Hoge Raad, 06-12-1989, ECLI:NL:HR:1989:BH7732 ZC4174, 25889

3.1. Belanghebbende, de Stichting X te Z, heeft ten doel de algemene bevordering van een doeltreffende bedrijfsgezondheidszorg in de bij haar aangesloten ondernemingen en instellingen. Dit doel tracht zij onder meer te bereiken door de instandhouding en het beheer van een gezamenlijke bedrijfsgeneeskundige dienst voor de aangeslotenen. Belanghebbende is opgericht ver voor de aanvang van het onderhavige belastingjaar. Aanvankelijk was zij uitsluitend werkzaam ten behoeve van havenbedrijven, in de loop der jaren is zij ook dienstbaar geworden aan een aantal bedrijfstakken in transport, handel, industrie, bouwnijverheid en dienstverlening in Z. Binnen de bedrijfsgeneeskundige dienst van belanghebbende vond daarnaast een uitbreiding plaats van het beperkte terrein van de bedrijfsgeneeskunde naar een veel uitgebreider terrein van bedrijfsgezondheidszorg, bedrijfshygiëne en bedrijfsveiligheid, zulks mede onder invloed van de invoering van de Arbeidsomstandighedenwet.

3.2. Bedrijfsgeneeskundige diensten zijn voortgekomen uit de Veiligheidswet 1934. Zij vervullen taken op het gebied van de preventieve gezondheidszorg, die verband houden met de arbeid en het arbeidsmilieu in een inrichting van een onderneming. Veel van deze taken zijn omschreven in artikel 20a van de Wet van 25 maart 1971 tot Wijziging van de Veiligheidswet 1934 en de Stuwadoorswet. Ingevolge artikel 20f, lid 3, van de hier genoemde wet kan het beheer van bedrijfsgeneeskundige diensten worden opgedragen aan een rechtspersoon die geen ander doel heeft dan het zonder winstoogmerk vervullen van taken als bedoeld in vorenvermeld artikel 20a en die een bestuur heeft, waarin een of meer vertegenwoordigers van de arbeiders die werkzaam zijn in de inrichtingen waaraan de bedrijfsgeneeskundige dienst verbonden is, zitting hebben. In het Algemeen Bestuur van belanghebbende zijn (ten minste) vier vertegenwoordigers van de erkende werkgevers- en werknemersorganisaties lid, ieder gelijkelijk vertegenwoordigd.

3.3. De bedrijfsgeneeskundige dienst van belanghebbende bestaat uit vijf hoofdafdelingen: bedrijfsgezondheidszorg, bedrijfsveiligheid en -hygiëne, ambulancedienst, laboratorium en verzekeringsgeneeskunde. De afdeling bedrijfsgezondheidszorg verricht onder andere aanstellingskeuringen, ook voor personeel van niet-aangesloten bedrijven en ten behoeve van bedrijven die geen bijzondere relatie hebben met het havengebied. Ook verzorgt deze afdeling controles in verband met ziektemeldingen door de afdeling verzekeringsgeneeskunde. De afdeling bedrijfsveiligheid en -hygiëne heeft onder meer tot taak het ter beschikking stellen van beschermingsmiddelen aan aangesloten ondernemingen. Voor de reiniging van gebruikte en weer ingenomen beschermingsmiddelen wordt gebruik gemaakt van een eigen wasserij.

3.4. De kosten van belanghebbende worden, voor zover daar geen andere baten tegenover staan, gedekt door jaarlijkse bijdragen van de aangesloten bedrijven. Deze bijdragen worden vastgesteld op een bepaald percentage van de loonsom van de bij een aangesloten bedrijf in dienst zijnde werknemers. Volgens de sedert 23 april 1979 geldende statuten van belanghebbende kunnen de jaarlijkse bijdragen ook worden vastgesteld door middel van een overeenkomst voor een sector van aangeslotenen. De Inspecteur heeft medegedeeld dat, voor zover door hem kon worden nagegaan, bij de aangesloten bedrijven de jaarlijkse bijdragen ten volle als bedrijfslast zijn geboekt.

3.5. Zowel het verstevigen van de eigen positie als de sub 3.1 omschreven uitbreiding van taken maakten grote investeringen door belanghebbende noodzakelijk, onder andere op het gebied van apparatuur en huisvesting. Gezien de omvang van deze toekomstige investeringen werden aan het einde van de zeventiger jaren de bijdragen door de aangeslotenen op hogere bedragen gesteld dan de directe kosten samenhangend met de geneeskundige verrichtingen. Daardoor ontstonden aanzienlijke exploitatie-overschotten.

3.6. Tot en met het jaar 1977 maakte de bedrijfsgeneeskundige dienst van belanghebbende deel uit van de Vereniging A te Z, in 1978 is deze dienst zelfstandig geworden.

3.7. Over de jaren 1977 tot en met 1983 zijn de volgende cijfers omtrent begrote en werkelijke resultaten en de vermogenspositie van belanghebbende bekend:

3.8. In de jaren 1978 tot en met 1983 zijn de bijdragen van de aangeslotenen, uitgedrukt in een percentage van de loonsom, constant gebleven. Per 1 januari 1984 is het heffingspercentage voor aangeslotenen verlaagd en in 1985 heeft belanghebbende besloten een restitutie van 12,5 percent op de bijdragen van de in dat jaar aangeslotenen te geven.

3.9. Op 9 april 1981 werd besloten tot de bouw van een nieuwe hoofdvestiging. Korte tijd later, op 8 mei 1981, is opgericht de besloten vennootschap, met beperkte aansprakelijkheid Y BV (hierna: de BV) met een aandelenkapitaal van f 2.500.000. Alle aandelen in de BV zijn in handen van belanghebbende. In de BV zijn geleidelijk ondergebracht de activiteiten van belanghebbende, die niet strikt tot de bedrijfsgezondheidszorg worden gerekend.

3.10. De sub 3.9 bedoelde nieuwbouw is gerealiseerd door de BV. De kosten daarvan, groot circa f 11.500.000, financierde zij deels uit eigen middelen, deels door middel van een rentedragende lening van belanghebbende van ongeveer f 9.000.000 en deels door middel van een kleine hypothecaire lening van derden. Ter zitting heeft de gemachtigde van belanghebbende erkend dat hierbij het wettelijke regiem van de WIR een belangrijke rol heeft gespeeld: de BV verkreeg recht op investeringsbijdragen ter zake van de investering in de nieuwbouw. De Inspecteur heeft in dit verband gesproken van ′profit-routing′.

3.11. Voor het onderhavige jaar heeft belanghebbende geen aangifte voor de heffing van de vennootschapsbelasting gedaan. Eind 1983 kwam de Inspecteur tot de conclusie dat belanghebbende als belastingplichtige voor de heffing van die belasting is aan te merken. Hij heeft belanghebbende een navorderingsaanslag opgelegd naar een belastbaar bedrag van f 715.570. Bij beschikking van 5 september 1984 heeft de Inspecteur de navorderingsaanslag ambtshalve verminderd door deze nader te berekenen naar een belastbaar bedrag van f 682.680. Ter zitting zijn partijen het er over eens geworden dat, indien deze navorderingsaanslag in beginsel terecht is opgelegd, hij, in verband met f 50.000 hogere jubileumskosten dan door de Inspecteur in aanmerking genomen, in ieder geval moet worden verminderd tot een naar een belastbaar bedrag van f 632.680, onder vermindering van de verschuldigde belasting wegens investeringsbijdragen tot een bedrag van f 10.000.

Het geschil betreft de vraag of de Inspecteur belanghebbende voor het onderhavige jaar terecht als binnenlands belastingplichtige voor de vennootschapsbelasting heeft aangemerkt.

Belanghebbende is van mening dat zij noch op grond van artikel 2, lid 1, aanhef en letter d, van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 (hierna: de Wet), noch op grond van artikel 4 van de Wet als belastingplichtige kan worden aangemerkt.

De Inspecteur is daarentegen van mening dat de belastingplicht van belanghebbende zowel op het ene als op het andere door belanghebbende genoemde artikel kan worden gegrond.