Hoge Raad, 25-09-2009, BD0236, 43874

Arrest

gewezen op het beroep in cassatie van X1 te Z, Canada (hierna: belanghebbende) tegen de uitspraak van het Gerechtshof te Arnhem van 29 december 2006, nr. 04/00629, betreffende beschikkingen op verzoeken om voorwaardelijke kwijtschelding van het recht van successie en uitstel van betaling van het recht van successie.

1. Het geding in feitelijke instantie

2. Geding in cassatie

3. Beoordeling van het middel

3.1. In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

3.3. Het Hof heeft geoordeeld dat uit de duidelijke tekst van de hiervoor in 3.2 genoemde bepalingen van de IW voortvloeit dat belanghebbende geen recht heeft op toepassing van de desbetreffende faciliteiten. Voorts is - aldus het Hof - van strijd met het discriminatieverbod geen sprake. Ten slotte heeft het Hof geoordeeld dat belanghebbende niet met vrucht een beroep kan doen op artikel 56 EG.

3.4.1. Het middel betoogt primair dat het Hof heeft miskend dat uit artikel 4.10 van de Wet IB 2001 volgt dat de door belanghebbende verkregen aandelen in C B.V. wel degelijk aansluitend zijn gaan behoren tot een aanmerkelijk belang in de zin van afdeling 4.3 van de Wet IB 2001. Erflaters echtgenote verkreeg door toepassing van artikel 4.17, lid 1, van de Wet IB 2001 een fictief aanmerkelijk belang in C B.V., waardoor - aldus dit middelonderdeel - belanghebbendes aandelen op de voet van artikel 4.10 van de Wet IB 2001 voor hem tot een aanmerkelijk belang zijn gaan behoren.

3.4.2. Het middel faalt in zoverre. Uit de tekst van de artikelen 4.10 en 4.11 van de Wet IB 2001 volgt niet onmiskenbaar dat de fictie van artikel 4.11 ook betekenis heeft - voor zover thans van belang - voor bloed- of aanverwanten in de rechte lijn van de in dat artikel bedoelde belastingplichtige. Uit de wetsgeschiedenis van artikel 20a, lid 4, van de Wet op de inkomstenbelasting 1964 (hierna: de Wet IB 1964), weergegeven in onderdeel 5.7 van de conclusie van de Advocaat-Generaal, blijkt dat voor de toepassing van laatstgenoemd wetsartikel het desbetreffende 'meetrekkende' familielid een aanmerkelijk belang dient te hebben dat door zijn omvang voldoet aan de criteria van artikel 20a, lid 3, van de Wet IB 1964. Uit de wetsgeschiedenis van de Wet IB 2001 zoals weergegeven in onderdeel 5.9 van de conclusie, blijkt dat de wetgever met artikel 4.10 van de Wet IB 2001 geen wijziging heeft beoogd ten opzichte van de situatie onder de Wet IB 1964. Gelet op het voorgaande leidt het aandelenbezit van de echtgenote van erflater niet ertoe dat de door belanghebbende geërfde aandelen zijn aan te merken als een aanmerkelijk belang.

3.5.1. Het middel houdt voorts als klacht in dat het ontzeggen aan belanghebbende van de bedrijfsopvolgings-faciliteiten in strijd is met het verbod van discriminatie zoals neergelegd in het IVBPR en het EVRM, alsook met artikel 56 EG.

3.5.2. Wat betreft de gestelde beperking van de door artikel 56 EG gewaarborgde vrijheid van kapitaalverkeer heeft het Hof geoordeeld dat belanghebbende geen beroep kan doen op artikel 56 EG aangezien in dit geval sprake is van een beperking die voortvloeit uit de door belanghebbende gekozen vestigingsplaats. In aanmerking genomen dat het Hof in dit verband verwijst naar het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen van 3 oktober 2006, Fidium Finanz AG, C-452/04, is het Hof bij zijn oordeel kennelijk ervan uitgegaan dat de onderhavige successie valt onder het begrip vestiging in de zin van artikel 43 EG. Het middel bestrijdt dit oordeel terecht. Een deelneming valt slechts onder artikel 43 EG indien deze het mogelijk maakt een zodanige invloed op de besluiten van de betrokken vennootschap uit te oefenen dat de activiteiten van die vennootschap kunnen worden bepaald (vgl. HvJ EG 24 mei 2007, Holböck, C-157/05). In het onderhavige geval heeft belanghebbende een belang van 4,13 percent. Een belang van een dergelijke omvang verleent de houder in het algemeen niet de mogelijkheid de activiteiten van de desbetreffende vennootschap te bepalen, en het Hof heeft geen feiten vastgesteld waaruit zou volgen dat dit in het onderhavige geval anders zou zijn.

3.5.3. In cassatie is - terecht - niet in geschil dat de onderhavige (grensoverschrijdende) successie kapitaalverkeer in de zin van artikel 56 EG is. Naar het middel met juistheid aanvoert, is het aan belanghebbende, in tegenstelling tot de in Nederland wonende erfgenamen, onthouden van de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten een beperking van dat kapitaalverkeer.

3.5.4. De grond waarop belanghebbende die faciliteiten worden onthouden, is daarin gelegen dat door hem niet wordt voldaan aan een voorwaarde, waaraan hij niet kan voldoen doordat hij geen inwoner van Nederland is. Het gaat hier om de eis dat de aandelen die de belastingschuldige verkrijgt, bij hem zijn gaan behoren tot een aanmerkelijk belang in de zin van afdeling 4.3 van de Wet IB 2001.

3.5.5. In het door de Staatssecretaris ingediende verweerschrift wordt onder aanvoering van argumenten die betrekking hebben op de heffing van inkomstenbelasting, betoogd dat het niet discriminatoir is dat inwoners van een andere staat dan Nederland worden uitgesloten van de mogelijkheid dat door hen verkregen aandelen bij hen gaan behoren tot een (fictief) aanmerkelijk belang. Wat er zij van dat betoog, het kan niet dienen ter rechtvaardiging van het feit dat voor de invordering van successierecht onderscheid wordt gemaakt aan de hand van een (al dan niet gerechtvaardigd) verschil in positie in de inkomstenbelasting tussen inwoners van Nederland en inwoners van een ander land. De vraag of er voor het door het middel gewraakte onderscheid bij de invordering van successierecht een rechtvaardigingsgrond bestaat, dient te worden beoordeeld in het licht van het doel van de in de Invorderingswet geregelde bedrijfsopvolgingsfaciliteiten. Dit doel is omschreven in onderdeel 4.3 van de uitspraak van het Hof, naar welk onderdeel hier wordt verwezen. Uit het doel van de regeling kan niet worden afgeleid dat relevant zou zijn te achten of de erfrechtelijke verkrijger van een onderneming (of de erfrechtelijke verkrijger van aandelen in de vennootschap die de onderneming drijft) in Nederland dan wel in het buitenland woont, en evenmin dat relevant zou zijn waar de winst uit de onderneming (of de inkomsten uit het aandelenbezit) in een belasting naar inkomsten worden betrokken. Immers, in alle gevallen geldt gelijkelijk dat bedrijfsopvolging na overlijden of schenking zou worden bemoeilijkt doordat in die gevallen over de verkrijgingen successie- of schenkingsrecht zou moeten worden voldaan. Voor het gewraakte onderscheid kan derhalve geen beroep worden gedaan op het bepaalde in artikel 58, lid 1, letter a, EG (vgl. HvJ EG 15 juli 2004, Lenz, C-315/02, punten 26 en 27).

3.5.6. Zoals is vermeld in de conclusie van de Advocaat-Generaal, is aan de wetsgeschiedenis niet te ontlenen dat de wetgever bij het maken van het in geding zijnde onderscheid een bepaalde rechtvaardigingsgrond voor de ongelijke behandeling van binnenlandse en buitenlandse verkrijgers voor ogen heeft gestaan. In de onderhavige procedure is het bestaan van zulk een rechtvaardigingsgrond, anders dan de door de Staatssecretaris aangevoerde grond die hiervoor evenwel ondeugdelijk is bevonden, ook niet gesteld. De Hoge Raad is van een rechtvaardigingsgrond ook niet gebleken.

4. Proceskosten

De Staatssecretaris van Financiën zal worden veroordeeld in de kosten van het geding in cassatie en de Ontvanger in de kosten van het geding voor het Hof. Hierbij wordt in aanmerking genomen dat de zaak met nummer 43875 met de onderhavige zaak samenhangt in de zin van het Besluit proceskosten bestuursrecht.

5. Beslissing

Dit arrest is gewezen door de raadsheer P. Lourens als voorzitter, en de raadsheren C.B. Bavinck, A.R. Leemreis, J.A.C.A. Overgaauw en M.A. Fierstra, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier E. Cichowski, en in het openbaar uitgesproken op 25 september 2009.