt kan worden gemaakt. [De Inspecteur] heeft ter zitting aangevoerd dat de elementen van de aanslag op 27 april 2006 zijn ingevoerd in het Vpb-systeem en op diezelfde dag elektronisch naar Apeldoorn zijn verzonden. In Apeldoorn is op 8 mei 2006 het aanslagbiljet aangemaakt en klaargezet voor verzending. Vervolgens kon de aanslag nog een week ‘gelicht worden’ om eventuele fouten te corrigeren. [De Inspecteur] stelt dat bij de verzending van het aanslagbiljet met de brief van 11 mei 2006 geen rekening is gehouden en redelijkerwijs ook geen rekening kon worden gehouden. De rechtbank acht hetgeen [de Inspecteur] heeft gesteld aannemelijk. Naar het oordeel van de rechtbank dient bij een grote organisatie als de Belastingdienst rekening te worden gehouden met een redelijke termijn voor de verwerking van bij de Belastingdienst binnenkomende gegevens. Voorts dient de Belastingdienst de ruimte te worden gelaten om zijn processen op een doelmatige wijze in te richten. Daarin past dat in een eenmaal in gang gezet massaal proces van opmaak en verzending van aanslagbiljetten niet wordt ingegrepen om met betrekking tot een enkel geval binnengekomen nadere informatie te verwerken, ook al is een dergelijk incidenteel ingrijpen technisch gesproken mogelijk.

4.9.4. Gelet op het vorenstaande is de rechtbank van oordeel dat [de Inspecteur] geen verwijt kan worden gemaakt ter zake van de onjuiste adressering van het aanslagbiljet. Bij dit oordeel neemt de rechtbank tevens in aanmerking dat het op de weg van (gemachtigde van) [belanghebbende] lag om [de Inspecteur] in een eerder stadium [de Inspecteur] op de hoogte te stellen van het adres waar de aanslag naartoe diende te worden gezonden. Door pas op 11 mei 2006 de adreswijziging door te geven in de wetenschap dat de aanslagregeling van 2001 op dat moment in volle gang was, heeft (gemachtigde van) [belanghebbende] het risico aanvaard dat een en ander niet meer op tijd door [de Inspecteur] kon worden verwerkt.

4.11. Na het onder 4.9.4. gegeven oordeel dat [de Inspecteur] geen verwijt treft ter zake van de onjuiste adressering van het aanslagbiljet, behoeft de vraag of [belanghebbende] binnen de aanslagtermijn op de hoogte was van de verzending van het aanslagbiljet, geen behandeling.

4.12. Gelet op het vorenoverwogene zal de rechtbank het beroep ongegrond verklaren.

4.13. Het beroep betreft ook de voor het boekjaar 2006 opgelegde voorlopige aanslagen. Voordat tegen deze voorlopige aanslagen beroep kan worden ingesteld, dient daartegen bezwaar te worden gemaakt en dient [de Inspecteur] op deze bezwaren te hebben beslist. Uit de stukken van het geding blijkt niet dat [de Inspecteur] op de bezwaren tegen de voorlopige aanslagen heeft beslist. Voor het geval er alsnog uitspraak op de bezwaren tegen de voorlopige aanslagen moet worden gedaan, zal de rechtbank met toepassing van artikel 6:15 van de Awb een kopie van het beroepschrift aan [de Inspecteur] doorzenden, zodat deze het als een bezwaarschrift tegen de voorlopige aanslagen in behandeling kan nemen.”

Beoordeling van het hoger beroep

Bevoegdheid Inspecteur tot het opleggen van de aanslag

7.1. Belanghebbende heeft in hoger beroep zich op het standpunt gesteld dat gelet op de vestigingsplaats van belanghebbende ten tijde van het opleggen van de aanslag de inspecteur van de Belastingdienst Zuidwest daartoe niet bevoegd was, maar dat deze bevoegdheid toekwam aan de inspecteur van de Belastingdienst [S]. Belanghebbende heeft daartoe onder meer verwezen naar de uitspraak van Gerechtshof Arnhem van 24 april 2012, LJN BW5529. Het Hof volgt belanghebbende niet in dit standpunt en overweegt daartoe het volgende.

7.2. Artikel 3, eerste lid, van de AWR luidt als volgt:

“1. De bevoegdheid van een directeur, inspecteur of ontvanger is niet bepaald naar een geografische indeling van het Rijk”.

Ter toelichting op deze - in 2003 gewijzigde - bepaling is door de medewetgever onder meer het volgende opgemerkt:

“In de nieuwe opzet is niet langer sprake van deze beperkte bevoegdheid en heeft iedere inspecteur landelijke bevoegdheid. Dit is voor wat betreft de geografische bevoegdheid nog eens met zoveel woorden in de wet opgenomen. Op dit punt is derhalve sprake van een verruiming van de bevoegdheid van de inspecteur.” (MvT, Tweede Kamer, vergaderjaar 2002-2003, 28.608, nr.3, blz. 43-44).

7.3. In artikel 3, tweede lid, AWR is het volgende bepaald:

“ 2. Bij ministeriële regeling worden regels gesteld omtrent de hoofdlijnen van de inrichting van de rijksbelastingdienst alsmede omtrent de functionaris (…) onder wie een belastingplichtige ressorteert.”

Ter toelichting op deze bepaling is door de medewetgever onder meer het volgende opgemerkt:

7.4. Gelet op voormelde bepalingen is het Hof van oordeel dat de vestigingsplaats van belanghebbende niet bepalend is voor de bevoegdheid van de Inspecteur tot het opleggen van de onderhavige aanslag. Hetgeen belanghebbende in dit verband heeft gesteld kan hem daarom niet baten.

Tijdigheid opleggen aanslag

7.5 Het Hof is van oordeel dat de rechtbank met betrekking tot deze vraag op goede gronden een juiste beslissing heeft genomen en maakt deze tot de zijne. Al hetgeen belanghebbende in hoger beroep heeft aangevoerd brengt het Hof, mede gelet op hetgeen de Inspecteur hier tegenover heeft gesteld, niet tot een ander oordeel.

7.6. Het vorenoverwogene leidt het Hof tot de conclusie dat het hoger beroep ongegrond is. Beslist dient te worden als volgt.

Proceskosten en griffierecht

8. Het Hof acht geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten als bedoeld in artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht.

Beslissing

Het Gerechtshof bevestigt de uitspraak van de rechtbank.

Deze uitspraak is vastgesteld door mrs. J.J.J. Engel, P.J.J. Vonk en Chr.Th.P.M. Zandhuis, in tegenwoordigheid van de griffier mr. D.J. Jansen. De beslissing is op 16 oktober 2012 in het openbaar uitgesproken.

De partij die beroep in cassatie instelt is griffierecht verschuldigd en zal daarover bericht ontvangen van de griffier van de Hoge Raad. In het cassatieberoepschrift kan worden verzocht de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.