Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 10-02-2017, ECLI:NL:GHSHE:2017:491, 15/00285 tot en met 15/00314

Belanghebbenden hebben hoger beroep aangetekend tegen de uitspraak van de Rechtbank met nummer 12/7573 betreffende de in 1.15 vermelde navorderingsaanslag IB/PVV 2004. De Inspecteur heeft het tegen deze belastingaanslag gerichte bezwaar niet-ontvankelijk verklaard, omdat het niet binnen de wettelijke termijn is ingediend. De Rechtbank heeft het tegen deze uitspraak gerichte beroep ongegrond verklaard. Belanghebbenden hebben geen grieven gericht tegen het oordeel van de Rechtbank dat de Inspecteur het bezwaar terecht niet-ontvankelijk heeft verklaard. Derhalve is het hoger beroep met kenmerk 15/00300 ongegrond.

Op grond van artikel 8:58 van de Awb hebben belanghebbenden bij brief van 24 oktober 2016 vóór de nadere zitting nadere stukken ingediend. Het Hof heeft geen acht geslagen op deze stukken. Aan het einde van de zitting van 21 april 2016 heeft het Hof het vooronderzoek immers uitsluitend hervat voor de berekening van de hoogte van de aanslagen. Het onderzoek ter zitting van 21 april 2016 is volledig geweest ten aanzien van de vraag of het gebruik van de door de Inspecteur verkregen inlichtingen rechtmatig is. De beginselen van een goede procesorde verzetten zich ertegen dat het stuk van 24 oktober 2016 tot de gedingstukken wordt gerekend.

Belanghebbenden beklagen zich over de vaststelling van de feiten in eerdere zaken waarin het Hof uitspraak heeft gedaan. Het Hof overweegt in dat verband dat belanghebbenden hun eigen stellingen als feiten vastgesteld willen zien, maar dat die stellingen, voor zover niet onder de feiten opgenomen, door de Inspecteur zijn weersproken. Voor zover van belang voor de beoordeling van de onderhavige vraag, zal het Hof hierna bewijsoordelen geven over de desbetreffende stellingen van belanghebbenden.

Belanghebbenden stellen dat de uit België ontvangen afschriften van microfiches niet door de Inspecteur mogen worden gebruikt. Daartoe nemen belanghebbenden de volgende standpunten in:

Belanghebbenden hebben ter onderbouwing van hun standpunten enkele artikelen uit publicaties overgelegd alsmede verklaringen van de heer [K] (zie onderdeel 2.25 hiervóór) en de heer [L] (zie onderdeel 2.26 hiervóór). Volgens belanghebbenden kunnen de microfiches niet tot bewijs dienen.

De Inspecteur heeft hiertegen het volgende ingebracht:

De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 1 juli 1992, nr. 26331, BNB 1992/306 (hierna: het arrest BNB 1992/306) een beoordelingskader gegeven voor het gebruik van onrechtmatig verkregen bewijsmiddelen in een belastingzaak. De desbetreffende regels gelden nog steeds, gezien het arrest van 20 maart 2015, nr. 13/03959, ECLI:NL:HR:2015:643, BNB 2015/173 (hierna: het arrest BNB 2015/173). Dat beoordelingskader is in het arrest BNB 2015/173 als volgt weergegeven:

Voor het geval wel sprake is van jegens de belanghebbende op strafrechtelijk onrechtmatige wijze verkregen bewijsmiddelen, heeft de Hoge Raad in BNB 1992/306 als regel vooropgesteld dat die omstandigheid voor de inspecteur geen beletsel behoeft te zijn om van die bewijsmiddelen gebruik te maken. In een dergelijk geval zal met inachtneming van alle ter zake dienende omstandigheden nader moeten worden beoordeeld of de inspecteur handelt in strijd met enig algemeen beginsel van behoorlijk bestuur, en meer in het bijzonder met het zorgvuldigheidsbeginsel, door ter vaststelling of ter ondersteuning van een belastingaanslag van dit strafrechtelijk onrechtmatig verkregen bewijsmateriaal gebruik te maken.

Van strijd met algemene beginselen van behoorlijk bestuur kan in het algemeen niet worden gesproken indien de inspecteur gebruik maakt van strafrechtelijk onrechtmatig verkregen bewijsmiddelen waarvan hij zonder wettelijke belemmering kennis had kunnen nemen, ook indien de onrechtmatige handelingen van de betrokken strafrechtelijke instantie(s) niet hadden plaatsgevonden. Het gebruik van zodanige bewijsmiddelen door de inspecteur is slechts dan niet toegestaan, indien zij zijn verkregen op een wijze die zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat dit gebruik onder alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht, aldus BNB 1992/306.”.

Gelet op het in 4.1.4 weergegeven beoordelingskader acht het Hof beslissend of de Nederlandse overheid, meer in het bijzonder de Nederlandse belastingautoriteiten, de microfiches hebben verkregen op een wijze die zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat dit gebruik onder alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht. In dat kader ziet het Hof zich voor de vraag gesteld of relevant is dat de Nederlandse belastingautoriteiten ten tijde van of omstreeks de overdracht van die afschriften door Belgische aan Nederlandse belastingautoriteiten kennis droegen van de onrechtmatige verkrijging in België. Dienaangaande wordt het volgende overwogen.

Het Hof is van oordeel dat, zelfs indien de Nederlandse belastingautoriteiten ten tijde van de gegevensoverdracht door de Belgische autoriteiten aan de Nederlandse wisten van de onregelmatigheden in het Belgische strafrechtelijke opsporingsonderzoek, de verkrijging van bewijsmateriaal in de vorm van de microfiches door de Nederlandse belastingautoriteiten nog niet zozeer in strijd is met beginselen van behoorlijk bestuur dat die afschriften niet voor de oplegging van belastingaanslagen en (boete)beschikkingen mogen worden gebruikt. De schending van beginselen van een behoorlijk strafproces die in de Belgische rechtsorde is uitgesproken, heeft zich voorgedaan in het kader van strafrechtelijk onderzoek dat belanghebbenden niet heeft betroffen. Die schending behoefde de Inspecteur ook niet te weerhouden van het gebruik van de afschriften. Dat zou anders kunnen zijn indien zich op enig moment op of na de verkrijging van de afschriften aanwijzingen zouden hebben voorgedaan waaruit redelijke twijfel zou zijn voortgevloeid ten aanzien van de betrouwbaarheid en authenticiteit van het verkregen materiaal. Dat zou bijvoorbeeld aan de orde zijn indien de Inspecteur door voldoende concrete aanwijzingen rekening moet houden met de reële mogelijkheid dat de inhoud van de microfiches zou zijn gemanipuleerd. Alsdan zou de Inspecteur, gezien de zorgvuldigheidsnormen die hij bij zijn taakuitoefening in acht moet nemen, gehouden zijn tot een nader onderzoek naar de mate waarin de voornoemde ongeregeldheden in het kader van het Belgische opsporingsonderzoek van invloed konden zijn geweest op de betrouwbaarheid van (de inhoud van) de microfiches. De (kennis van de) onregelmatigheden die in het kader van het Belgische strafrechtelijke onderzoek zijn vastgesteld, zijn op zichzelf beschouwd echter nog geen aanwijzingen in de onderhavige zin.

Het Hof acht overigens niet aannemelijk dat ten tijde van de verkrijging van de afschriften, dan wel op enig moment nadien, zodanige aanwijzingen hebben bestaan, onderscheidenlijk zijn ontstaan. Integendeel, gezien de vele gevallen waarin de in de afschriften vervatte gegevens van rekeninghouders na bekentenissen van laatstgenoemden juist bleken te zijn, mocht de Inspecteur ervan uitgaan dat de vorenbedoelde schendingen de betrouwbaarheid en authenticiteit van de in de microfiches vervatte gegevens onverlet hebben gelaten. Ook in de concrete belastingprocedure van belanghebbenden is geenszins gebleken van enige grond voor redelijke twijfel aan de betrouwbaarheid van (de inhoud van) de microfiches.

Uit het vorenoverwogene volgt dat de wetenschap van de Nederlandse belastingautoriteiten ten tijde van of omstreeks de verkrijging van de microfiches omtrent de onregelmatigheden die zich in het Belgische strafrechtelijke opsporingsonderzoek hebben voorgedaan niet kan leiden tot bewijsuitsluiting.

Louter ten overvloede overweegt het Hof nog als volgt. Het Hof acht niet aannemelijk dat de Nederlandse overheid wetenschap had van de onrechtmatige verkrijging van de gegevens in België. Het Hof acht wél aannemelijk:

1. dat Nederlandse belastingautoriteiten wisten dat de microfiches in Luxemburg waren ontvreemd;

2. dat er discussie was binnen de advocatuur en in de pers over de rechtmatigheid van de bewijsgaring in België; en

3. dat ten tijde van de gegevensoverdracht in oktober/november 2000 alsook in mei 2001, ten tijde van het gesprek tussen de heren [K] en [L] , niet méér wetenschap bij de Nederlandse belastingautoriteiten aanwezig was dan wetenschap van hetgeen hiervóór onder a en b is vermeld.

Belanghebbenden hebben gesteld dat de Nederlandse overheid in november 2000 wist of redelijkerwijs moest vermoeden dat de gegevens in België op onrechtmatige wijze waren verkregen. Zij hebben daartoe de volgende feiten en omstandigheden aangevoerd:

1. De gegevens waren enkele jaren eerder door een Belgische crimineel tegen betaling aan de Nederlandse overheid aangeboden.

2. Ter gelegenheid van de verstrekking van de gegevens heeft de Belgische overheid laten weten dat vanwege Belgisch staatsbelang geen vragen zouden worden beantwoord over de wijze waarop de Belgische overheid in bezit was gekomen van de gegevens.

3. Reeds vóór de overhandiging van de gegevens waren regelmatig publicaties in de Belgische media, waaruit blijkt dat in België geprocedeerd werd over de (on)rechtmatigeverkrijging van de gegevens door de Belgische overheid.

Voorts hebben belanghebbenden er herhaaldelijk op gewezen dat de heer [K] zou hebben gezegd dat de discussie over de rechtmatigheid van de bewijsgaring in België borrelpraat is en dat hij het niet wilde weten.

Het Hof is van oordeel dat belanghebbenden hiermee en met al het overige dat zij hebben aangevoerd niet meer dan speculaties hebben geuit over de wetenschap van de Nederlandse overheid. Feiten en omstandigheden waaruit zou volgen dat de Nederlandse belastingautoriteiten wetenschap hadden van de onrechtmatige verkrijging in België, hebben belanghebbenden niet aannemelijk gemaakt.

Ten aanzien van de grief van belanghebbenden dat de Inspecteur in strijd met artikel 8:42 van de Awb niet alle op de zaak betrekking hebbende stukken heeft overgelegd, overweegt het Hof als volgt. Voor zover belanghebbenden menen dat de heer [K] (dan wel de Belastingdienst) schriftelijk verslag had moeten doen van de beweerdelijke wetenschap van de Nederlandse belastingautoriteiten ten tijde van de gegevensoverdracht, stuit dit standpunt af op hetgeen onder 4.1.9 tot en met 4.1.11 is overwogen. Verder is er van het gesprek tussen de heren [K] en [L] verslag gedaan door de heer [K] aan zijn teamleider alsmede in het Proces-verbaal van ambtshandeling van 10 januari 2003, welke stukken tot de gedingstukken behoren. Voor zover belanghebbenden bedoelen dat er nog andere stukken zijn die de Inspecteur in het geding had moeten brengen, stelt het Hof in de eerste plaats vast dat belanghebbenden onvoldoende hebben gemotiveerd welke andere stukken van belang zijn geweest voor de besluitvorming in deze zaak en de Inspecteur voorts heeft ontkend dat dergelijke stukken bestaan. Ook overigens zijn er naar het oordeel van het Hof geen aanknopingspunten voor de veronderstelling dat de Inspecteur niet alle op de zaak betrekking hebbende stukken heeft overgelegd zodat de grief hieromtrent van belanghebbenden dient te worden verworpen.

Gelet op het vorenstaande beantwoordt het Hof vraag a bevestigend.

Belanghebbenden hebben in hoger beroep gesteld dat de Inspecteur niet voldoende voortvarend heeft gehandeld bij het opleggen van de tweede serie navorderingsaanslagen. Naar het Hof begrijpt, bedoelen belanghebbenden met de tweede serie navorderingsaanslagen de navorderingsaanslagen die zijn opgelegd met toepassing van de verlengde navorderingstermijn, na het opleggen van de in 1.1 vermelde navorderingsaanslagen. Het betreft dan de in 1.2 tot en met 1.4 bedoelde navorderingsaanslagen. Belanghebbenden stellen dat de Inspecteur per ultimo 2002 niet mocht wachten met het opleggen van de tweede serie navorderingsaanslagen.

De Rechtbank heeft dienaangaande het volgende geoordeeld:

Vanuit het oogpunt van de door de inspecteur in acht te nemen algemene beginselen van behoorlijk bestuur, is een dergelijke handelwijze - het zorgvuldig willen vaststellen van de navorderingsaanslagen - naar het oordeel van de rechtbank begrijpelijk. Gelet op de contacten tussen erflater en de inspecteur én de tijd die gemoeid was met het opleggen van de navorderingsaanslagen acht de rechtbank de verstreken periode tot de dagtekening(en) van de navorderingsaanslagen niet onevenredig lang. De rechtbank is van oordeel dat de inspecteur voortvarend genoeg heeft gehandeld bij het opleggen van de navorderingsaanslagen IB/PVV 1991 tot en met IB/PVV 1997 en VB 1992 tot en met VB 1998.”.

Het Hof maakt het oordeel van de Rechtbank tot het zijne en voegt daar nog het volgende aan toe. Het Hof acht het handelen van de Inspecteur passend binnen de hem toekomende vrijheid om zijn werkzaamheden op basis van eigen prioritering in te richten. Naar ’s Hofs oordeel heeft de Inspecteur met zijn handelen niet de grenzen van die vrijheid overschreden. Anders dan belanghebbenden betogen, hoefde de Inspecteur, met inachtneming van normen van zorgvuldigheid, de tweede serie navorderingsaanslagen niet eerder op te leggen. Het Hof is van oordeel dat het handelen van de Inspecteur, betreffende de tweede serie navorderingsaanslagen bij het verkrijgen van de inlichtingen die nodig zijn voor het bepalen van de verschuldigde belasting, noodzakelijk was voor het met inachtneming van normen van zorgvuldigheid op voortvarende wijze opleggen van de belastingaanslagen. Het tijdsverloop dat met zorgvuldig handelen gepaard gaat, is noodzakelijk in de zin van het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen van 11 juni 2009, C-155/08 en C-157/08 (X en Passenheim-Van Schoot), BNB 2009/222. Het Hof is van oordeel dat de Inspecteur voldoende voortvarend heeft gehandeld, mede gezien de omstandigheid dat het tijdverloop tussen de eerste en tweede serie navorderingsaanslagen minder dan zes maanden bedraagt.

Gelet op het vorenstaande beantwoordt het Hof vraag b bevestigend.

Belanghebbenden hebben gesteld dat de in 1.9 tot en met 1.16 bedoelde belastingaanslagen tot te hoge bedragen zijn vastgesteld. Volgens belanghebbenden heeft de Inspecteur ten onrechte geen rekening gehouden met toerekening van de helft van de KBL-correcties aan de echtgenote.

De Inspecteur heeft te kennen gegeven dat, daarvan uitgaande, de belastingaanslagen moeten worden verminderd tot aanslagen berekend naar de volgende belastbare inkomens uit sparen en beleggen:

Belanghebbenden hebben deze bedragen niet bestreden. Derhalve vermindert het Hof de in 1.9 tot en met 1.16 bedoelde belastingaanslagen in overeenstemming met hetgeen in 4.3.2 is vermeld.

Belanghebbenden verzoeken om vergoeding van de volledige proceskosten. Volgens belanghebbenden is dat gerechtvaardigd, gelet op het onbehoorlijke optreden van de heer [K] en de Inspecteur.

Gelet op hetgeen het Hof heeft overwogen in 4.1.4 tot en met 4.1.13 kan niet worden gezegd dat de heer [K] of de Inspecteur onbehoorlijk hebben gehandeld. Het Hof acht geen termen aanwezig voor een veroordeling van de Inspecteur in de werkelijke proceskosten van belanghebbenden.

Gelet op het vorenstaande beantwoordt het Hof vraag c ontkennend.

Belanghebbenden hebben gesteld dat de Rechtbank de vergoeding van immateriële schade te laag heeft vastgesteld. Volgens belanghebbenden heeft de Rechtbank ten onrechte samenhang aangenomen tussen de zaken van belanghebbenden, als erfgenamen van erflater, en die van de echtgenote. Derhalve heeft de Rechtbank volgens belanghebbenden ten onrechte vastgesteld dat de lange behandelduur van deze zaken slechts eenmaal heeft geleid tot spanning en frustratie bij belanghebbenden en de echtgenote.

De Rechtbank heeft het bedrag van de schadevergoeding vastgesteld op € 8.500 en heeft zowel de Inspecteur als de Staat veroordeeld tot vergoeding van, ieder, € 4.250. Voorts heeft de Rechtbank het volgende overwogen:

Niet in geschil is dat de schadevergoeding dient te worden vastgesteld op € 8.500, indien bij belanghebbenden, als erfgenamen van erflater, afzonderlijk van de echtgenote spanning en frustratie zou worden aangenomen. Derhalve heeft de Rechtbank de schadevergoeding voor belanghebbenden niet tot een te laag bedrag vastgesteld.

Ten overvloede merkt het Hof op dat een eventueel door de Rechtbank te laag vastgestelde schadevergoeding voor de echtgenote in het onderhavige hoger beroep niet met vrucht kan worden bestreden.

Belanghebbenden hebben tevens verzocht om vergoeding van immateriële schade voor de lange behandelduur bij het Hof. Het hoger beroepschrift van belanghebbenden is bij het Hof ingekomen op 13 februari 2015. Derhalve is de redelijke termijn voor het doen van uitspraak in hoger beroep niet overschreden.

De slotsom is dat het hoger beroep gegrond is. De uitspraak van de Rechtbank dient te worden vernietigd, doch uitsluitend voor zover het de in 1.9 tot en met 1.16 vermelde belastingaanslagen en desbetreffende heffingsrentebeschikkingen betreft. Deze belastingaanslagen en heffingsrentebeschikkingen zal het Hof verminderen.

Aangezien de uitspraak van de Rechtbank wordt vernietigd, dient de Inspecteur aan belanghebbenden het door hen ter zake van de behandeling van het hoger beroep bij het Hof betaalde griffierecht ten bedrage van € 123 te vergoeden.