Hoge Raad, 24-11-1999, AA3390, 34585

1. Beschikking, bezwaar en geding voor het Hof

Belanghebbendes verzoek om teruggaaf van omzetbelasting over het tijdvak vierde kwartaal 1994 tot een bedrag van f 3.566.248,-- is door de Inspecteur bij beschikking van 29 mei 1995 afgewezen, welke beschikking, na daartegen gemaakt bezwaar, bij uitspraak van de Inspecteur is gehandhaafd.

Belanghebbende is tegen die uitspraak in beroep gekomen bij het Hof, dat deze uitspraak heeft bevestigd. De uitspraak van het Hof is aan dit arrest gehecht.

2. Geding in cassatie

Belanghebbende heeft tegen 's Hofs uitspraak beroep in cassatie ingesteld. Het beroepschrift in cassatie is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Staatssecretaris van Financiën heeft bij vertoogschrift het cassatieberoep bestreden.

3. Beoordeling van het middel van cassatie

3.1. In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

3.1.1. Belanghebbende, een openbaar lichaam als bedoeld in artikel 1 van de Waterschapswet, heeft als zodanig ten doel de waterstaatkundige verzorging van het onder hem vallende gebied. Voor wat betreft de in dat kader verrichte activiteiten mist belanghebbende de hoedanigheid van ondernemer in de zin van artikel 7 van de Wet op de omzetbelasting 1968 (tekst tot 31 maart 1995, 18.00 uur; hierna: de Wet). Ter uitvoering van de hiervóór omschreven taak heeft belanghebbende een rioolwaterzuiverings-installatie (hierna: de RWZI) laten bouwen. In 1988 is met de bouw van de RWZI begonnen en deze is in 1990 in gebruik genomen. Een onderdeel van de zuiveringsinstallatie vormt de kamerfilterpers, die dient voor de slibverwerking. Met betrekking tot de bouw van de RWZI, met inbegrip van de kamerfilterpers, heeft belanghebbende een bedrag van in totaal f 7.144.214,-- aan omzetbelasting betaald.

3.2.2. Het Hof is er voorts van uitgegaan dat het ontgaan van omzetbelasting de enige reden is geweest dat de desbetreffende rechtshandelingen zijn verricht.

Het Hof heeft voorts uit de statuten van de stichting afgeleid: dat bij belanghebbende steeds de bedoeling voorop heeft gestaan, kennelijk ook met het oog op zijn belang als waterschap bij een goede kwaliteit van het water, de volledige beschikkingsmacht over de RWZI te behouden en in verband daarmee de stichting geen functie van enige betekenis te geven; dat het er dus voor moet worden gehouden dat belanghebbende niet heeft beoogd in zoverre een wijziging van enige betekenis aan te brengen in de economische realiteit. Belanghebbende is naar ‘s Hofs oordeel niet geslaagd in het leveren van het van hem verlangde bewijs dat de overeenkomst die ertoe strekt aan de stichting de economische eigendom van de RWZI over te dragen, niettemin is gerealiseerd, in die zin dat de beschikkingsmacht over de RWZI daadwerkelijk, zowel in feitelijk als juridisch opzicht, van belanghebbende op de stichting is overgegaan. Voor laatstvermeld oordeel heeft het Hof mede in aanmerking genomen, naast hetgeen hiervóór in 3.1.7 is vermeld, dat de vijf, door belanghebbende benoemde, bestuursleden van de stichting allen bij belanghebbende in loondienst zijn en de in voormelde overeenkomst geregelde bevoegdheid tot het verrichten van alle feitelijke handelingen en rechtshandelingen met betrekking tot de RWZI, gelet op artikel 6, lid 4, van de statuten van de stichting, slechts een theoretische betekenis heeft. Ten overvloede heeft het Hof er nog op gewezen dat - zoals uit het Special Magazine duidelijk naar voren komt - het beheer van de RWZI bij uitstek een verantwoordelijkheid betreft van belanghebbende zelf, en dat het binnen de context van die verantwoordelijkheid niet zonder meer past dat de beschikkingsmacht over de RWZI aan een ander wordt overgedragen.

Het Hof heeft tenslotte geconcludeerd: dat in de gegeven omstandigheden niet kan worden gezegd dat belanghebbende aan de stichting de macht heeft overgedragen om als een eigenaar over de RWZI te beschikken; dat gelet op de hiervóór in 3.2.1 vermelde overwegingen geen sprake is van een levering; dat reeds om die reden het op de voet van artikel 13a, lid 1, aanhef en onderdeel b, van de Uitvoeringsbeschikking gedane verzoek om teruggaaf niet voor inwilliging in aanmerking komt; dat het verzoek om teruggaaf derhalve terecht is afgewezen; dat de overige stellingen van de Inspecteur geen behandeling meer behoeven.

3.3.2. Het Hof is er terecht van uitgegaan dat een zaak alleen dan wordt geleverd in de zin van artikel 3, lid 1, van de Wet, indien de macht om als eigenaar daarover te beschikken wordt overgedragen of overgaat, als bedoeld in artikel 5, lid 1, van de Zesde richtlijn, en dat het aan de nationale rechter staat om, van geval tot geval aan de hand van de feitelijke omstandigheden, te bepalen of er sprake is van een dergelijke overdracht of overgang. Naar redelijkerwijs niet voor twijfel vatbaar is dient daarbij te worden uitgegaan van de rechtsbetrekking tussen de betrokken partijen, die direct verband houdt met de desbetreffende zaak. Het Hof heeft zijn oordeel dat belanghebbende niet de macht om als een eigenaar over de RWZI te beschikken aan de stichting heeft overgedragen echter niet gebaseerd op hetgeen de betrokken partijen zijn overeengekomen met betrekking tot de RWZI, maar - in hoofdzaak - op het bepaalde in de statuten van de stichting en mede op de omstandigheden dat het ontgaan van omzetbelasting de enige reden is geweest voor het verrichten van de hiervóór in 3.1.3 tot en met 3.1.6 genoemde rechtshandelingen, dat de vijf, door belanghebbende benoemde, bestuursleden van de stichting in loondienst zijn bij belanghebbende en dat het voor de RWZI werkzame personeel vóór en na 30 december 1994 in loondienst is geweest bij belanghebbende.

Het middel is in zoverre derhalve gegrond en behoeft voor het overige geen behandeling. ‘s Hofs uitspraak kan niet in stand blijven. Verwijzing moet volgen voor een behandeling van de overige stellingen van de Inspecteur.

4. Proceskosten

De Staatssecretaris zal worden veroordeeld in de kosten van het geding in cassatie. Daarbij wordt in aanmerking genomen dat de zaak met nummer 34586 met de onderhavige zaak samenhangt in de zin van het Besluit proceskosten fiscale procedures. De vraag of aan belanghebbende voor de kosten in verband met de behandeling van het geding voor het Hof een vergoeding dient te worden toegekend, zal door het verwijzingshof worden beoordeeld.

5. Beslissing

De Hoge Raad:

vernietigt de uitspraak van het Hof;

verwijst het geding naar het Gerechtshof te Amsterdam ter verdere behandeling en beslissing van de zaak in meervoudige kamer met inachtneming van dit arrest;

gelast dat door de Staatssecretaris van Financiën aan belanghebbende wordt vergoed het door deze ter zake van de behandeling van het beroep in cassatie verschuldigd geworden griffierecht ten bedrage van f 315,--;

veroordeelt de Staatssecretaris van Financiën in de kosten van de gedingen in cassatie aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op f 2.840,-- voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand.