Hoge Raad, 26-06-2020, ECLI:NL:HR:2020:1144, 19/03226

Het Hof heeft vooropgesteld dat volgens de verwijzingsopdracht in de eerste plaats diende te worden onderzocht of omstandigheden aanwezig zijn geweest die kunnen rechtvaardigen dat belanghebbende niet voorafgaand aan het uitreiken van de uitnodigingen tot betaling in de gelegenheid is gesteld te worden gehoord en, zo dit het geval is, of vaststaat dat voldoende waarborgen bestaan voor opschorting van de tenuitvoerlegging van de uitnodigingen tot betaling.

Het Hof heeft geoordeeld dat het voor de uitvoering van deze verwijzingsopdracht niet hoeft te treden in de door de Inspecteur na verwijzing aangevoerde rechtvaardigingsgronden om belanghebbende niet vooraf te horen. Daartoe heeft het Hof het na het verwijzingsarrest verschenen arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 20 december 2017, Prequ’ Italia Srl¹ (hierna: het arrest Prequ’ Italia), van belang geacht. Uit dit arrest heeft het Hof afgeleid dat wat betreft het geven van een (bezwarende) douanebeschikking het algemeen belang van de Unie en in het bijzonder het belang dat de Unie heeft bij de snelle inning van haar eigen middelen, rechtvaardigen dat niet vooraf wordt gehoord, als maar vaststaat dat de nationale bepalingen ter uitvoering van de in artikel 244, tweede alinea, van het Communautair douanewetboek (hierna: het CDW) vastgelegde voorwaarden voor opschorting van de tenuitvoerlegging van (bezwarende) douanebeschikkingen niet eng worden toegepast of uitgelegd. Dit geldt dus onverkort ook voor de in geding zijnde uitnodigingen tot betaling, aldus het Hof. Voor die uitnodigingen tot betaling is voorzien in een adequate waarborg voor opschorting van de tenuitvoerlegging zodat gerechtvaardigd was dat de Inspecteur belanghebbende niet heeft gehoord voorafgaand aan het uitreiken van de uitnodigingen tot betaling, aldus nog steeds het Hof.Het voorgaande brengt naar het oordeel van het Hof mee dat ookniet hoeft te worden beoordeeld of het besluitvormingsproces van de Inspecteur met betrekking tot het uitreiken van de uitnodigingen tot betaling een andere afloop had kunnen hebben.

Uit hetgeen hiervoor in 3.3 is overwogen, volgt dat de uitspraak van het Hof niet in stand kan blijven. De Hoge Raad kan de zaak afdoen.

De Inspecteur heeft als rechtvaardiging voor het niet vooraf horen van belanghebbende aangevoerd dat hij de aanslagbiljetten van 16 december 2005, 1 maart 2006 en 2 maart 2006 heeft doen uitreiken vanwege een dreigende verjaring van de douaneschulden die zijn ontstaan voor twee douaneaangiften van 30 december 2002, een douaneaangifte van 3 maart 2003, respectievelijk twee douaneaangiften van 5 maart 2003. Een dreigende verjaring van de douaneschuld is een grond die kan rechtvaardigen dat de belanghebbende niet voorafgaand aan het uitreiken van de uitnodiging tot betaling in de gelegenheid wordt gesteld te worden gehoord.³ Gelet op de verjaringstermijn van drie jaar had de Inspecteur een rechtvaardiging om voor de hiervoor bedoelde douaneaangiften de verschuldigde douanerechten na te vorderen zonder belanghebbende eerst te horen en heeft hij dus het Unierechtelijke verdedigingsbeginsel in zoverre niet geschonden.

Op de aanslagbiljetten van 1 maart 2006 respectievelijk 2 maart 2006 zijn nog uitnodigingen tot betaling vermeld die zien op andere douaneschulden dan hiervoor in 3.5.2 bedoeld. Het betreft douaneschulden die zijn ontstaan voor drie douaneaangiften van 1 september 2003 (met aangiftenummers [0001] tot en met [0003] ), voor twee douaneaangiften van 1 december 2003 (met aangiftenummers [0004] en [0005] ) respectievelijk voor een douaneaangifte van 28 oktober 2003 (met aangiftenummer [0006] ). Ter zake van deze douaneaangiften resteerde voldoende tijd om belanghebbende voor het verstrijken van de verjaringstermijn van drie jaar in de gelegenheid te stellen te worden gehoord over het voornemen douanerechten te heffen en om haar daarbij voor het geven van een reactie een als redelijk aan te merken termijn te stellen.⁴ Voor deze uitnodigingen tot betaling heeft de Inspecteur het Unierechtelijke verdedigingsbeginsel dus wel geschonden.

Gelet op hetgeen hiervoor in 3.5.3 is overwogen, moet worden beoordeeld of het besluitvormingsproces met betrekking tot het uitreiken van de desbetreffende uitnodigingen tot betaling zonder schending van het Unierechtelijke verdedigingsbeginsel een andere afloop had kunnen hebben. Die vraag dient de rechter te beoordelen aan de hand van de specifieke feitelijke en juridische omstandigheden van het geval.⁵ In dit verband laten de stukken van het geding geen andere conclusie toe dan dat belanghebbende in bezwaar en beroep stellingen heeft aangevoerd waarvan op voorhand niet kon worden uitgesloten dat deze tot een andere afloop van dit besluitvormingsproces hadden kunnen leiden. Dit brengt mee dat de desbetreffende uitnodigingen tot betaling niet in stand kunnen blijven.

Opmerking verdient dat de vernietiging van de hiervoor in 3.5.4 bedoelde uitnodigingen tot betaling vanwege de schending van het Unierechtelijke verdedigingsbeginsel niet betekent dat een aan elk van die uitnodigingen tot betaling ten grondslag liggende boeking van de douaneschuld van rechtswege vervalt. Uit hetgeen hiervoor in 3.4 is overwogen, volgt dat onherroepelijk vaststaat dat de bij die uitnodigingen tot betaling geheven douanerechten zijn verschuldigd en dat zij terecht zijn geboekt. Voorts volgt hieruit dat belanghebbende voor die douanerechten schuldenaar is (artikel 201, lid 3, van het CDW in samenhang gelezen met artikel 54 van het Douanebesluit). Het staat de Inspecteur vrij opnieuw uitnodigingen tot betaling vast te stellen en aan belanghebbende te doen uitreiken ter zake van deze douaneschulden.⁶