Hoge Raad, 12-02-2002, AD9162 AL6522, 03237/00 B

12 februari 2002

Strafkamer

nr. 03237/00 B

NF/SM

op het beroep in cassatie tegen een beschikking van de Arrondissementsrechtbank te Amsterdam van 4 augustus 2000, nummers 13/120029/00, 13/120028/00 en 13/120027/00, op een klaagschrift als bedoeld in artikel 552a van het Wetboek van Strafvordering, ingediend door:

[klaagster], handelend onder de naam [...], gevestigd te [vestigingsplaats].

Het beroep is ingesteld door de Officier van Justitie. Deze heeft bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Advocaat-Generaal Machielse heeft geconcludeerd dat de Hoge Raad het beroep zal verwerpen.

3.2.3. De Rechtbank heeft het daartoe strekkende klaagschrift gegrond verklaard en gelast dat de brief aan klaagster wordt teruggegeven. Zij heeft daartoe - voorzover voor de beoordeling van het middel van belang - het volgende overwogen:

"6.1. (...) Het gaat in deze zaak om de vraag of de brief aan [betrokkene B] kan worden aangemerkt als een geschrift dat in de omschrijving van art. 98, lid 2 slot Sv. "het voorwerp van het strafbare feit uitmaakt of tot het begaan daarvan gediend heeft".

6.2. De rechtbank neemt tot uitgangspunt dat volgens vaste jurisprudentie het oordeel of een bepaald geschrift object van de bevoegdheid tot verschoning uitmaakt in beginsel toekomt aan de advocaat als de tot verschoning bevoegde persoon. Wanneer deze zich op het standpunt stelt dat het gaat om brieven of geschriften die noch voorwerp van het strafbare feit uitmaken noch tot het begaan daarvan hebben gediend en waarvan kennisneming zou leiden tot schending van het beroepsgeheim, dient dit standpunt door de organen van politie en justitie in beginsel te worden geëerbiedigd, tenzij er redelijkerwijze geen twijfel over kan bestaan dat dit standpunt onjuist is.

6.3. Dat uitgangspunt is volgens de beschikking van de Hoge Raad van 30 november 1999 in zoverre niet absoluut "dat zich uitzonderlijke omstandigheden laten denken waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt -ook ten aanzien van datgene waarvan de wetenschap hem als zodanig is toevertrouwd- moet prevaleren boven het verschoningsrecht". Gesteld noch gebleken is dat zich in deze zaak uitzonderlijke omstandigheden voordoen. De zaak zal dus met inachtneming van het hiervoor onder 6.2. weergegeven standpunt worden beoordeeld.

6.4. Het standpunt van (het kantoor van) [betrokkene B] dient dus te worden geëerbiedigd, tenzij er redelijkerwijze geen twijfel over kan bestaan dat dit standpunt onjuist is. Dat is hier niet het geval. De beschuldiging tegen de verdachten in de lopende gerechtelijke vooronderzoeken luidt volgens de opgave van de officier van justitie: deelneming van een drietal natuurlijke personen vanaf 1 januari 1992 tot en met 7 maart 2000 aan een organisatie, bestaande uit enkele natuurlijke personen en uit enkele rechtspersonen, die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven, nl. valsheid in geschrift en belastingfraude.

Gezien de aard van die beschuldigingen en de betrekkelijke vaagheid van het begrip deelneming aan een criminele organisatie is het standpunt van (het kantoor van) [betrokkene B], dat een brief waarin enkel melding wordt gemaakt van de namen van personen die als beneficial owner in een bepaalde vennootschap fungeren, niet kan worden aangemerkt als een brief die voorwerp uitmaakt van het strafbare feit dan wel tot het begaan daarvan heeft gediend, niet kennelijk onjuist te achten. (...) Daarbij dient bedacht te worden dat het verbod van inbeslagneming van stukken onder de verschoningsgerechtigde hoofdregel is en de vatbaarheid van de in het slot van artikel 98 lid 2 Sv. bedoelde stukken voor inbeslagneming, uitzondering. Een uitzondering die, gelet op het belang van de vertrouwelijkheid van het verkeer tussen advocaat en cliënt, beperkt moet worden toegepast. Dat zou anders zijn in het geval het belang dat de waarheid aan het licht komt moet prevaleren boven het verschoningsrecht, maar daarvoor zijn, zoals reeds eerder is overwogen, geen uitzonderlijke omstandigheden gesteld of gebleken."

3.3. De Rechtbank heeft bij de beoordeling van het klaagschrift de maatstaven aangelegd die in de rechtspraak van de Hoge Raad zijn ontwikkeld (vgl. onder meer HR 1 maart 1985, NJ 1986, 173, HR 14 oktober 1986, NJ 1987, 490, HR 22 november 1991, NJ 1992, 315, HR 29 maart 1994, NJ 1994, 537 en HR 30 november 1999, ELRO LJN AA3805). Deze houden het volgende in.

Ingevolge art. 98 Sv mogen bij personen met bevoegdheid tot verschoning als bedoeld in art. 218 Sv zonder hun toestemming brieven of andere geschriften, tot welke hun plicht tot geheimhouding zich uitstrekt, niet in beslag worden genomen. Wel mogen ook zonder hun toestemming in beslag worden genomen brieven of geschriften die voorwerp van het strafbare feit uitmaken of tot het begaan daarvan hebben gediend nu dergelijke brieven en geschriften geen object zijn van de aan evenbedoelde personen toekomende bevoegdheid tot verschoning. De aard van de hier aan de orde zijnde bevoegdheid tot verschoning brengt mee dat het oordeel omtrent de vraag of brieven of geschriften object van de bevoegdheid tot verschoning uitmaken in beginsel toekomt aan de tot verschoning gerechtigde persoon. Wanneer deze zich op het standpunt stelt dat het gaat om brieven of geschriften die noch voorwerp van het strafbare feit uitmaken noch tot het begaan daarvan hebben gediend en waarvan kennisneming zou leiden tot schending van het beroepsgeheim, dient dit standpunt door de organen van politie en justitie te worden geëerbiedigd, tenzij redelijkerwijze geen twijfel erover kan bestaan dat dit standpunt onjuist is. Het verschoningsrecht is echter in zoverre niet absoluut, dat zich zeer uitzonderlijke omstandigheden laten denken waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt - ook ten aanzien van datgene waarvan de wetenschap aan de tot verschoning bevoegde persoon als zodanig is toevertrouwd - moet prevaleren boven het verschoningsrecht. De beantwoording van de vraag welke omstandigheden als zeer uitzonderlijk moeten worden aangemerkt laat zich niet in een algemene regel samenvatten. Ook indien een advocaat als verdachte wordt aangemerkt, is deze enkele omstandigheid in ieder geval niet toereikend om zijn verschoningsrecht te doorbreken. Dat kan evenwel anders zijn bij verdenking van een ernstig strafbaar feit, zoals het vormen van een crimineel samenwerkingsverband van een advocaat met bepaalde cliënten.