Hoge Raad, 01-03-1983, AB7540, 74.822

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te Arnhem van 23 maart 1982 in de strafzaak tegen:

[verdachte] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1928, wonende te [woonplaats] .

Het Hof heeft in hoger beroep — met vernietiging van een vonnis van de Arrondissementsrechtbank te Arnhem van 23 april 1981 — de verdachte vrijgesproken van het hem bij inleidende dagvaarding primair telastegelegde, en hem voorts ter zake van “niet toegelaten zijnde tot de uitoefening van een beroep waar toe de wet ene toelating vordert, buiten noodzaak dat beroep uitoefenen veroordeeld tot een geldboete van éénduizend gulden, subsidiair twintig dagen hechtenis.

Het beroep is ingesteld door de Procureur-Generaal bij het Gerechtshof te Arnhem. Deze heeft het navolgen de middel van cassatie voorgesteld:

“Schending van het recht, in het bijzonder van de artikelen 82 en 308 van het Wetboek van Strafrecht en 350, 352, 358, 359, 415, 422 en 423 van het Wetboek van Strafvordering, doordien het hof, het vonnis van de rechtbank vernietigend en de verdachte vrijsprekend van het primair te1asteglegde, niet op de grondslag van de telastelegging heeft beraadslaagd en beslist en aldus heeft vrijgesproken van iets anders dan was telastegelegd, aangezien het hof de in de telastelegging voorkomende woorden “lichamelijk letsel” op onjuiste wijze heeft uitgelegd.

Toelichting.

Het hof heeft ten aanzien van het primair telastegelegde overwogen:

“dat het hof van oordeel is, dat niet is komen vast te staan dat [betrokkene 1] lichamelijk letsel heeft bekomen; dat immers weliswaar uit de verklaring van de internist M.E. Ouwehand tegenover de politie van 22 april 1980. en het rapport van de internist k.H.. Brandt van 6 april 1981 is af te leiden, dat [betrokkene 1] bij opname in het ziekenhuis te Oss op 13 mei 1979, doordat zij was gestopt zich met insuline in te spuiten, in levensgevaar verkeerde en dat zij, indien zij niet direct zou zijn behandeld zou zijn overleden, doch daaruit tevens blijkt, dat de bij haar gevonden verschijnselen (een extreem hoog bloedsuikergehalte, en sterke verzuring van het - bloed, alsmede verstoring van de zout-water-huishouding) niet berustte op enig aan haar toegebracht letsel, doch op een inwendige biochemische ontregeling, die zonder lichamelijke schade na te laten binnen betrekkelijk korte tijd hersteld kon worden;, dat dr. Brandt in zijn rapport de hiervoor bedoelde ontregeling “vertaalt” als lichamelijk letsel, doch een zodanige interpretatie naar ‘s-hofs oordeel ruimer is dan het begrip “lichamelijk letsel”, zoals dat in de artikelen 82 en 308 van het Wetboek van Strafrecht wordt gebezigd, toelaat.”

Ik meen dit aldus samen te mogen vatten:

“een inwendige biochemische ontregeling is niet letsel in de zin van de wet”.

Deze (negatieve) interpretatie van het hof van het begrip letsel acht ik onjuist.

Ik meen dat dit begrip uitgelegd dient te worden als “lichamelijk nadeel” (vergelijk het arrest van Uw Raad d.d. 22 oktober 1923, N.J. 1923, p. 1368) en als “benadeling van de gezondheid” (vergelijk het arrest van Uw Raad d.d. 25 februari 1929, N.3. 1929, p. 721). Dat hiervan in casu sprake was kan bezwaarlijk ontkend worden: het slachtoffer verkeerde in levensgevaar:

‘s-Hofs overweging dat de biochemische ontregeling zonder lichamelijke schade na te laten binnen betrekkelijk korte tijd hersteld kon worden maakt dit niet anders. De duur welke nodig is voor het herstel geeft immers slechts de mate van ernst van het letsel aan, ‘doch is geen criterium voor de vraag of in casu sprake is van enig letsel.

‘s-Hofs opvatting, heeft het mijns inziens door de wetgever nietgewilde, gevolg dat er straffeloosheid bestaat indien aan iemand, welke afhankelijk is van medicijnen, deze onthouden worden (ook indien zulks opzettelijk gebeurt) zolang dit niet de dood tengevolge heeft.

In het licht van de voortschrijdende medische wetenschap en de toenemende afhankelijkheid van de mens van geneesmiddelen in de ruimste zin van het woord (ik denk hierbij ook aan b.v. geavanceerde apparatuur, buiten welke een steeds groter wordende groep patiënten niet kan leven) is dit in hoge mate ongewenst”.

4.1. Bij inleidende dagvaarding is aan de verdachte primair telastegelegd:

“dat hij te Groesbeek, in elk geval in het arrondissement Arnhem, op meerdere tijdstippen, althans eenmaal, in of omstreeks het tijdvak van 1 juni 1976 tot 14 mei 1979, hoogst althans aanmerkelijk onvoorzichtig. en/althans onverantwoordelijk, niet toegelaten zijnde tot de uitoefening van het beroep van geneeskundige, waartoe de wet een toelating vordert en zonder voldoende kennis van suikerziekte (diabetes mellitus), aan [betrokkene 1] , die aan genoemde ziekte leed en van insuline afhankelijk was, en die hij, verdachte, in verband met genoemde ziekte gedurende, een aantal jaren, in elk geval geruime tijd, een acupunctuurbehandeling had gegeven, bij haar de indruk vestigende dat, hij haar kwaal zou genezen of verbeteren, en die, naar hij, verdachte wist, althans moest begrijpen, vertrouwde op zijn kundigheid en oordeel, heeft aangeraden althans gezegd dat het naar zijn oordeel verantwoord was op te houden met het zich toedienen van insuline, waardoor het aan zijn schuld te wijten is dat die [betrokkene 1] gestopt is zich met insuline in te spuiten en dientengevolge zwaar lichamelijk letsel, althans zodanig lichamelijk letsel waaruit tijdelijk ziekte en/of verhindering in de uitoefening van haar beroepsbezigheden is ontstaan heeft bekomen”.

4.2. Ter motivering van de vrijspraak van dit primair telastegelegde is in het bestreden arrest overwogen:

“dat het Hof van oordeel is, dat niet is komen vast te staan dat [betrokkene 1] lichamelijk letsel heeft bekomen; dat immers weliswaar uit de verklaring van de internist M.E. Ouwehand tegenover de politie van 22 april 1980 en het rapport van de internist K.H. Brandt van 6 april 1981 is af te leiden, dat [betrokkene 1] bij opname in het ziekenhuis te Oss op 13 mei 1979, doordat zij was gestopt zich met insuline in te spuiten, in levensgevaar verkeerde en dat zij, indien zij niet direct zou zijn behandeld zou zijn overleden, doch daaruit tevens blijkt, dat de bij haar gevonden verschijnselen (een extreem hoog bloedsuikergehalte, een sterke verzuring van het bloed, alsmede verstoring van de zout-water-huishouding) niet berustte op enig aan haar toegebracht letsel, doch op een inwendige biochemische ontregeling, die zonder lichamelijke schade na te laten binnen betrekkelijk korte tijd hersteld kon worden; dat dr. Brandt in zijn rapport de hiervoor bedoelde ontregeling “vertaalt” als lichamelijk letsel, doch een zodanige interpretatie naar ‘s Hof oordeel ruimer is dan het begrip “lichamelijk letsel”, zoals dat in de artikelen 82 en 308 van het Wetboek van Strafrecht wordt gebezigd, toelaat”.

5.1. Nu het beroep is gericht tegen een vrijspraak, moet de Hoge Raad, gezien het bepaalde in artikel 430, eerste lid, Sv., allereerst beoordelen of de Procureur-Generaal in dat beroep kan worden ontvangen.

Daartoe dient te worden onderzocht of de gegeven vrijspraak een andere is dan die bedoeld in evengenoemde wetsbepaling, hetgeen met name het geval zou zijn indien het Hof zou hebben vrijgesproken van iets anders dan het telastegelegde.

5.2.. Het vorenstaande betekent dat in het onderhavige geval vooreerst moet worden nagegaan of het Hof is uitgegaan van een juiste uitleg van de woorden “lichamelijk letsel”, welke geacht moeten worden in de telastelegging te zijn gebezigd in dezelfde betekenis als daaraan toekomt in artikel 308 Sr.

5.3. De artikelen 307 en 308 Sr. zijn - in onderlinge samenhang beschouwd en, wat art. 308 betreft, in het licht van het bepaalde in art. 82 Sr. - aldus te verstaan dat zij strekken tot bescherming van het menselijk leven en de lichamelijke integriteit en gezondheid tegen aantasting daarvan door de schuld van een ander. Deze strekking brengt mede dat onder “lichamelijk letsel”, als bedoeld in art. 308, niet alleen is te begrijpen een kwetsuur welke ontstaan is door een buiten de persoon van de gekwetste gelegen oorzaak, maar dat daaronder ook kan vallen ‘een “inwendige biochemische ontregeling” als die waarop het Hof het oog heeft, die haar oorsprong vindt in het achterwege laten van het gebruik van voor de gezondheid onontbeerlijke geneesmiddelen.

Een dergelijke voor de gezondheid nadelige verstoring van lichamelijke functies kan, ook al is zij tijdelijk en herstelbaar, tevens opleveren “zwaar lichamelijk letsel”, als bedoeld in art. 308 St.

5.4. Een beoordeling van ‘s Hof s onder 4.2 weergegeven overwegingen in het licht van hetgeen onder 5.3 is overwogen leidt tot de slotsom, dat het Hof is uitgegaan van een te beperkte uitleg van de in de telastelegging voorkomende woorden “lichamelijk letsel”.

Mitsdien heeft het Hof de grondslag van de telastelegging verlaten en de verdachte van iets anders vrijgesproken dan hem primair is telastegelegd, zodat de Procureur-Generaal in diens beroep behoort te worden ontvangen.

Dit arrest is gewezen door de president Moons als voorzitter en de raadsheren Van der Ven, Bronkhorst, De Waard en Jeukens, in bijzijn van de griffier Sillevis Smitt-Mülder, en uitgesproken op 1 maart 1983.